Εθελοντισμός και «Κοινωνία Πολιτών»

επιμέλεια: Δώρα Ψωμά 

[…] Στο παρακάτω χωρίο, o μεγάλος Περικλής στον λόγο του προς τους συμπολίτες του Αθηναίους, υπογραμμίζει με τον πλέον εύγλωττο τρόπο, εξαίροντας¹ την εθελούσια συμμετοχή των πολιτών στα κοινά, ότι «αν η πόλη έχει καλώς στο σύνολό της, ωφελεί περισσότερο τους πολίτες, παρά αν ευτυχεί μεν ο καθένας από τους πολίτες χωριστά, ενώ κλονίζεται στο σύνολό της. Κι αυτό γιατί ο άνθρωπος, και αν ευτυχεί ατομικά, παρ’ όλ’ αυτά καταστρέφεται μαζί με την πατρίδα του, αν αυτή καταστραφεί, αν δε στην αντίθετη περίπτωση ο ίδιος δυστυχεί, ενώ η πατρίδα του ευτυχεί, έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να διασωθεί».

Την σπουδαιότητα της διαλεκτικής σχέσης κράτους-πολίτη πρώτοι συνέλαβαν οι αρχαίοι Έλληνες. Η ευδαιμονία του ατόμου τελεί σε άμεση συνάρτηση με την ευδαιμονία της Πολιτείας και εξαρτάται από αυτήν. Ανάγλυφα καταδεικνύεται με αυτόν τον τρόπο η σημασία της εθελοντικής προσφοράς τόσο για το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, όσο – και προπάντων – για το ίδιο το άτομο. Η ανιδιοτελής και συνάμα οικειοθελής ατομική προσφορά, η εθελοντική εργασία, ακολουθεί μια κυκλική διαδρομή με αφετηρία τον εθελοντή και τελικό αποδέκτη τον ίδιο ως μέλος του ευεργετηθέντος συνόλου. Συντελεί έτσι μακροπρόθεσμα στην υλική και ηθική εξύψωση του ατόμου.

Στη σημερινή κοινωνία που χαρακτηρίζεται από έντονη εσωστρέφεια και στυγνή επιδίωξη ατομικών επαγγελματικών συμφερόντων, αγγίζοντας τα όρια το αριβισμού², ο εθελοντισμός προσπαθεί να περάσει το μήνυμα της άμβλυνσης του ατομισμού και της τόνωσης της συλλογικότητας και κοινωνικότητας και να αποτελέσει τον ακρογωνιαίο λίθο της «Κοινωνίας των Πολιτών», ενεργά συμμετόχων στη σύγχρονη δημοκρατία με πλουραλισμό λόγου και δράσης. «Πράξε ώστε η πράξη σου να μπορεί να γίνει νόμος για όλους», έλεγε ο μεγάλος φιλόσοφος Εμμάνουελ Καντ κατά τον Διαφωτισμό. Πράγματι, στο κατώφλι του 21^ου αιώνα ο συστηματοποιημένος και καλά οργανωμένος εθελοντισμός παρέχει τη δυνατότητα στον σύγχρονο πολίτη να έχει νέες ευκαιρίες συμμετοχής στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Με την κοινωνική του δράση μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά στη αναδόμηση των κοινωνικών αξιών, στην ουσιαστική βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών διαβίωσης και στην διαμόρφωση ενός πολυμορφικού μηχανισμού πρόνοιας. Το παράδειγμά του μπορεί να γίνει το προηγούμενο για τη δημιουργία καινούριων συμπεριφορών.

Είναι όμως ο εθελοντισμός απλή υπόθεση; Όχι! Είναι ηθική αξία, την οποία οφείλουμε να καλλιεργήσουμε και να μεταβιβάσουμε κυρίως στους νέους ανθρώπους. Είναι εν ολίγοις τρόπος ζωής. Γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει να γίνει «κτήμα» κάθε νέου ανθρώπου. Ο βρετανός ποιητής Τζον Νταν έγραφε τον 17^ο αιώνα: «Κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί πλήρες και αύταρκες. Κάθε άνθρωπος είναι ένα τμήμα της ηπείρου, ένα κομμάτι της στεριάς. Αν ένας σβώλος χώμα παρασυρθεί από τη θάλασσα, η Ευρώπη μικραίνει σαν να έχει καταβυθιστεί ένα ακρωτήρι, σαν να χανόταν το αρχοντικό των φίλων σου ή το δικό σου. Ο θάνατος κάθε ανθρώπου με ελαττώνει γιατί ανήκω στην ανθρωπότητα. Και γι’ αυτό μη στέλνεις να ρωτήσεις για ποιον χτυπά η καμπάνα- χτυπά για σένα».

Με τον εθελοντισμό μπορούμε να αντιπαραβάλλουμε στη συγκεντροποιημένη οικονομία μια πολυπολιτισμική και ανθρωποκεντρική κοινωνία. Μέσα από τις καταβολές των ανθρώπων διαγιγνώσκουμε τα κύρια αίτια ανάπτυξης του εθελοντικού κινήματος. Η εθελοντική τάση, η ανάγκη για αλληλοβοήθεια και αλληλεγγύη ενυπάρχει στον στόχο: από την οικογένεια, στην πόλη, στο έθνος και στην πολυπολιτισμική διεθνή κοινότητα. Από την ανάγκη κάλυψης βιοτικών και πνευματικών αναγκών μέχρι την εκδήλωση κοινών πολιτιστικών πεποιθήσεων ισχυροποιείται η βούληση του καθενός για συλλογική συνεργασία. Ο εθελοντισμός είναι αξία έμφυτη στον καθένα από εμάς ξεχωριστά. Ξεκινώντας, από αγνά και ελεύθερα από οικονομικές, επαγγελματικές και πολιτικές σκοπιμότητες, κίνητρα, η διεθνής κοινότητα αποδεικνύει την ευαισθητοποίησή της σε κρίσιμους βιωματικούς και πολιτιστικούς τομείς. Η διακήρυξη από τον ΟΗΕ του 2001 ως διεθνούς έτους εθελοντισμού έρχεται ως επιστέγασμα της προώθησης σε διεθνές επίπεδο του μηνύματος του εθελοντισμού. […]

Σήμερα υπάρχουν πολλές μη κυβερνητικές οργανώσεις που προσφέρουν αρωγή και περίθαλψη, υπερασπίζονται τα δικαιωμάτων μειονοτήτων, συμπαρίστανται στους πολιτικούς κρατουμένους και αντιμάχονται την καταστροφή του περιβάλλοντος. Πλήθος τέτοιων εθελοντικών οργανώσεων και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων με ανθρωπιστικό, πολιτιστικό και περιβαλλοντικό προσανατολισμό δρουν στον ελληνικό χώρο όπως ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, οι Γιατροί χωρίς σύνορα, η Διεθνής Αμνηστία, η Greenpeace, το WWF, το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων, ο Οδηγισμός, η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με αναπηρίες, το «Χαμόγελο του παιδιού».

Λουκάς Αποστολίδης, Το εθελοντικό κίνημα στη Ελλάδα και η Κοινωνία των Πολιτών, (σ.σ. 17-20) Εκδ. Ελληνικά Γράμματα

1. Εξαίρω : προτάσσω αξιολογικά, επαινώ, προβάλλω ως πρότυπο

2. Αριβισμός: η επιδίωξη γρήγορου πλουτισμού ή ανάδειξης σε αξιώματα με τη χρησιμοποίηση κάθε μέσου, κυρίως αθέμιτου.

ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ

Α.  Να αποδώσετε περιληπτικά το νόημα του κειμένου σε 100-120 λέξεις

Μονάδες 25

Β1. «Κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί πλήρες και αύταρκες. Κάθε άνθρωπος είναι ένα τμήμα της ηπείρου, ένα κομμάτι της στεριάς. Αν ένας σβώλος χώμα παρασυρθεί από τη θάλασσα, η Ευρώπη μικραίνει σαν να έχει καταβυθιστεί ένα ακρωτήρι, σαν να χανόταν το αρχοντικό των φίλων σου ή το δικό σου». Να αναπτύξετε τη φράση αυτή σε μια παράγραφο 80-100 λέξεων.

Μονάδες 12

Β2. Ποια η θέση του συγγραφέα στην 5^η παράγραφο («Με τον εθελοντισμό…); Με ποιόν/ους τρόπο/ους και ποια μέσα προσπαθεί να πείσει για την ορθότητα των λεγομένων του;

Μονάδες 5

Β3.      α) Να χαρακτηρίσετε το ύφος του κειμένου.

Μονάδες 2

β) Ο συγγραφέας πολλές φορές στο κείμενο του παρεμβάλλει λεγόμενα άλλων. Τι πετυχαίνει με αυτό;

Μονάδες 2

γ) Στην 4^η παράγραφο να εντοπίσετε τα σημεία στίξης και να σχολιάσετε τη χρήση τους.

Μονάδες 4

Β4.      α) Να γραφούν τα συνώνυμα των παρακάτω λέξεων χωρίς να αλλοιώνεται το νόημα του κειμένου: άμβλυνσης, ουσιαστική, πεποιθήσεων, αρωγή, αντιμάχονται.

Μονάδες 5

β) Να γραφούν τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων: ευδαιμονία, ανιδιοτελής,  οικειοθελής, έμφυτη, κρίσιμους.

Μονάδες 5

Γ. Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο* στο πλαίσιο διαβουλεύσεων της  επιτροπής για θέματα Πολιτισμού και Παιδείας θα συζητηθούν σημαντικά θέματα για τους νέους της Ευρώπης και τη συμβολή τους στη διαμόρφωση μιας ισχυρής «Κοινωνίας των Πολιτών». Να γράψετε μια επιστολή (500-600 λέξεων) στην Ελληνίδα ευρωβουλευτή για τα αντίστοιχα θέματα, στην οποία να αναπτύξετε τη θέση σας για την αξία του εθελοντισμού σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο. Ποιες προτάσεις καταθέτετε αναφορικά με τους τρόπους ενίσχυσης του εθελοντισμού μέσα από το σχολείο;

Μονάδες 40

* Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι το μοναδικό άμεσα εκλεγμένο όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα 736 μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εκλέγονται κάθε πέντε χρόνια από ψηφοφόρους και στα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και αντιπροσωπεύουν 500 εκατομμύρια πολίτες της Ευρώπης. Η Ολομέλεια του κοινοβουλίου συνέρχεται για μία εβδομάδα κάθε μήνα στο Στρασβούργο, ενώ οι συνεδριάσεις των κοινοβουλευτικών επιτροπών πραγματοποιούνται στις Βρυξέλλες. Μία από αυτές τις επιτροπές αφορά τον Πολιτισμό και την Παιδεία