Διαφθορά και δημοκρατία

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

επιμέλεια: Δρ. Πολύβιος Ν. Πρόδρομος

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο επιφυλλιδογράφος αναφέρεται στους κινδύνους που εγκυμονεί η διαφθορά για τη δημοκρατία, οι οποίοι παραβλέπονται,γιατί η προσοχή επικεντρώνεται στη διαφθορά του οικονομικού χώρου (1^η §). Ορίζει τη διαφθορά, ως κατάχρηση της δημοκρατικής εξουσίας που οδηγεί όχι μόνο στη νόθευση αλλά και στην κατάλυση της Δημοκρατίας (2^η §). Στη συνέχεια αφού προσδιορίσει τους πυλώνες της Δημοκρατίας υποστηρίζει πως η δημοκρατική αρχή – που αποτελεί τον πρώτο – προσβάλλεται, καθώς η διαφθορά νοθεύει τη λαϊκή βούληση και κατά συνέπεια οι εκλεγμένοι από αυτήν άρχοντες εξυπηρετούν τα συμφέροντα αυτών που τους προσφέρουν αθέμιτα ωφελήματα (3^η-4^η §). Επιπρόσθετα αποδυναμώνεται ο δεύτερος πυλώνας, το κράτος δικαίου, γιατί παραβιάζονται οι αρχές δικαίου, η νομοθέτηση γίνεται ασύμμετρη και η εφαρμογή των νόμων επιλεκτική ή άτονη (5^η §). Καταληκτικά, εξαίρει την εφαρμογή των νόμων που επιβάλλουν τον σεβασμό και την προστασία του τρίτου πυλώνα της Δημοκρατίας, των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, για να καταπολεμηθεί η διαφθορά που εμποδίζει την απόλαυσή τους (6^η §).

Μια  επιπλέον  περίληψη από τον Γιάννη Τσιτσεκίδη:

 Ο επιφυλλιδογράφος αναδεικνύει τη διαφθορά ως βασική απειλή ακόμη και για την ύπαρξη της δημοκρατίας. Ως κατάχρηση δημόσιας εξουσίας για ίδιον όφελος, κατά την άποψή του, υπονομεύει τα θεμέλιά της: τη δημοκρατική αρχή, επειδή η προώθηση αθέμιτων συμφερόντων αντίκειται στη λαϊκή βούληση· το κράτος δικαίου, καθώς η επιλεκτική απόδοση δικαιοσύνη παραβιάζει την αρχή της ισονομίας· τα ανθρώπινα δικαιώματα, η προστασία των οποίων προϋποθέτει αυστηρό θεσμικό πλαίσιο που δεν επιτρέπει φαινόμενα διαφθοράς (71 λέξεις).

Β1. Η διαφθορά απειλεί την προστασία και εφαρμογή των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Και τούτο γιατί τα φαινόμενα διαφθοράς υπονομεύουν τις αξίες και την ίδια τη βάση των δικαιωμάτων που συνδέονται με την ιδιότητα του πολίτη, ως μέλος του κοινωνικού συνόλου, με βασικότερο το δικαίωμα στην ισονομία. Η ατιμωρησία των κρατικών λειτουργών που εμπλέκονται σε φαινόμενα διαφθοράς και οι ελλειμματικοί ελεγκτικοί μηχανισμοί, καταλύουν κάθε έννοια «κανονικής» λειτουργίας των θεσμών και αφήνουν το έδαφος ελεύθερο για σειρά προβληματικών συμπεριφορών που σχετίζονται με την προστασία και την απόλαυση των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων τα οποία προσβάλλουν με πράξεις ή παραλείψεις τους. Επομένως, οι μηχανισμοί της διαφθοράς απαξιώνουν τους κανόνες, τους θεσμούς, τους νόμους και τις διαδικασίες και εμφανίζουν την παραβίαση των δικαιωμάτων ως αποδεκτή, νόμιμη και εν μέρει ηθική.

Β2. α) Η παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων: α) με ορισμό (Διαφθορά… οφέλους, Διαφθορά: οριστέα έννοια, (είναι) η κατάχρηση δημόσιας εξουσίας: γένος έννοιας, για τον περιορισμό αθέμιτου ιδιωτικού οφέλους: Ειδοποιός διαφορά). Και β) με αίτιο-αποτέλεσμα: (αίτιο: Στα δημοκρατικά… εξουσίας, αποτέλεσμα: Κατάχρηση… της Δημοκρατίας).

β) Ο επιφυλλιδογράφος με τη χρήση του α΄ πληθυντικού προσώπου προσδίδει συλλογικό και καθολικό χαρακτήρα στον προβληματισμό που εκφράζει στην α΄ παράγραφο. Δεν αποστασιοποιείται, αλλά εναρμονίζεται με την οπτική της πλειοψηφίας των πολιτών στο ζήτημα της διαφθοράς. Με τον τρόπο αυτό προσεγγίζει τον αναγνώστη, αφού ο λόγος του αποκτά αμεσότητα, οικειότητα, ζωντάνια και παραστατικότητα.                   

Β3. α) Η σύνταξη είναι παθητική.

Μετατροπή σε ενεργητική: Το περιβάλλον εκτεταμένης πολιτικής ή διοικητικής διαφθοράς αποδυναμώνει επικίνδυνα το κράτος δικαίου.

β) Η σύνταξη είναι παθητική.

Μετατροπή σε ενεργητική: Η διαφθορά και η διαπλοκή παραχαράσσουν τη λαϊκή εντολή και νοθεύουν τη λαϊκή βούληση.

Β4. α) προσκόμματα/κωλύματα, βασικότερο, χάλκευση, απορρέουν, αυθεντικοί.

β) ύφεση, θεμιτά, ασύμμετρης, περιορισμένης, ενισχύεται.

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ    

Επικοινωνιακό πλαίσιο: Άρθρο σε σχολική ιστοσελίδα.

Τίτλος νοηματικά ενεργός (σύντομος και περιεκτικός).

Αναφορική λειτουργία της γλώσσας.

Πρόσωπα γραφής: α΄ και β΄ πληθυντικό, γ΄ ενικό και πληθυντικό.

Τίτλος:  «Η διαφθορά προσβάλλει σοβαρά τη Δημοκρατία»

(ή εναλλακτικά: «Είναι πολλά τα λεφτά Άρη!»)

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Είναι διαπιστωμένο ότι η διαφθορά ως σύνθετο και πολύπλευρο φαινόμενο, καθώς και τα παράγωγά της, αποτελούν βασική αιτία της πολύπλευρης ηθικής, κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής κρίσης που οδήγησαν τη χώρα στην εξαθλίωση και την εθνική ταπείνωση. Η διαφθορά έχει καταστεί απειλή για τη λειτουργία του πολιτικού μας συστήματος, για την κοινωνική μας συνοχή και την εθνική μας υπόσταση. Είναι ο εχθρός που αποδιαρθρώνει τις δημοκρατικές δομές της Πολιτείας και γι’ αυτό στο άκουσμά της δημιουργεί αμέσως - και όχι άδικα - τον συνειρμό μιας απαγορευμένης και απεχθούς συμπεριφοράς.

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ

Το μέγεθος της διαφθοράς σε μια χώρα απεικονίζει τη διαφθορά που υπάρχει στους κατοίκους της χώρας αυτής. Δεν είναι οι χώρες που είναι διεφθαρμένες αλλά οι άνθρωποι. Το ερώτημα επομένως που γεννάται είναι γιατί οι άνθρωποι καταφεύγουν σε πράξεις διαφθοράς και πιο συγκεκριμένα ποιες είναι οι πολιτικές και κοινωνικές συνιστώσες αυτού του φαινομένου.

Α΄ ΕΡΩΤΗΜΑ: ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ

1.                  Ο άγριος οικονομικός φιλελευθερισμός με τον ανελέητο ανταγωνισμό και την αναγωγή του χρήματος σε υπέρτατη αξία αποτελεί ενισχυτικό παράγοντα της διαφθοράς. Οι δημόσιοι λειτουργοί σ’ ένα τέτοιο σύστημα μπαίνουν στον πειρασμό να ενταχθούν στο παιχνίδι της αγοράς, ανταγωνιζόμενοι τους ελεύθερους επαγγελματίες στην απόκτηση πλούτου. Όσο η ειδωλολατρία του κέρδους είναι το δομικό στοιχείο της οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης, τόσο θα εντείνεται ο ανελέητος ανταγωνισμός μεταξύ των μεγάλων επιχειρήσεων και των πολυεθνικών και θα διαγκωνίζονται για να διαφθείρουν τους κρατικούς αξιωματούχους. Οι μίζες άλλωστε είναι θεσμοθετημένες και διέπονται από λογικές εξόφλησης ή δημιουργίας μιας ηθικής ή κοινωνικής υποχρέωσης. Παρακινούμενοι οι άνθρωποι από την απληστία για χρήμα και εξουσία καθώς και από την επιθυμία τους να μεγιστοποιήσουν το ατομικό τους συμφέρον οδηγούνται σε πράξεις διαφθοράς. Πολίτες και πολιτικοί μεταμορφώθηκαν σε ακόρεστους λύκους. Επιπρόσθετα, άλλες καταστάσεις διαφθοροποιές είναι η ανάγκη (πληρωμή χρεών, διατήρηση μισθού), η αγάπη (για το φίλο, το συγγενή, τον συντοπίτη), μάλιστα η διαφθορά μπορεί να είναι μεγάλη σε τοπικό επίπεδο, λόγω της μεγαλύτερης οικειότητας και της συχνότερης συνεργασίας μεταξύ των ιδιωτών και των ανώτερων υπαλλήλων από ότι σε κεντρικά επίπεδα, το μίσος (για την Κυβέρνηση, τον διευθυντή, κ.λπ.) και ο φόβος (των συναδέλφων, του συνδικάτου, των εγκληματιών). Οι καταστάσεις αυτές κορυφώνονται σε περιόδους οικονομικής κρίσης, αφού ο φόβος για απώλεια των ήδη κεκτημένων είναι διάχυτος. Προσπαθούμε λοιπόν – αν όχι να μεγιστοποιήσουμε – τουλάχιστον να διατηρήσουμε τους όρους αξιοπρεπούς διαβίωσης και ποιότητας ζωής, αξιοποιώντας λογικές που εκλαμβάνουν τις πράξεις διαφθοράς ως μια συνήθη και κοινότυπη πρακτική και αφήνουν περιθώρια για την δικαίωσή της και την εισδοχή της στην καθημερινότητα, βοηθώντας έτσι στην αποδοχή και εξάπλωση της διαφθοράς. Τέλος, οι λογικές αυτές ενώ εξασκούν συνεχή πίεση στα άτομα μιας κοινωνίας βοηθούν για μια κοινωνική αποδοχή της διαφθοράς, καθιστώντας την ως αυτονόητη κατάσταση στη δημόσια ζωή, προκαλώντας αρχικά την παθητική αποδοχή, στη συνέχεια τον εθισμό σ’ αυτήν και καταληκτικά στην επιδίωξή της ως μέσο επιβίωσης, αλλά και κοινωνικής επιβολής.

2.  Η διαφθορά δεν συνιστά μόνο ευκαιριακή έκφραση ατομικής παραβατικότητας, αλλά οικουμενικής εμβέλειας φαινόμενο που αντανακλά στο σύνολο των κοινωνικών σχέσεων ή συμπεριφορών. Η διάχυση του «ιού» της διαφθοράς έχει να κάνει με την σήψη των ηθικών αξιών που παρατηρείται στην εποχή μας. Η κατάρρευση των «ηθικών αντιστάσεων» και η αποτελμάτωση των «δημοσίων ηθών» σε συνδυασμό με τις ιδεολογικές, αξιακές, δικαιικές και πολιτισμικές μεταλλαγές, τη φθορά των ηθών, την εξαχρείωση, την ανηθικότητα και την ηθική διαστροφή, την εξασθένηση της αρετής και των ηθικών αξιών και ακόμα η άμβλυνση της τιμιότητας, συνέδραμαν στην εμφάνιση του φαινομένου. Όποιοι από τους δημόσιους λειτουργούς δεν είναι σμιλευμένοι από αρχές, ηθικές αξίες διαχειρίζονται την εξουσία αποκτώντας δύο χωριστές υποστάσεις: Την ιδιωτική η οποία προϋπάρχει και την υπόσταση του δημόσιου λειτουργού, η οποία προστίθεται και δίνει σ’ αυτόν σημαντική εξουσία πάνω σ’ ένα μεγάλο πλήθος πολιτών. Και ενώ στόχος τους θα έπρεπε να είναι η αύξηση της ευημερίας του κοινωνικού συνόλου, το κράτος δικαίου, ο σεβασμός και η προστασία του ανθρώπου, προτάσσουν το συμφέρον τους και διαμορφώνουν τις προϋποθέσεις ώστε η κοινωνία να γίνει συνένοχη της διαφθοράς. Η κατάρρευση του αξιακού συστήματος στο οποίο στηρίζεται η κοινωνία και το κράτος, διατηρεί την διαφθορά και επάγεται τον κλονισμό της εμπιστοσύνης του πολίτη στους θεσμούς, στην πολιτική, στο κράτος δικαίου και τελικά στο δημοκρατικό πολίτευμα, διότι θίγει βασικές αξίες και λειτουργίες του πολιτεύματος. Η δημοκρατία γίνεται ευάλωτη, εκτίθεται ως σύστημα και κινδυνεύει να γίνει θύμα ακραίων τάσεων που επιβουλεύονται την ακεραιότητά της. Στην γενικότερη απαξίωση της ηθικής, αδιαφορούν να θέσουν ηθικά όρια στη δύναμή τους, κάτι που είναι ορθό, επιθυμητό, νόμιμο και ηθικό. Το σύστημα κοινωνικών αξιών, που επικρατεί κάθε φορά σε μια κοινωνία, παίζει καθοριστικό ρόλο στην εκδήλωση της διαφθοράς. Αν όμως η ηθική στηρίζεται σε κανόνες νομιμότητας και αμοιβαιότητας, τότε οι διαπλεκόμενοι δεν θα μπορέσουν να υποτάξουν και να ποδηγετήσουν τα άτομα προκειμένου να τα κάνουν «πελάτες» της διαφθοράς.

3. Σημαντική συνιστώσα στη διαμόρφωση των φαινομένων διαφθοράς, αποτελούν και τα Μ.Μ.Ε. Τα Μ.Μ.Ε. και οι δημοσιογράφοι διαχειρίζονται επιτήδεια το εργαλείο της ενημέρωσης για την προώθηση συγκεκριμένων συμφερόντων και προσώπων. Παραπληροφορούν, αποκρύπτουν ειδήσεις ή τις προβάλλουν υπερβολικά με στόχο να πείσουν για το δίκαιο των χρηματοδοτών τους ή για την ορθότητα της γραμμής του κόμματος. Κατευθύνουν και πιέζουν τους ψηφοφόρους να ψηφίσουν το κόμμα που έχει την μεγαλύτερη πιθανότητα να πάρει την Κυβέρνηση, για να τους λύσει το προσωπικό τους πρόβλημα – και όχι εκείνο που πιστεύουν ότι οι πολιτικές του θα βοηθήσουν τη χώρα. Η ανεξαρτησία, μερίδας του Τύπου, από πολιτικές και οικονομικές δεσμεύσεις, επειδή δεν είναι επιθυμητή από τα κυκλώματα διαφθοράς και θεωρείται ότι θίγει τα συμφέροντά τους προκαλεί λογικές και πρακτικές που προσβάλλουν και φιμώνουν την ελευθερία του Τύπου, όπως λογοκρισία και κατασταλτικά μέτρα. Οι πρακτικές αυτές επιτρέπουν στη διαφθορά να ανθεί και να διατηρείται και οι διεφθαρμένοι – καταχραστές να συνεχίζουν ανενόχλητοι το έργο τους, εμφανιζόμενοι σε πολλές περιπτώσεις ως κήνσορες… των σκανδάλων της απολαμβάνοντας ηδονικά την εξουσία τους. Η ελευθερία έκφρασης του Τύπου θα μπορούσε να συμβάλλει στην διαφάνεια και κατ’ επέκταση να αποτελέσει αποτρεπτικό παράγοντα για τη διαφθορά. Και τούτο γιατί η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση του κοινού καθιστούν προσεκτικούς τους φορείς της εξουσίας και τονώνουν το πνεύμα ελέγχου και λογοδοσίας.                        

4. Θύλακας για την ανάπτυξη της διαφθοράς αποτελεί και η αδιαφορία του πολίτη για τα κοινά, η αποξένωσή του από την πολιτική. Ο πολιτικά ανενεργός πολίτης υπηρετεί την διαφθορά, αφού η έννοια του δημόσιου συμφέροντος υποτάσσεται στη άνευ όρων εξυπηρέτηση του προσωπικού συμφέροντος ακόμα κι αν καταπατώνται δικαιώματα των μελλοντικών γενιών – των παιδιών μας – ακόμα κι αν για χάρη του προσωπικού βραχυπρόθεσμου συμφέροντος καταστρέφεται η προοπτική να μπορούμε να ζήσουμε ανθρώπινα. Η παθητική αυτή στάση του πολίτη ενεργοποιεί τους μηχανισμούς της διαφθοράς, οδηγεί στην αναρρίχηση στους κυβερνητικούς θώκους, ψευδομεσσιών και λαϊκιστών ηγετών που συντηρούν κι αυτοί με τη σειρά τους τούς μηχανισμούς αυτούς. Με τον τρόπο αυτό προσβάλλεται η Δημοκρατία, αφού υπονομεύεται η χρηστή διοίκηση, η δίκαιη μεταχείριση και η κοινωνική δικαιοσύνη και τίθενται σε κίνδυνο τα ηθικά θεμέλια της κοινωνίας. Παραμένοντας ανενεργός αγνοεί τα θεσμικά όργανα που τον προστατεύουν και τον βοηθούν να αντισταθεί στους εκβιασμούς των υπηρεσιών διαφθοράς. Με την αποχή του από τα κοινά – άλλοτε από αδράνεια και άλλοτε από συνενοχή – ενεργοποιεί ένα πολιτικό σύστημα που καλύπτει πολλούς από τους επίορκους πολιτικούς και συγκαλύπτει τα σκάνδαλά τους που απαξιώνουν επικίνδυνα την πολιτική μας ζωή. Έχει εξοικειωθεί με την διαφθορά στην κοινωνία και δεν αντιδρά. Διαβρώνεται και διαβρώνει ακόμα περισσότερο την ήδη απωθητική εικόνα του δημόσιου βίου.         

5. Την πολιτική συνιστώσα της διαφθοράς ενισχύουν και οι ανέντιμοι και επίορκοι πολιτικοί (κυβερνητικού ή αυτοδιοικητικού επιπέδου), οι οποίοι υποτάσσουν το κοινό συμφέρον των πολιτών, στο στενό προσωπικό τους συμφέρον. Ενδιαφέρονται μόνο για την εξουσία και για να την αποκτήσουν εστιάζουν στις πελατειακές σχέσεις που τους αποφέρουν ψήφους και κάθε είδους κέρδη. Εμπλέκονται σε όργανα που σχεδιάζουν και αποφασίζουν νόμους, πολιτικές και κανονισμούς και επηρεάζουν την πολιτική διαδικασία καθώς και την διαδικασία εφαρμογής τους. Υπακούν σε ένα ιδιότυπο «δίκτυο αλληλεγγύης». Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί μια «βοήθεια», για ευνοϊκή μεταχείριση, για να κινήσει τα νήματα ή για ανεκτικότητα, σε ένα συγγενή, γείτονα, κομματικό σύντροφο, φίλο. Ούτε βέβαια μπορεί να την αρνηθεί σε οποιονδήποτε που έχει σταλεί από κάποιον από τους παραπάνω. Σε διαφορετική περίπτωση τα άλλα μέλη του «δικτύου» θα τον επιπλήξουν, αντιπαθήσουν ή θα γίνουν εχθροί του, με συνέπεια τον αποκλεισμό του. Αυτό όμως θα κοστίσει στον πολιτικό την «καριέρα του». Έτσι λοιπόν εξυπηρετούν τους «ημέτερους», μη διστάζοντας να παρέμβουν ακόμα και στη λειτουργία της δικαιοσύνης προκαλώντας αέναη αναβλητικότητα, στα όρια της παραγραφής, του διωκτικού μηχανισμού, δημιουργώντας τις κατάλληλες ευκαιρίες για ένα κατεξοχήν επικερδές παιχνίδι διαφθοράς. Στο πλαίσιο αυτό οργανώθηκε ένα πλέγμα πελατειακών σχέσεων ανάμεσα στα κόμματα και το εκλογικό σώμα. Το ρουσφέτι έγινε πάγια πολιτική πρακτική που, αλώβητη από τις μείζονες οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις, σφράγισε τη νεοελληνική κοινωνία μέχρι και τις μέρες μας.

6. Αίτιο της διαφθοράς αποτελεί η ανομία ή και η πολυνομία, καθώς και η κακοδιοίκηση. Υπό το κράτος αυτό πολλές φορές δημόσιοι λειτουργοί (διορισμένοι ή εκλεγμένοι) χρησιμοποιούν την εξουσία τους αντιδεοντολογικά ή παράνομα για να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα. Εκμεταλλεύονται την έκταση και το δαιδαλώδες των νόμων, την έλλειψη αξιόπιστων στοιχείων και διάφανων πολιτικών, τις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και τις όποιες αντιαναπτυξιακές πολιτικές, αντιστεκόμενοι σθεναρά στις μεταρρυθμίσεις του δημόσιου τομέα που αφορούν στον εξορθολογισμό της δημόσιας διοίκησης. Ο περίπλοκος δημόσιος οργανισμός δημιουργεί θύλακες διαφθοράς. Ο πολίτης αισθανόμενος εγκλωβισμένος σε κρατικούς μηχανισμούς και υπηρεσίες που ολιγωρούν, αισθάνεται απεγνωσμένα μόνος. Η απουσία συνεργασίας και αλληλοκάλυψης των διαφόρων φορέων, τον καθιστούν ανίκανο να ενεργήσει με νόμιμο τρόπο και ακολουθεί την «πεπατημένη». Το «πελατειακό κράτος» τον συνθλίβει. Έχοντας εθιστεί σ’ ένα πολιτικό σύστημα που παράγει πολιτική, θεσμική και διοικητική παθογένεια, αναπτύσσει την ηθική της ευνοιοκρατίας.

7. Η ανισοκατανομή της οικονομικής και πολιτικής δύναμης μεταξύ των κοινωνικών στρωμάτων, δηλαδή η συγκέντρωση της εξουσίας στα χέρια των λίγων και πλούσιων, αποτελεί συστατικό που διαμορφώνει τα φαινόμενα διαφθοράς. Αυτή η οικονομική και πολιτική ελίτ με πράξεις ή παραλείψεις της αποδιαρθρώνει τις δημοκρατικές δομές της Πολιτείας, γιγαντώνοντας το συναίσθημα της αδικίας, αποσυντονίζει τη σχέση εμπιστοσύνης Κράτους – Πολίτη, αποτρέποντας τη δημιουργία ενός πολύτιμου κοινωνικού κεφαλαίου και απειλώντας ευθέως την κοινωνική συνοχή. Στρέφοντας τις προσπάθειές τους στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους με αθέμιτα μέσα, καθιστούν ανύπαρκτη τη διοίκηση, εκμαυλίζουν την δημοκρατική συνείδηση και δημιουργούν υποδόριους κινδύνους, τόσο για τη σπατάλη του δημόσιου χρήματος, όσο και για την επιλογή άστοχων πολιτικών και προγραμμάτων που εξυπηρετούν τους σκοπούς τους και τελικά εκφυλίζουν τις ανθρώπινες σχέσεις νομιμοποιώντας και -εν μέρει- ηθικοποιώντας τη διαφθορά ως τρόπο / μέσο επίλυσης των προβλημάτων, αλλά και ως τρόπο διακυβέρνησης, ζημιώνοντας τους πολίτες της χώρας.

8. Η απουσία αξιοκρατικών κριτηρίων και διαφάνειας στον διορισμό των δημόσιων λειτουργών, συντηρεί το πελατειακό κράτος και αυτό με τη σειρά του διατηρεί τη διαφθορά. Οι εργαζόμενοι προτάσσουν το κριτήριο της προσωπικής τους καριέρας ή της κομματικής ένταξης και όχι της αφοσίωσης στην αναβάθμιση της υπηρεσίας για την εξυπηρέτηση του πολίτη. Ο πολίτης λοιπόν βλέπει να ορθώνονται μπροστά του εμπόδια που πρέπει να υπερβεί, όπως η απροθυμία των αρμόδιων οργάνων για αποτελεσματική δράση, η ανυπαρξία κατάλληλης και διαρκούς τεχνογνωσίας για την πάταξη της διαφθοράς, η άγνοια των δημοσίων λειτουργών για το αντικείμενο και τις ευθύνες που ενέχει η θέση στην οποία διορίστηκαν, με αποτέλεσμα να ζητούν «αντίδωρα» και να κατευθύνουν σε πλάγιους τρόπους την ικανοποίηση των αιτημάτων τους, ακόμα και υπερβολικών κάποιες φορές. Η κομματική διάβρωση του κρατικού μηχανισμού και των δημοσίων λειτουργών, εν γένει, και η υποκατάσταση της αξιοκρατίας με την ευνοιοκρατία στην επιλογή των στελεχών της δημόσιας διοίκησης (και όχι μόνον) αποτελούν ισχυρούς ανασταλτικούς παράγοντες στην αντιμετώπιση του φαινομένου, αλλά και σημαντικό όρο ενίσχυσής του. Η αντικατάσταση των πελατειακών σχέσεων ή της ευνοιοκρατίας από την αξιοκρατία δεν είναι εύκολη, ούτε αυτόματη διαδικασία σ’ ένα πολιτικό σύστημα που έχει εθιστεί σε τέτοιες στρεβλές πρακτικές. Στο πεδίο αυτό ανθεί η συναλλαγή, η αδιαφάνεια και τελικά η διαφθορά.

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ

Τα οικονομικά προβλήματα, η παραπληροφόρηση και η εκτεταμένη διαφθορά του δημόσιου τομέα, καθιστούν τη ζωή άδικη, με συνέπεια να αυξάνεται η δυσαρέσκεια ενάντια στην Κυβέρνηση και στη νομιμότητά της και σε κείνους που κυβερνούν, να χάνεται η εμπιστοσύνη σε όλα τα πολιτικά κόμματα ακόμα και στη δημοκρατία. Έτσι, αν ο δημόσιος θυμός και η πίεση του λαού ενάντια στη διαφθορά και στις συνθήκες που αυτή δημιουργεί, δεν μπορεί να διοχετευθεί αποτελεσματικά μέσω της πολιτικής διαδικασίας, μπορεί να οδηγήσει στην κοινωνική αναταραχή και αστάθεια. Τα δεδομένα αυτά καθιστούν απαρέγκλιτη την εφαρμογή της αξιοκρατίας και την αξιοποίησή της ως μέσου πάταξης της διαφθοράς και ενίσχυσης και εγγύησης των σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ Διοίκησης και Πολιτών, που θα οικοδομήσει ένα Κράτος δικαίου.   

Β΄ ΕΡΩΤΗΜΑ: Η ΑΞΙΟΚΡΑΤΙΑ ΩΣ ΜΕΣΟ ΑΠΟΣΟΒΗΣΗΣ ΤΩΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ  

Κάθε άνθρωπος αποτελεί μια ιδιαίτερη, μοναδική και ανεπανάληπτη οντότητα, έχει μια ιδιαίτερη ψυχοσύνθεση αλλά και ικανότητες και δυναμικότητα διαφορετική από εκείνη του συνανθρώπου του αναγκαία συνέχεια της διαφοράς αυτής είναι καθένας να καταλαμβάνει μέσα στη κοινωνία τη θέση εκεί­νη που ορίζεται σύμφωνα με τη δυναμικότητά του, με την αξία του.

Σε ατομικό επίπεδο:

·                      Η αξιοκρατία επιδρά θετικά στη ψυχολογία του ανθρώπου: αυξάνει την αγωνιστικότητά του και συνακόλουθα την αποδοτικότητα και παραγωγικότητά του, γίνεται  ισχυρό κίνητρο άμιλλας και συμβάλλει σημαντικά στην υπευθυνότητα και συνέπεια του ατόμου εφόσον η θέση και το αξίωμα που κατέχει ανταποκρίνεται και οφείλεται μόνο στην αξία του. Το άτομο αποκτά θάρρος, αυτοπεποίθηση, εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του. Η αξιοκρατία συνιστά κίνητρο για ενεργοποίηση των δυνάμεων, μεγαλύτερη προσπάθεια, ανάληψη πρωτοβουλιών και αύξηση της αποδοτικότητας του ατόμου. Εγείρει την αγωνιστικότητά του, με την οποία αντιμάχεται κάθε εμπόδιο για την πραγμάτωση των στόχων του.

·                     Παράλληλα αποτελεί παράγοντα ηθικοποίησης των ατόμων: Τα βοηθά να συνειδητοποιήσουν ότι το ήθος αποτελεί σημαντικό στοιχείο για την προώθησή τους, με αποτέλεσμα να καλλιεργούν ηθικές αξίες, όπως ευγένεια, ειλικρίνεια, ανιδιοτέλεια, τιμιότητα, υπευθυνότητα και συνέπεια. Με την λογική αυτή δεν συμμαχούν σε φαινόμενα διαφθοράς, ούτε ενδίδουν σε διαπλεκόμενα συμφέροντα, ούτε καταδέχονται να γίνουν γρανάζι πελατειακών και κομματικών μηχανισμών, αφού γνωρίζουν ότι το λειτούργημά τους το κατέχουν με την αξία τους και όχι έρποντας σε κομματικά γραφεία. Έτσι όχι μόνο γίνονται παραδείγματα ήθους, αλλά και αφήνουν να διαφανεί μια ελπίδα πως η διαφθορά και τα παράγωγά της θα αποτελέσουν παρελθόν.

Σε κοινωνικό επίπεδο:

·  Η αξιοκρατία εξασφαλίζει την εύρυθμη και ομαλή λειτουργία της κοινωνίας με την καλή ποιότητα και ποσότητα στην παροχή υπηρεσιών, με τη σωστή ενεργοποίηση του παραγωγικού δυναμικού που προάγει κάθε τομέα της κοινω­νικές ζωής, την παιδεία, την επιστήμη, την τέχνη, την οικο­νομία. Τοποθετούνται στην κρατική μηχανή οι άξιοι και ικανοί πολίτες, οργανώνεται η Πολιτεία και επαληθεύεται το γνωμικό «ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση», με αποτέλεσμα την αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών και την άριστη λειτουργία της πολιτείας. Γενικότερα, η κοινωνία προοδεύει και ευδοκιμεί σ' όλους τους τομείς (ανάπτυξη της παιδείας, της επιστήμης, των τεχνών, της οικονομίας, του βιοτικού επιπέδου) αφού προωθούνται οι άξιοι και ικανοί πολίτες.

· Επιπλέον, η αξιοκρατία αποτελεί θεμέλιο της δημοκρα­τίας διότι θεωρεί όλους τους ανθρώπους ίσους, με τις ίδιες υποχρεώσεις και δικαιώματα, με ίσες ευκαιρίες για ν’ αναδειχθούν και να διακριθούν ανάλογα με τη δυναμικότητά τους, συμβάλλει, λοιπόν, στη διαμόρφωση δημοκρατικού ύφους και ήθους.

· Όταν η αξία του ατόμου είναι το κριτήριο της πρόκρισης εξασφαλίζεται η κοινωνική ισορροπία και η δικαιοσύνη, ενώ μειώνονται οι κοινωνικές και ταξικές ανισότητες και οι διαφορές μεταξύ των πολιτών. Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο προάγεται η κοινωνική συμβίωση, αναπτύσσονται γνήσιες σχέσεις, υπάρχει εμπιστοσύνη μεταξύ των ανθρώπων και όχι καχυποψία και εμπάθεια, στοιχεία που ευνοούν την ανάπτυξη της συνεργασίας και της αλληλεγγύης και την καλλιέργεια της κοινωνικής συνείδησης. Ικανοποιείται με τον τρόπο αυτό το δημόσιο περί δικαίου αίσθημα, εφόσον τα κριτήρια αξιολόγησης είναι δίκαια και αντικειμενικά, και αναπτύσσεται η εμπιστοσύνη του πολίτη προς τους κοινωνικούς θεσμούς και τους νόμους, προς την Πολιτεία.         

· Ο νέοι  βρισκόμενοι στο κατώφλι της ζωής, προβάλλουν έντονα το αίτημα για αξιοκρατία, ζητούν και πιστεύουν στην αμεροληψία και δικαιοσύνη και είναι πρωτοπόροι στον αγώνα για μια αξιοκρατική κοινωνία, κατακρίνουν με λόγια και έργα την υποκρισία, την έλλειψη διαφάνειας στην αξιολόγηση, τα κριτήρια της κοινωνικής προέλευσης, της οικονομικής κατά­στασης, των «δημοσίων σχέσεων» και ζητούν ίσες ευκαιρίες για ανάδειξη των ικανοτήτων και της αξίας τους.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ακριβώς επειδή η διαφθορά είναι ένα πολιτισμικό φαινόμενο, απαιτείται ουσιαστικά μια πολιτισμική «επανάσταση» για να περάσουμε από την εξυπηρέτηση του προσωπικού συμφέροντος με κάθε δυνατό τρόπο στην ισορροπημένη σχέση προσωπικού συμφέροντος – συλλογικού συμφέροντος, αποτρέποντας φαινόμενα και πρακτικές που διασπούν την κοινωνική συνοχή, πλήττουν την αλληλεγγύη, καλλιεργούν την ασυδοσία, ανακόπτουν την ανάπτυξη, δηλητηριάζουν την κοινωνική δικαιοσύνη και οδηγούν στην ηθική και κοινωνική κατάπτωση. Ο κάθε πολίτης πρέπει να γίνει ενεργός πολίτης. Μόνο οι ενεργοί και συνειδητοποιημένοι πολίτες μπορούν να μειώσουν την διαφθορά και να αναγκάσουν τους πολιτικούς άνδρες στην προώθηση πολιτικών για τη διαφάνεια και τη δημοκρατία. Γι’ αυτό φίλοι μου ας θυμόμαστε τα λόγια του Αβραάμ Λίνκολ: «Η ψήφος είναι πιο δυνατή από τη σφαίρα. Με τη σφαίρα σκοτώνεις τον εχθρό σου, με τη ψήφο σκοτώνεις το μέλλον των παιδιών σου».