αρχαίο κείμενο

μετάφραση Α

Μ.Γ. Ξανθού. 2001. Ισοκράτης. Περί Ειρήνης, Κατά των Σοφιστών, Επιστολή προς Φίλιππον (ΙΙΙ), Επιστολή προς Αλέξανδρον (V). Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια. Θεσσαλονίκη: Ζήτρος.

μετάφραση Β

Δ. Αντωνίου. 2003. Ισοκράτη Περί Ειρήνης. Εισαγωγή, κείμενο, μετάφραση, σχόλια (γραμματικά, συντακτικά, ερμηνευτικά, πραγματικά, αισθητικά). Αθήνα: Γρηγόρης.

[1] Ἅπαντες μὲν εἰώθασιν οἱ παριόντες ἐνθάδε ταῦτα μέγιστα φάσκειν εἶναι καὶ μάλιστα σπουδῆς ἄξια τῇ πόλει περὶ ὧν ἂν αὐτοὶ μέλλωσι συμβουλεύσειν· οὐ μὴν ἀλλ’ εἰ καὶ περὶ ἄλλων τινῶν πραγμάτων ἥρμοσεν τοιαῦτα προειπεῖν, δοκεῖ μοι πρέπειν καὶ περὶ τῶν νῦν παρόντων ἐντεῦθεν ποιήσασθαι τὴν ἀρχήν.

[2] ἥκομεν γὰρ ἐκκλησιάσοντες περὶ πολέμου καὶ εἰρήνης, ἃ μεγίστην ἔχει δύναμιν ἐν τῷ βίῳ τῷ τῶν ἀνθρώπων, καὶ περὶ ὧν ἀνάγκη τοὺς ὀρθῶς βουλευομένους ἄμεινον τῶν ἄλλων πράττειν. τὸ μὲν οὖν μέγεθος, ὑπὲρ ὧν συνεληλύθαμεν, τηλικοῦτόν ἐστιν.

Όλοι όσοι ανεβαίνουν σ' αυτό εδώ το βήμα συνήθως ισχυρίζονται ότι τα θέματα για τα οποία πρόκειται να σας συμβουλεύσουν είναι σημαντικά και ενδιαφέρουν την πόλη πάρα πολύ. Ωστόσο, αν για άλλα πράγματα θα ταίριαζε μία τέτοια εισαγωγή, μου φαίνεται ότι το ίδιο πρέπει να κάνω και τώρα αρχίζοντας το λόγο μου για τα ζητήματα που μας απασχολούν.

Έχουμε συγκεντρωθεί εδώ για να συζητήσουμε στη γενική συνέλευση του λαού και να αποφασίσουμε για πόλεμο ή για ειρήνη, θέματα που έχουν τη μεγαλύτερη σημασία στη ζωή των ανθρώπων· όσοι πάρουν σωστή απόφαση γι' αυτά θα ζήσουν περισσότερο ευτυχισμένοι από τους άλλους. Τόσο μεγάλη λοιπόν είναι η σπουδαιότητα των θεμάτων για τα οποία συγκεντρωθήκαμε σήμερα.

Όλοι όσοι παρουσιάζονται σ' αυτό το βήμα συνηθίζουν να υποστηρίζουν (συνήθως υποστηρίζουν) πως εκείνα για τα οποία αυτοί πρόκειται να δώσουν συμβουλές είναι τα πιο σημαντικά και τα πιο αξιοπρόσεκτα ζητήματα· κι όμως, αν για μερικά άλλα ζητήματα ταιριάζει ένας τέτοιος πρόλογος, φρονώ πως επιβάλλεται και για τα σημερινά θέματα από δω κανείς να αρχίσει.

Γιατί έχουμε έρθει στη συνέλευση του δήμου για να συζητήσουμε και να αποφασίσουμε για πόλεμο και ειρήνη, για ζητήματα δηλαδή που έχουν πολύ μεγάλη σημασία στη ζωή των ανθρώπων και για τα οποία όσοι σκέφτονται σωστά κατά αναγκαία συνέπεια ευτυχούν περισσότερο (εξασφαλίζουν ζωή πιο ευτυχισμένη) από τους άλλους (που δεν σκέφτονται σωστά). Τόσο μεγάλη λοιπόν είναι η σπουδαιότητα εκείνων των θεμάτων, για τα οποία έχουμε συγκεντρωθεί.

[14] Ἐγὼ δ’ οἶδα μὲν διότι πρόσαντές ἐστιν ἐναντιοῦσθαι ταῖς ὑμετέραις διανοίαις, καὶ ὅτι δημοκρατίας οὔσης οὐκ ἔστι παρρησία, πλὴν ἐνθάδε μὲν τοῖς ἀφρονεστάτοις καὶ μηδὲν ὑμῶν φροντίζουσιν, ἐν δὲ τῷ θεάτρῳ τοῖς κωμῳδοδιδασκάλοις· ὃ καὶ πάντων ἐστὶν δεινότατον, ὅτι τοῖς μὲν ἐκφέρουσιν εἰς τοὺς ἄλλους Ἕλληνας τὰ τῆς πόλεως ἁμαρτήματα τοσαύτην ἔχετε χάριν ὅσην οὐδὲ τοῖς εὖ ποιοῦσιν, πρὸς δὲ τοὺς ἐπιπλήττοντας καὶ νουθετοῦντας ὑμᾶς οὕτω διατίθεσθε δυσκόλως ὥσπερ πρὸς τοὺς κακόν τι τὴν πόλιν ἐργαζομένους.

[15] Ὅμως δὲ καὶ τούτων ὑπαρχόντων οὐκ ἂν ἀποσταίην ὧν διενοήθην. παρελήλυθα γὰρ οὐ χαριούμενος ὑμῖν οὐδὲ χειροτονίαν μνηστεύσων, ἀλλ’ ἀποφανούμενος ἃ τυγχάνω γιγνώσκων πρῶτον μὲν περὶ ὧν οἱ πρυτάνεις προτιθέασιν, ἔπειτα περὶ τῶν ἄλλων τῶν τῆς πόλεως πραγμάτων· οὐδὲν γὰρ ὄφελος ἔσται τῶν νῦν περὶ τῆς εἰρήνης γνωσθέντων, ἢν μὴ καὶ περὶ τῶν λοιπῶν ὀρθῶς βουλευσώμεθα.

[16] Φημὶ δ’ οὖν χρῆναι ποιεῖσθαι τὴν εἰρήνην μὴ μόνον πρὸς Χίους καὶ Ῥοδίους καὶ Βυζαντίους καὶ Κῴους ἀλλὰ πρὸς ἅπαντας ἀνθρώπους, καὶ χρῆσθαι ταῖς συνθήκαις μὴ ταύταις αἷς νῦν τινες γεγράφασιν, ἀλλὰ ταῖς γενομέναις μὲν πρὸς βασιλέα καὶ Λακεδαιμονίους, προσταττούσαις δὲ τοὺς Ἕλληνας αὐτονόμους εἶναι καὶ τὰς φρουρὰς ἐκ τῶν ἀλλοτρίων πόλεων ἐξιέναι καὶ τὴν αὑτῶν ἔχειν ἑκάστους. τούτων γὰρ οὔτε δικαιοτέρας εὑρήσομεν οὔτε μᾶλλον τῇ πόλει συμφερούσας.

Εγώ γνωρίζω καλά ότι είναι δύσκολο να πηγαίνω ενάντια στον τρόπο που σκέφτεστε, καθώς και ότι, ενώ έχουμε δημοκρατία, δεν υπάρχει πουθενά ελευθερία λόγου, παρά μόνο εδώ στη συνέλευση για τους άφρονες, που δε νοιάζονται διόλου για σας, και στο θέατρο για τους κωμικούς ποιητές. Το χειρότερο όμως είναι το εξής: γι' αυτούς που δημοσιοποιούν τα σφάλματα της πόλης στους άλλους Έλληνες αισθάνεστε τόση ευγνωμοσύνη όση δεν αισθάνεστε ούτε για τους ευεργέτες σας· αντίθετα, αυτούς που σας επιπλήττουν και σας νουθετούν τους απεχθάνεστε, σαν να έκαναν κάποιο κακό στην πόλη.

Ωστόσο, αν και έτσι έχουν τα πράγματα, δε θα μπορούσα να παραιτηθώ απ' όσα είχα στο νου μου να σας πω. Δεν ανέβηκα στο βήμα ούτε για να σας προκαλέσω ευχαρίστηση ούτε για ν' αποσπάσω την επιδοκιμασία σας, αλλά για να πω ξεκάθαρα όσα συμβαίνει να γνωρίζω, πρώτα αναφορικά με τις προτάσεις των πρυτάνεων που συμπεριλαμβάνονται στην ημερήσια διάταξη και ύστερα για τα άλλα θέματα της πόλης. Ο λόγος είναι ότι δε θα έχουμε κανένα όφελος από όσα θα αποφασίσουμε τώρα σχετικά με την ειρήνη, αν δεν πάρουμε σωστές αποφάσεις και για τα άλλα θέματα.

Πιστεύω λοιπόν ότι πρέπει να κάνουμε ειρήνη όχι μόνο με τους Χιώτες, τους Ροδίτες και τους Βυζαντίους, αλλά και με όλους τους άλλους· επιπλέον, να εφαρμόσουμε όχι μόνο τις συνθήκες που κάποιοι μόλις πρόσφατα υπέγραψαν, αλλά και εκείνες που συντάχθηκαν με την εγγύηση του Πέρση βασιλέα και των Λακεδαιμονίων και οι οποίες επιβάλλουν να είναι οι Έλληνες αυτόνομοι, να αποχωρήσουν οι ξένες στρατιωτικές δυνάμεις και να διατηρηθεί η αυτοτέλεια των κρατών. Γιατί πιο δίκαιες και πιο συμφέρουσες συνθήκες για την πόλη μας δεν πρόκειται να βρούμε.

Εγώ όμως γνωρίζω πως είναι δύσκολο να εναντιώνεται στις δικές σας σκέψεις και γνωρίζω ακόμη πως ενώ έχουμε δημοκρατία δεν υπάρχει ελευθερία λόγου παρά εδώ στην εκκλησία του δήμου μόνο για τους πιο ανόητους και για όσους δεν φροντίζουν καθόλου το συμφέρον σας, και στο θέατρο μόνο για τους κωμικούς ποιητές. Και το πιο φοβερό απ' όλα είναι ότι εκείνους που αποκαλύπτουν στους άλλους Έλληνες τα σφάλματα της πόλης τους ευγνωμονείτε τόσο, όσο ούτε τους ευεργέτες της πόλης, ενώ για κείνους που σας ελέγχουν και σας νουθετούν αισθάνεστε τόση οργή, όση και για κείνους που κάνουν κάποιο κακό στην πόλη.

Και παρόλα αυτά δεν μπορώ να απομακρυνθώ από όσα έχω στο νου μου. Γιατί έχω ανεβεί στο βήμα όχι για να σας ευχαριστήσω ούτε για να επιζητήσω να με εκλέξετε (ούτε για να «ψαρέψω» ψήφους) αλλά για να πω τη γνώμη μου για όσα τυχαίνει να ξέρω πρώτα για κείνα που προτείνουν οι πρυτάνεις κι ύστερα για τα άλλα ζητήματα της πόλης· γιατί δεν πρόκειται να 'χουμε κανένα όφελος από κείνα που θα αποφασιστούν για την ειρήνη, αν δεν σκεφτούμε σωστά και για τα άλλα ζητήματα.

Υποστηρίζω λοιπόν πως πρέπει να κάνουμε την ειρήνη όχι μόνο με τους Χίους, τους Ροδίους και τους Βυζαντίους, αλλά με όλους τους ανθρώπους και να εφαρμόσουμε τις συνθήκες όχι μόνο όσες τώρα προτείνουν μερικοί αλλά και όσες έχουμε συνάψει με το βασιλιά των Περσών και τους Λακεδαιμόνιους και οι οποίες επιβάλλουν να είναι οι Έλληνες αυτόνομοι και να αποχωρήσουν οι φρουρές από τις ξένες πόλεις και καθένας να έχει ελεύθερη την πόλη του· (κι αυτό πρέπει να κάνουμε) γιατί δεν θα βρούμε συνθήκες ούτε πιο δίκαιες απ' αυτές ούτε πιο συμφέρουσες για την πόλη μας