Κατηγορηματική μετοχή

(βλ. ΣΑΕ σελ. 90-93)

(μετ. ότι, να, που)

Η κατηγορηματική μετοχή έχει διπλή ιδιότητα: αφ’ ενός μεν εξαρτάται από κάποιο ρήμα, αφ’ ετέρου όμως αναφέρεται και σε όνομα (στο αντικείμενο ή του υποκείμενο του ρήματος από το οποίο εξαρτάται) και του προσδίδει ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα. Με άλλα λόγια, χρησιμεύει ως κατηγορηματικός προσδιορ. του υποκειμένου ή του αντικειμένου του ρήματος από το οποίο εξαρτάται.

Με κατηγορηματική μετοχή συντάσσονται ρήματα συνδετικά, ρήματα που σημαίνουν έναρξη, λήξη, καρτερία, κόπο, αίσθηση, γνώση, μάθηση, μνήμη, δείξη, αγγελία, έλεγχο, ψυχικό πάθος κ.α.

Παραδείγματα:

οὗτος ἦρξεν ἀδικῶν ἡμᾶς= αυτός άρχισε να αδικεί εμάς

ὁρᾶτε ὑπό τοῦ προδότου ἐξαπατηθέντες=

ἤσθοντο τον ἐχθρόν ἐπιόντα =

Κατηγορίες ρημάτων που συντάσσονται με κατηγορηματική μετοχή

1.                 Το εἰμί, γίγνομαι και άλλα συνδετικά, όπως:  διαγίγνομαι, διατελῶ, διάγω, λανθάνω, οἴχομαι, τυγχάνω, φαίνομαι, φθάνω, δῆλός εἰμι,   κ.λ.π.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: με τα ρήματα αυτά η μετοχή συνήθως μεταφράζεται ως ρήμα και το ρήμα ως επίρρημα. Δηλαδή:

·                    τα  διαγίγνομαι, διατελῶ, διάγω =συνεχώς ή διαρκώς

π.χ οὗτος πολεμῶν διεγένετο=

οἱ παῖδες διάγουσι μανθάνοντες δικαιοσύνην=

·                    το:  λανθάνω=κρυφά

οἱ Θηβαῖοι ἔλαθον εἰσελθόντες=

·                    το  φαίνομαι, δῆλος εἰμί, φανερός εἰμι =φανερά

π.χ. οὗτος ἐπιβουλεύων ἡμῖν φαίνεται=

·                    το  οἴχομαι=κατευθείαν

 π.χ. ὤχετο εὐθύς ἀπιών οἴκαδε =

·                    τα τυγχάνω=τυχαία

π.χ. Τισσαφέρνης ἔτυχεν ἐν Σάρδεσιν ὤν

·                    το οὐ φθάνω + κατηγορ. μετοχ. μεταφράζεται: «δεν προφθαίνω να  +ρήμα» ή «μόλις+ ρήμα»

                   π.χ. οὐκ ἔφθησαν πυθόμενοι τόν περί τήν Ἀττικήν πόλεμον=

ΠΡΟΣΟΧΗ: δεν είναι απαραίτητο να μεταφράζεται πάντοτε η μετοχή σαν ρήμα και το ρήμα σαν επίρρημα. Αν μας εξυπηρετεί, μπορούμε να μεταφράσουμε και με τον κλασσικό τρόπο, χρησιμοποιώντας δηλ. το «να» ή το «ότι» για τη μετάφραση της μετοχής

2.                 Ψυχικού πάθους ρήματα

 Ρήματα που εκφράζουν ψυχικό πάθος:

·        χαίρω, ἥδομαι=ευχαριστιέμαι

·        ἄχθομαι= στεναχωριέμαι ή αγανακτώ

·        αἰσχύνομαι=ντρέπομαι

·        μεταμέλομαι=μετανοιώνω, ἀγαπῶ

·        λυποῦμαι, ἀλγῶ, ἀγανακτῶ, χαλεπῶς ἤ βαρέως φέρω κ.λ.π.

Κοντά στα ρήματα αυτά οι μετοχές μεταφράζονται με τη χρήση του: «που», αλλά και του «να»

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:

ἥδομαι ἀκούων  φρονίμους λόγους=

οὐκ ἄχθομαι ἰδών καί λαβών σε φίλον=

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Επειδή μετά τα ρήματαπου φανερώνουν ψυχικό πάθος ακολουθεί και αιτιολογική πρόταση που αρχίζει με το ότι ή το εἰ, η μετοχή που αναφέρεται στο υποκ. αυτών των ρημάτων ή σπανιότερα στο αντικείμενό τους μπορεί να θεωρηθεί και ως αιτιολογική (συνήθως όταν, σχετικά με το ρήμα, δηλώνει το προτερόχρονο)

Π.χ. ἤχθοντο οὐκ ἔχοντες ἀργύριον =

        χαίρουσι τιμώμενοι ὑπ’ἀνθρώπων=

3.  νικῶ, κρατῶ, κ.λ.π.

·      νικῶ, κρατῶ = νικώ

·      ἡττῶμαι

·      λείπομαι

·      ἀδικῶ

·      χαρίζομαι ή χάριν φέρω=κάνω χάρη σε κάποιον

·      εὖ ή καλῶς ποιῶ = ευεργετώ ή ωφελώ

·      κακῶς ποιῶ = βλάπτω

  Κοντά σ’ αυτά τα ρ. η μετοχή μεταφράζεται: «και», «που», «να», «με το να», «στο να»

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:

πειρῶ(προστακτική) τούς φίλους νικᾶν εὖ ποιῶν=

εὖ ἐποίησας ἀναμνήσας με=

οὐχ ἡττησόμεθα εὖ ποιοῦντες τοῦτον=

4.                 Ρήματα που δηλώνουν:

έναρξη-λήξη:

ἄρχω, ἄρχομαι, λήγω, παύομαι(=παύω, σταματώ) κ.λ.π.

αίσθηση, γνώση, μάθηση και μνήμη:

ἀκούω, ὁρῶ, περιορῶ, οἶδα, σύνοιδα (=γνωρίζω), ἐπίσταμαι, κατανοῶ, εὑρίσκω, λαμβάνω, πυνθάνομαι(=ζητώ να μάθω, πληροφοροῦμαι), μέμνημαι(=θυμάμαι) κ.λ.π.

δείξη, δήλωση, αγγελία και έλεγχο:

δείκνυμι, δηλῶ, φαίνομαι, ἀγγέλλω, ἐλέγχω, ἐξελέγχω κ.λ.π.

ανοχή, καρτερία και κούραση:

ἀνέχομαι, καρτερῶ, ὑπομένω, κάμνω (=κουράζομαι)

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: σε όλες αυτές τις περιπτώσεις η μετοχή μεταφράζεται με το: «να» ή με το «ὅτι»

 ΠΡΟΣΟΧΗ:

Ορισμένα ρήματα συντάσσονται άλλοτε με κατ. μετοχή και άλλοτε με απαρέμφατο και έχουν διαφορετική σημασία  (βλ. Συντ. σελ. 92)

Ασκήσεις:

Α. Αντιστοιχίστε τα ρήματα της α’ και γ’ στήλης με την κατηγορία στην οποία ανήκουν (β’ στήλη)

Β.  Μεταφράστε τις παρακάτω προτάσεις και εντοπίστε την κατηγορηματική μετοχή, το υποκείμενό της και την κατηγορία στην οποία ανήκει το ρήμα από το οποίο εξαρτάται:

1.      Οἱ δικασταί ἤκουσαν τῶν μαρτύρων λεγόντων. 

2.      Ἀγησίλαος ἥδετο τιμώμενος ὑπό τῶν στρατιωτῶν.

3.      Οὗτοι διατελοῦσιν ὄντες ἐλεύθεροι.

4.      Οἱ ἄνθρωποι ὀργίζονται ἀδικούμενοι.

5.      Ἐλυποῦντο οἱ δυνατοί καλά κτήματα ἀπολωλεκότες.

6.      Ἴσθι ἀνόητος ὤν.

7.      Ἀπείρηκα (απόκαμα) ἤδη βαδίζων καί τρέχων.

8.      Ὅτε ἠσθένει Δαρεῖος, Ἀρταξέρξης παρών ἐτύγχανεν.

9.      Τισσαφέρνης ἐλέγχει  Ὀρόντα ψευδόμενον.

10.  Χαίρω διαλεγόμενος τοῖς σφόδρα πρεσβύταις.

11.   Μετεμέλοντο τάς σπονδάς οὐ δεξάμενοι.

12.   Διάγουσιν ἀσκοῦντες το σῶμά τε και την ψυχήν.

13.   Σωκράτης ἐδείκνυ τοῖς ξυνοῦσιν ἑαυτόν καλόν κἀγαθόν ὄντα.

14.  Γιγνώσκω  ἥττων ὤν πολύ ὑμῶν.

15.  Παρασκευαζόμενοι ταῦτα ὅλην τήν ἡμέραν διετέλεσαν οἱ Ἀθηναῖοι.

16.  Ἐμοί χαρίζου ἀποκρινόμενος.

17.  Οἱ Αθηναῖοι οὐκ ἠνείχοντο ἀκούοντες τῶν ἀντιλεγόντων.

18.  Πόθεν ἄν ἀρξαίμεθα ἄνδρας ἀγαθούς ἐπαινοῦντες:

19.  Ὁρῶντες σε ἀνεξόμεθα καί καρτερήσομεν ὑπό σοῦ εὐεργετούμενοι.

20.  Οἱ Θηβαῖοι ἔλαθον εἰσελθόντες ἐς Πλάταιαν.

21.  Ἥδομαι ἀκούων σου φρονίμους λόγους. (άμεση αντίληψη)

22.  Ἤκουσε ἥκοντα  Ξενοφῶντα. (έμμεση αντίληψη)

23.  Οὐ γάρ ἄν ἀδικώτερον οὐδένας ἡμῶν εὕροιτε τηλικαύταις συμφοραῖς περιπεπτωκότας.

24.  Τισσαφέρνης ἐν Σάρδεσιν ἐτύγχανεν ὤν.

25.  Διατετέλεκεν αθρόους μέν ημας κολακεύων, ένα δ’έκαστον προπηλακίζων.

26.  Ευ εποίησας αφικόμενος.