ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ: Οι τρόποι (μέθοδοι) ανάπτυξης μιας παραγράφου:

επιμέλεια: Δώρα Ραβανίδου 

Θεματική περίοδος: Διατυπώνεται η θέση του συγγραφέα, η οποία μας παρακινεί να ρωτήσουμε «γιατί;».

Σχόλια/ λεπτομέρειες:   Παρατίθενται λογικά και αξιόπιστα επιχειρήματα που επιβεβαιώνουν τη θέση της θεματικής πρότασης.

Κατακλείδα:             Επιβεβαιώνεται η ορθότητα της θεματικής περιόδου.

Το ποδόσφαιρο μπορούσε να πάρει (και πήρε) διαστάσεις φαινομένου μόνο στον 20ό αιώ­να. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας, η δυνατότητα δημιουργίας υπέροχων σταδίων και εκπληκτικών αγωνιστικών χώρων και, επιπλέον, η τελειοποίηση της μπάλας και των παπουτσιών, συνέβαλαν σημαντικά προς αυτή την κατεύθυνση. Πάνω από όλα, όμως, βοήθησε η τηλεόραση, η οποία έφερε το λαοφιλέστερο παιχνίδι σε κάθε γωνιά του πλανήτη, μεταφέροντας μια υπέροχη παράσταση μπροστά στα μάτια δισεκατομμυρίων φιλάθλων. Έτσι το ποδόσφαιρο, αργά αλλά σταθερά, προσέλκυσε επενδυτές, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην ανάπτυξή του. (Ι. Γεωργάκης, ΤΟ ΒΗΜΑ, 28-03-99)

Θεματική περίοδος: Εισάγεται η αναλογία (με μεταφορά ή παρομοίωση) με τα δύο σκέλη:

α) αυτό που αναφέρεται στην κύρια έννοια

β) το άλλο αναφέρεται σε ένα αντικείμενο που παρουσιάζει αναλογίες προς αυτή

Σχόλια/ λεπτομέρειες:   Παρουσιάζεται αναλυτικά η αναλογία.

Κατακλείδα:             Εντοπίζονται τα κοινά στοιχεία των μερών της αναλογίας (προαιρετικά)

Ο τρόπος λειτουργίας της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας είναι ανά­λογος με εκείνον μιας μηχανής. Η λειτουργία μιας πολυσύνθετη ς μηχανής είναι αποτέλεσμα της διαδοχικής και αρμονικής μετάδοσης της κίνησης από μοχλό σε μοχλό, από γρανάζι σε γρανάζι. Οποιαδήποτε βλάβη ή διαφοροποίηση της λει­τουργίας κάποιου τμήματος επηρεάζει άμεσα τον τρόπο λειτουργίας ολόκληρου του συστήματος. Ανάλογα λειτουργεί στην εποχή μας και το παγκόσμιο κοινωνι­κό σύστημα. Η αλληλεξάρτηση των λαών είναι βέβαιο γεγονός στην ομαλή λει­τουργία της παγκόσμιας κοινότητας. Η οικονομική δύναμη του ενός ενεργοποιεί την τεχνογνωσία του άλλου, ενώ η γνώση είναι αποτέλεσμα της διεπιστημονικής προσέγγισης και της συσσώρευσης της πανανθρώπινη ς εμπειρίας. Επίσης, η συ­ντήρηση μιας χώρας έχει ανάγκη από τα προϊόντα της άλλης, ενώ τα τοπικά προ­βλήματα, επηρεάζουν αργά ή γρήγορα ολόκληρο τον κόσμο.

Θεματική περίοδος: Αναφέρονται ή τα αίτια ή τα αποτελέσματα

Σχόλια/ λεπτομέρειες:   Αναπτύσσονται με επαρκή σχολιασμό

                   ή τα αίτια, όταν στη θεματική περίοδο αναφέρονται τα αποτελέσματα

                   ή τα αποτελέσματα όταν στη θεματική περίοδο αναφέρονται τα αίτια

Κατακλείδα:             Επιβεβαιώνεται η σχέση αιτίου – αποτελέσματος (προαιρετικά)

Οι συνέπειες του αναλφαβητισμού είναι οδυνηρές για την κοινωνία. Συγκεκρι­μένα, δεν πετυχαίνεται η οικονομική ανάπτυξη της κοινωνίας, όταν ο αριθμός των αναλφάβητων είναι μεγάλος, αφού η τεχνογνωσία απαιτεί εξειδικευμένη παιδεία, την οποία δε διαθέτουν οι αναλφάβητοι. Επίσης, η δυσκολία τους να επικοινωνούν και να κατανοούν τις κοινωνικές εξελίξεις, τους οδηγεί, πολλές φορές, σε κοινωνική περιθωριοποίηση, ενώ καταλυτικές είναι οι συνέπειες και για το δημοκρατικό πολίτευμα, που στηρίζεται στο λόγο και στον αντίλογο, στη θέση, στην αντίθεση και στη σύνθεση, για τα οποία είναι απαραίτητη η καλ­λιέργεια των ατόμων. Επιπλέον, μένουν προσκολλημένοι σε δόγματα, δεισιδαι­μονίες και προκαταλήψεις, με αποτέλεσμα την επικράτηση ενός γενικότερου συντηρητικού πνεύματος. Ο αναλφαβητισμός, λοιπόν, στην εποχή των επιστη­μών και της εξέλιξης, αποτελεί σημαντικό ανασχετικό παράγοντα σε κάθε κοι­νωνική δραστηριότητα.

Θεματική περίοδος: Το περιεχόμενό της μπορεί να είναι οποιοδήποτε αλλά χρειάζεται διευκρίνιση.

Σχόλια/ λεπτομέρειες:   Αναφορά παραδειγμάτων από την Ιστορία, τη λογοτεχνία, την καθημερινή ζωή ή τα επινοούμε. Τα παραδείγματα αυτά αποδεικνύουν την αλήθεια της θεματικής πρότασης.

Κατακλείδα:             Διατύπωση γενικού συμπεράσματος (προαιρετικά)

Ο τόνος της φωνής του εκφωνητή ή του παρουσιαστή μπορεί να κάνει το ίδιο γε­γονός να φαίνεται διαφορετικό. Για παράδειγμα, όταν η φωνή του είναι έντονη, γεμάτη ενθουσιασμό και χαρά, έστω κι αν μεγαλοποιεί ένα δευτερεύουσας σημα­σίας γεγονός, επηρεάζει τους ακροατές και τους μεταδίδει ανάλογα αισθήματα. Αντιθέτως, όταν ένα κοσμοϊστορικό γεγονός παρουσιάζεται με ανέκφραστο τόνο και ύφος με χαμηλούς τόνους, διαπιστώνεται ότι και η πλειονότητα των ακροατών θα υποβαθμίσει τη σημασία του. Η χροιά της φωνής του εκφωνητή, λοιπόν, λει­τουργώντας ως σχόλιο στη μετάδοση της πληροφορίας, συμβάλλει στην ανάλογη από το κοινό αποτίμηση του γεγονότος. (πανελλήνιες 2002)

Θεματική περίοδος: - Αναφέρουμε τα συγκρινόμενα ή αντιτιθέμενα μέλη.

                   - Αναγνωρίζεται η ομοιότητα ή η αντίθεση που υπάρχει ανάμεσα στα                  συγκρινόμενα μέλη.

Σχόλια/ λεπτομέρειες:   Η ανάπτυξη γίνεται με δύο τρόπους:

α) παρουσιάζονται όλα τα γνωρίσματα του ενός μέλους και στη συνέχεια όλα τα γνωρίσματα του άλλου μέλους.

β) καταγράφονται σημείο προς σημείο οι ομοιότητες και οι διαφορές των συγκρινόμενων ή αντιτιθέμενων μελών.

Κατακλείδα:        Περιλαμβάνει το συμπέρασμα της σύγκρισης ή μια γενική παρατήρηση ή κρίση (προαιρετικά)

Χαρακτηρολογικά οι άνθρωποι μπορούν να μοιραστούν σε δύο κατη­γορίες: στους "ανθρώπους του ναι" και τους "ανθρώπους του όχι ". Οι πρώτοι, όταν προκαλούνται να εκδηλωθούν (με μιαν απάντηση, κίνηση ή προσφορά, με τη στάση τους απέναντι σ' ένα αίτημα ή σ' ένα αντιλε­γόμεvo θέμα), αυθόρμητα συμπεριφέρονται θετικά, έστω και αν αργό­τερα, άμα καλοσκεφτούν και ζυγίσουν πιο ψύχραιμα τα δεδομένα, νι­κηθούν από τις αμφιβολίες (τις θεωρητικές) ή τις δυσκολίες (τις πρα­κτικές) και αναθεωρήσουν την αρχική τους τοποθέτηση. Το "ναι" έρχεται εύκολα και τις περισσότερες φορές στο στόμα τους: "ω, βέβαια γί­νεται ", "μάλιστα, δεν αποκλείεται", "δε σας υπόσχομαι, αλλά θα προ­σπαθήσω ", "θα το ξαναδώ, ελπίζω να το πετύχω ", "συμφωνώ, έχει και αυτή η άποψη την αλήθεια της" κ.ο.κ. Αντίθετα, οι άνθρωποι της άλλης κατηγορίας αρχίζουν πάντα με το "όχι ", η άρνηση είναι κατά κανόνα η πρώτη αντίδρασή τους, ακόμα και όταν έπειτα από ψυχραιμότερη κρίση ή επιγενέστερη συμπάθεια φανούν υποχωρητικοί. Αυτοί ξεκινούν αρνητικά: "αδύνατον, δε γίνεται ", "αποκλείεται, μην το συζητείτε", "έχω την εντελώς αντίθετη γνώμη ", "μη ματαιοπονείτε, χαμένος ο κό­πος", "δεν είναι πολλές οι αλήθειες, αλλά μία" κ.ο.κ. Νομίζει λοιπόν κανείς ότι, στην κάθε περίπτωση, έχει να κάμει με ένα εντελώς διαφορετικό ψυχι­κό κλίμα: εκεί αιθρία, ανοιχτός ορίζοντας, κάτι το μαλακό και το λείο ∙ εδώ συννεφιά, κλεισούρα, κάτι το σκληρό και το τραχύ. (Ε. Παπανούτσου, Η κρίση του πολισμού μας, Μαλακοί και σκληροί χαρακτήρες, εκδ. Φιλιππότη, Αθήνα, Ι 979, σ. 231)

ΑΣΚΗΣΗ:

Στις παρακάτω παραγράφους να καταγράψεις α) τη δομή τους β) τον τρόπο (μέθοδο) ανάπτυξής τους:

1.    Όσο πιο κοντά μας διαδραματίζεται ένα γεγονός, τόσο πιο ενδιαφέ­ρον είναι. Για την αθηναϊκή εφημερίδα η διακοπή του ρεύματος στην Αθήνα είναι η πρώτη είδηση, για τους «Τάιμς της Ν. Υόρκης» δεν εί­ναι ούτε μονόστηλο. Οι δέκα πρόσκοποι που χάθηκαν στην Πάρνηθα είναι για μας σπουδαίο θέμα, ενώ οι εκατό Ινδοί στρατιώτες που χά­θηκαν στα Ιμαλάια πάνε κατευθείαν στο καλάθι. Η έδρα της εφημε­ρίδας ή του πρακτορείου ειδήσεων παίζει αποφασιστικό ρόλο στην επιλογή και την ιεράρχηση των ειδήσεων. Γα την τοπική εφημερίδα της Καλλιθέας πρώτο θέμα είναι ο θάνατος του δημάρχου της και όχι ο θάνατος του Μπρέζνιεφ. Το δεύτερο, λοιπόν, αστέρι της είδησης είναι η εγγύτητα.

2.    Ακούμε σήμερα να γίνεται λόγος για ανθρώπους συντηρητικούς ή προοδευτι­κούς. Συντηρητικός θεωρείται ο άνθρωπος εκείνος που όχι μονάχα σέβεται, αλλά και αγωνίζεται να διατηρήσει, να συντηρήσει «τα παραδεδομένα». Η στάση του είναι καταφατική απέναντι στο παρελθόν, ενώ η στάση του νεωτερι­στή είναι αποφατική. Ο νεωτεριστής θεωρεί το παρελθόν καταδικαστέο, τις αξίες του χρεοκοπημένες κι επείγουσα την ανάγκη να εκφραστεί η εποχή με πράγματα καινούρια, να προβεί σε νέες θεσμοθετήσεις. Πολλές φορές δεν το βάζει, βέβαια, ο νους του πως, σύμφωνα μ' αυτήν τη διαδικασία και η εποχή που έρχεται, θα καταργήσει τα επιτεύγματα της εποχής αυτής, με την ανάλογη φιλοδοξία να δημιουργήσει έναν άλλο τρόπο ζωής.

3.    Έχει διατυπωθεί η ρήση πως η ημιμάθεια είναι χειρότερη της αμάθειας. Ο αμαθής διακατέχεται από μειωμένη αυτοπεποίθηση, αποφεύγει το διάλογο, συνειδητοποιεί την πνευματική του κατωτερότητα, γεγονός που μπορεί να επιδράσει και θετικά, κινητοποιώντας τη διάθεσή του για απόκτηση γνώσεων. Ο ημιμαθής όμως είναι καταδικασμένος σε πνευματικό σκοταδισμό, αφού οι λίγες γνώσεις που κατέχει δημιουργούν τη δοκησισοφία, στοιχείο που ενισχύει την αδιαλλαξία, την απόλυτη στάση, τη μονολιθικότητα. Αυτή η ψευδαίσθηση της γνώσης, εκτός του ότι καθιστά πνευματικά στάσιμο το άτομο, επιπλέον το γελειοποιεί, το εξευτελίζει, του αφαιρεί την ελπίδα της κοινωνικής αναγνώρισης και αποδοχής.

4.  Γνωστή είναι η «ειδοποιός» διαφορά ανάμεσα στην παλιά τοξικομανία και την τωρινή. Άλλοτε η χρήση ναρκωτικών ενδημούσε ανάμεσα στον «υπόκοσμο», ήταν το «βίτσιο», η «πολυτέλεια», δηλαδή το καταφύγιο των απόκληρων, των παρανόμων και μάλιστα μιας κάποιας ηλικίας. Σήμερα θερίζει και στον «καλό» κόσμο. Αποτελεί την «ανώτερη μορφή» και το υποκατάστατο του «ροκ» ή της «αμφισβήτησης». Ό,τι άλλοτε ήταν στίγμα και διασυρμός, έγινε τώρα δείγμα τόλμης και συρμός.

5.    Η επιβολή ποινής για εγκληματική συμπεριφορά αποκαθιστά το κοινό περί δικαίου αίσθημα. Μια κοινωνία, για να λειτουργεί εύρυθμα και να διασφαλίζει όρους ομαλής συμβίωσης, προϋποθέτει την ύπαρξη θεσμοθετημένων κανόνων που να ικανοποιούν το κοινό αίσθημα σχετικά με την επικράτηση κλίματος δικαιοσύνης. Σ’ αυτή τη βάση η επιβολή μιας ποινής, όταν μάλιστα απειλείται κατάφωρα το αίσθημα ασφάλειας των πολιτών, ανταποκρίνεται στην κοινή απαίτηση για τιμωρία όσων παραβιάζουν συνειδητά τα δικαιώματά τους.

6.    Η πολιτική διαφθορά επιδρά διαλυτικά σε μια κοινωνία, όπως και μια ασθένεια στον οργανισμό του ανθρώπου. Σε συνθήκες πολιτικής διαφθοράς, αποδυναμώνονται οι εσωτερικές αντιστάσεις του πολίτη, αλλοτριώνεται η συνείδησή του και οδηγείται σε αντικοινωνική συμπεριφορά, με αποτέλεσμα τη διάλυση του κοινωνικού ιστού. Και ο ανθρώπινος οργανισμός εξαιτίας μιας ασθένειας, επιβαρύνεται, καταβάλλεται με συνέπεια ακόμη και τη βιολογική του φθορά.

7.    Την εγκληματικότητα τροφοδοτεί, πολλές φορές, η οικονομική κρίση στην ποικιλομορφία των εκφράσεών της. Αποτελεί, πράγματι, απαραγνώριστη αλήθεια ότι η σύγχρονη κοινωνία έχει υιοθετήσει έναν υλιστικό προσανατολισμό, αναγορεύοντας το χρήμα σε υπέρτατη αξία, με αποτέλεσμα να μην έχει μείνει αλώβητος κανένας τομές της ανθρώπινης ζωής. Εξάλλου, η εμφάνιση φαινομένων, όπως οι ανεπίτρεπτες οικονομικές ανισότητες, η κλιμάκωση της ανεργίας των νέων ανθρώπων και ο αποκλεισμός μεγάλων άνθρωπο-συνόλων από τα οικονομικά αγαθά βρίσκονται πίσω από την ανεξέλεγκτη έξαρση της διαφθοράς και  της νεανικής εγκληματικότητας.

8.    Το βιβλίο μεταφέρει την πείρα του παρελθόντος στο παρόν, και απ' αυ­τή την άποψη αποτελεί τη «μνήμη της ανθρωπότητας». Μέσα από τις σε­λίδες των βιβλίων κάθε νέα γενιά πληροφορείται τα πολιτιστικά επιτεύγ­ματα και τις κατακτήσεις των προγενεστέρων, τις οποίες στη συνέχεια μπορεί να αξιοποιήσει για να δημιουργήσει άλλες καινούριες. Όταν γνωρίζουμε το παρελθόν, τις λαμπρές στιγμές αλλά και τα λάθη που έγιναν, παραδειγματιζόμαστε στο παρόν και μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα καλύτερο μέλλον. Έτσι ο πολι­τισμός εξελίσσεται και προοδεύει.

9.    Πρώτα απ’ όλα ας προσπαθήσουμε να περιγράψουμε το Διαδίκτυο και ειδικότερα τον παγκόσμιο Ιστό (Web). Ας φανταστούμε τον κυβερνοχώρο ως μια τεράστια έκθεση. Ο κάθε εκθέτης δημιουργεί το δικό του περίπτερο (site) που καταχωρείται σε μια διεύθυνση (www address). Ο χρήστης του διαδικτύου μέσα από τους τηλεπικοινωνιακούς διαδρόμους που δημιούργησε η σύζευξη τηλεφώνου – υπολογιστή, επισκέπτεται αυτήν την άυλη, διαρκή και παγκόσμια έκθεση. Περνά από διάφορα sites, επικοινωνεί με τον «εκθέτη», και βεβαίως μπορεί να πάρει («κατεβάσει») πληροφοριακό υλικό.

10.              Η επίσημη βία γεννά την ανεπίσημη αντίδραση, γι’ αυτό επινοήθηκε η διάκριση ανάμεσα στη νόμιμη και στην παράνομη βία. Νόμιμη είναι η βία που ασκεί το κράτος με τις διωκτικές του αρχές στηριζόμενο στη δικαιοσύνη και τους νόμους. Όσο συγκεντρωτική και αντιδημοκρατική είναι η εξουσία τόσο περισσότερη και πιο βάναυση βία ασκεί, γιατί τρομάζει στην ιδέα ότι την αμφισβητούν και θέλουν να την ανατρέψουν. Η κρατική βία περιορίζεται στο βαθμό που η εξουσία αποκεντρώνεται και οι πολίτες διεκδικούν και κατακτούν περισσότερα δικαιώματα. Απ’ την άλλη παράνομη θεωρείται η βία που ασκεί κάποιος εναντίον του κράτους, αμφισβητώντας τη δικαιοσύνη των νόμων και των οργάνων του. πολλές φορές μάλιστα ο εξεγερμένος, κρίνοντας από την δική του προσωπική σκοπιά, πιστεύει πως η δική του βία είναι δίκαιη, ενώ άδικη είναι η βία του κράτους. Όπως και να ’χει πάντως, κάθε μορφή βίας είναι ανεπιθύμητη και απορριπτέα, γιατί δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο που διαρκώς επεκτείνεται.