Η Κοινωνική Ιδεολογία του Αυτοκινήτου

[…] Οι σύγχρονες πόλεις έχουν κομματιαστεί σε ατελείωτα προάστια αυτοκινητοδρόμων, επειδή αυτό ήταν η μόνη λύση για να αποφύγει κανείς την κυκλοφοριακή συμφόρηση στα κατοικημένα κέντρα. Οι άνθρωποι ζουν μακριά απ' τη δουλειά τους, απ' το σχολείο, απ' το σούπερ μάρκετ και έτσι χρειάζονται ένα δεύτερο αυτοκίνητο για να καταφέρνουν και να πηγαίνουν για ψώνια αλλά και να μεταφέρουν τα παιδιά τους στο σχολείο. Εκδρομές; Ούτε συζήτηση. Φίλοι; Μένουν στην άλλη πλευρά της πόλης ή στα προάστια.... Σε τελική ανάλυση, το αυτοκίνητο ξοδεύει περισσότερο χρόνο απ' ό,τι εξοικονομεί και δημιουργεί μεγαλύτερες αποστάσεις απ' αυτές που καλύπτει.

Ίσως να πείτε, «Αλλά τουλάχιστον με το αυτοκίνητό σου μπορείς να αποδράσεις απ' την κόλαση της πόλης, όταν οι ώρες εργασίας τελειώνουν». Εδώ είμαστε, λοιπόν, τώρα ξέρουμε: «Η πόλη», η μεγάλη πόλη, που για γενιές θεωρούνταν ένα θαύμα, το μόνο μέρος που άξιζε να ζήσεις, τώρα θεωρείται «κόλαση». Το αυτοκίνητο όμως είναι αυτό που έχει κάνει τη μεγάλη πόλη μη κατοικήσιμη. Την έχει κάνει βρωμερή, θορυβώδη, αποπνικτική, γεμάτη σκόνη, τόσο αχώνευτα συνωστισμένη που κανείς πλέον δεν θέλει να βγει έξω το βράδυ. Έτσι, αφού τα αυτοκίνητα σκότωσαν την πόλη, χρειαστήκαμε ταχύτερα αυτοκίνητα για να αποδράσουμε με τους σούπερ αυτοκινητόδρομους προς τα προάστια, τα οποία είναι τώρα ακόμη πιο μακριά. Αναμφισβήτητα, ένας φαύλος κύκλος… Αρκεί να σκεφτούμε το γολγοθά της μετακίνησής μας μεταξύ 8:00 και 9:30 π.μ. και 17:30 και 19:00 μ.μ., καθώς και τα σαββατοκύριακα για 5 ή 6 ώρες, τα περάσματα της απόδρασης εκτείνονται σε τεράστιες πομπές αυτοκινήτων από προφυλακτήρα σε προφυλακτήρα, τα οποία στην καλύτερη περίπτωση μπορούν να πηγαίνουν με την ταχύτητα ενός ποδηλάτη και πάντα μέσα σε ένα πυκνό σύννεφο από καυσαέρια.

Τι, και έτσι ο χορός συνεχίζεται; Όχι, αλλά η εναλλακτική λύση στη θέση του αυτοκινήτου θα πρέπει να είναι πολύπλευρη. Για να παρατήσουν οι άνθρωποι τα αυτοκίνητά τους δεν είναι αρκετό να τους προσφερθεί μια πιο άνετη μαζική συγκοινωνία. Θα πρέπει να είναι ικανοί να κάνουν χωρίς μετακινήσεις γενικότερα, επειδή θα αισθάνονται σαν στο σπίτι τους, όταν θα είναι στις γειτονιές τους, στην κοινότητά τους, στις πόλεις με ανθρώπινο μέγεθος και θα ευχαριστιούνται να περπατάνε από τη δουλειά στο σπίτι ή αν χρειαστεί, να κάνουν ποδήλατο. Κανένα μέσο γρήγορης μεταφοράς και απόδρασης δεν θα αποζημιώσει κανέναν για τη φρίκη που αντιμετωπίζει σε μία ακατάλληλη για κατοίκηση πόλη, στην οποία κανένας δεν αισθάνεται σαν στο σπίτι του.

«Οι άνθρωποι» γράφει ο Ιβάν Ίλιτς «θα σπάσουν τις αλυσίδες της παντοδύναμης βιομηχανίας της συγκοινωνίας, όταν αρχίσουν ξανά να αγαπάνε ως κάτι πολύ προσωπικό τη δική τους περιοχή και να μη νιώθουν την ανάγκη να απομακρύνονται από αυτή». Αλλά για να αγαπηθεί μια περιοχή θα πρέπει πρώτα απ' όλα να γίνει βιώσιμη και όχι κυκλοφορήσιμη. Η γειτονιά ή η κοινωνία (κοινότητα) θα πρέπει, ακόμη μια φορά, να μετατραπεί σε μικρόκοσμο, σχεδιασμένο από και για όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες, όπου οι άνθρωποι θα μπορούν να δουλεύουν, να ζουν, να χαλαρώνουν, να μαθαίνουν, να επικοινωνούν... Οι νέες πόλεις θα πρέπει να είναι ενώσεις γειτονιών, περιτριγυρισμένες από πράσινο. Για να μετακινούνται καθημερινά, θα μπορούν να χρησιμοποιούν όλα τα μεταφορικά μέσα που είναι κατάλληλα για μια μεσαίου μεγέθους πόλη: κοινόχρηστα ποδήλατα, τρόλλεϋ, λεωφορεία, ηλεκτρικά ταξί. Το IX δε θα είναι πια αναγκαιότητα. Όλα θα έχουν αλλάξει: ο κόσμος, η ζωή, ο άνθρωπος. Και αυτά δε θα 'χουν γίνει έτσι από μόνα τους.

Και μια απαραίτητη διευκρίνιση: Το αυτοκίνητο είναι χρήσιμο, αλλά όπου είναι πραγματικά αναγκαίο και δεν μπορεί σαν «καύκαλο χελώνας» να γίνεται το καθημερινό φορτίο της ζωής μας. Το ποδήλατο είναι δείκτης αντίστασης στη καθημερινή σπατάλη, είναι οικονομία, είναι υγεία, είναι η ελπίδα ότι τελικά ο άνθρωπος δεν χειραγωγείται και μπορεί να αντιστέκεται. Όπως ο Άγγλος συγγραφέας και φιλόσοφος Η. G. Wells (1866-1946) είπε: «Κάθε φορά που βλέπω έναν ενήλικα σε ένα ποδήλατο, δεν έχω πλέον απελπισία για το μέλλον της ανθρωπότητας».

Στο μεταξύ, τι πρέπει να γίνει για να φτάσουμε εκεί; Πρώτα απ' όλα, δεν θα πρέπει να απομονώνουμε το ζήτημα της μετακίνησης και των μεταφορών απ' τα υπόλοιπα. Πάντα, θα πρέπει να το συσχετίζουμε με το πρόβλημα της πόλης, του κοινωνικού διαχωρισμού της εργασίας και με τον τρόπο που αυτός κατακερματίζει τις διάφορες διαστάσεις της ζωής. Κόβει το κάθε άτομο σε μερίδες, κόβει το χρόνο μας, τη ζωή μας σε ξεχωριστά κομμάτια, έτσι ώστε σε κάθε ένα από αυτά να είμαστε παθητικοί καταναλωτές στο έλεος των εμπόρων, έτσι ώστε ποτέ να μη συμβαίνει η εργασία, η κουλτούρα, ο πολιτισμός, η ευχαρίστηση, η ικανοποίηση των αναγκών και η προσωπική μας ζωή να μπορούν και να πρέπει να αποτελούν ένα πράγμα: Μια ενοποιημένη ζωή που διατηρείται από την κοινωνική δομή και την αυτονομία της κοινότητας.

Andre Gorz[1], Η Κοινωνική Ιδεολογία του Αυτοκινήτου, Le Sauvage, 1973

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το νόημα του κειμένου σε 100-120 λέξεις

Β1. «Κάθε φορά που βλέπω έναν ενήλικα σε ένα ποδήλατο, δεν έχω πλέον απελπισία για το μέλλον της ανθρωπότητας».

Να αναπτύξετε τη φράση αυτή σε μια παράγραφο 80-100 λέξεων.

Β2. Ποια η θέση του συγγραφέα στην 2^η παράγραφο («Ίσως να πείτε,… ); Με ποιόν/ους τρόπο/ους και ποια μέσα προσπαθεί να πείσει για την ορθότητα των λεγομένων του;

Β3. α. Να χαρακτηρίσετε το ύφος του κειμένου

β. Στη δεύτερη παράγραφο αξιοσημείωτη είναι η χρήση του α’ πληθυντικού προσώπου. Να αιτιολογήσετε την πρόθεση του συγγραφέα.

Β4. «Πρώτα απ' όλα, δε θα πρέπει να απομονώνουμε το ζήτημα της μετακίνησης και των μεταφορών απ' τα υπόλοιπα. Πάντα, θα πρέπει να το συσχετίζουμε με το πρόβλημα της πόλης, του κοινωνικού διαχωρισμού της εργασίας και με τον τρόπο που αυτός κατακερματίζει τις διάφορες διαστάσεις της ζωής»

α. Ποιο είδος σύνταξης επιλέγει ο συγγραφέας στο παρακάτω απόσπασμα και γιατί;

β. Να διατυπωθεί η πρόταση με τον άλλο τρόπο σύνταξης

Β5. α. Να γραφούν τα συνώνυμα των παρακάτω λέξεων χωρίς να αλλοιώνεται το νόημα του κειμένου: σπάσουν, διατηρείται, απομακρύνονται, προσωπικό, πολύπλευρη

β. Να γραφούν τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων: χειραγωγείται, σπατάλη, εναλλακτική, κατακερματίζει, παθητικοί

Γ. Στο δημαρχείο της περιοχής σας πρόκειται να λάβει χώρα μία ανοικτή εκδήλωση με θέμα «Σύγχρονος τρόπος ζωής και Οικολογία». Ως εκπρόσωπος της μαθητικής κοινότητας αναλαμβάνετε να εκφωνήσετε μία ομιλία. Στην εισήγησή σας (500-600 λέξεων) να αναφερθείτε στις επιπτώσεις του σύγχρονου τρόπου ζωής στο αστικό και φυσικό περιβάλλον. Ποιες κοινωνικές δράσεις προτείνετε για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στις σύγχρονες κοινωνίες;

[1] Ο Αντρέ Γκορζ (1923 - 2007), ήταν Αυστριακός και Γάλλος κοινωνικός φιλόσοφος. Ως δημοσιογράφος ήταν το 1964 συνιδρυτής της εβδομαδιαίας πολιτικής επιθεώρησης Le Nouvel Observateur. Το Μάη του ‘68 στράφηκε στην πολιτική οικολογία και έκτοτε αποτέλεσε μία από τις ηγετικές φυσιογνωμίες της.