για τις επιδράσεις που έχει η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας

(επειδή φιλολογικό χρέος μας δεν είναι απλώς η εφαρμογή της γλωσσικής εκπαιδευτικής πολιτικής αλλά πρωτίστως η κριτική της)

Στην αρχαία ελληνική έχουμε συχνή χρήση μετοχών και απαρεμφάτων, μονολεκτικών επιρρηματικών προσδιορισμών, σύνθετων λέξεων με προθέσεις και πλουσιότερο κλιτικό σύστημα. Αυτά η νεοελληνική τα έχει αντικαταστήσει με τη χρήση δευτερευουσών προτάσεων και περιφράσεων. Ο σύνθετος, πυκνός λόγος της αρχαίας ελληνικής είναι ξένος στη νεοελληνική γλώσσα που είναι αναλυτική.

Η παράλληλη διδασκαλία δύο μορφών της γλώσσας προκαλεί την άστοχη χρήση τύπων και τρόπων της αρχαίας, τη διείσδυση της στη νεοελληνική και τη διατάραξη της δομής που έχει η νεοελληνική.

Είναι εμφανής η αδυναμία εύστοχης χρήσης δευτερευουσών προτάσεων όπως αυτή φαίνεται με την κατάχρηση αναφορικών αντί για άλλων, με τον ασύντακτο μακροπερίοδο λόγο και την απουσία στίξης. Δημιουργείται σύγχυση και συνακόλουθες δυσκολίες στην πρόσληψη και στην απόδοση νοημάτων. Συγκεκριμένο παράδειγμα αποτελούν οι αρνητικές προτάσεις. Η αρχαία ελληνική δεν επιδέχεται δύο αρνήσεις (ουδείς βούλεται) σε αντίθεση με τη νεοελληνική (κανείς δε θέλει). Η δομή της αρχαίας ελληνικής επιτρέπει εύκολα την αλλαγή της σειράς των λέξεων σε αντίθεση με τη νεοελληνική που θέλει το άρθρο δίπλα στο όνομα, τους προσδιορισμούς δίπλα στα προσδιοριζόμενα κλπ. Η αρνητική επίδραση της διδασκαλίας της αρχαίας ελληνικής είναι φανερή στα άστοχα υπερβατά σχήματα και στις ασυνταξίες του νεοελληνικού λόγου που μιμείται τη δομή του αρχαίου.

Ακόμη η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας εισάγει γραμματικούς τύπους λέξεων ξένων με την κοινή νεοελληνική. Ο αναδιπλασιασμός, η χρονική αύξηση, οι τύποι της γενικής σε –εως, η δοτική (αντί για εμπρόθετο) είναι συνηθισμένα παραδείγματα. Επίσης η χρήση λόγιων λέξεων αντί για τις ζωντανές λέξεις της ομιλούμενης (ουσιώδης αντί για ουσιαστικός, αλλά ποιος είναι ο επουσιώδης;). Η παραγωγή παθητικών τύπων όπως «θέτονται», «τίθονται» με βάση το ζωντανό γλωσσικό αισθητήριο αλλά με νεκρό υλικό.

Η σημασία των αντιδανείων δε γίνεται αντιληπτή όταν μπαίνει στο προκρούστειο κρεβάτι της ετυμολογίας. Ας πούμε η λέξη «πολιτισμός». Όταν ανάγεται τελικά στο αρχαιοελληνικό «πόλις», ασυναίσθητα μπορεί να δημιουργείται ο συνειρμός ότι όσοι δε ζουν σε πόλεις είναι και απολίτιστοι.

Σαφώς θα ήταν υπερβολή να ισχυριστεί κανείς ότι για όλα αυτά τα προβλήματα ευθύνεται αποκλειστικά η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στη μέση εκπαίδευση. Σαφώς δε μπορεί να αρνηθεί κανείς ότι η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας είναι συνυπεύθυνη και ότι η καλλιέργεια της νεοελληνικής γλώσσας μπορεί να γίνει μόνο με τη διδασκαλία της ίδιας.

Ποια είναι τα δεδομένα από τη γνωστική ψυχολογία; Είναι δυνατή η συνειδητή αντίληψη μιας νεκρής γλώσσας που παρουσιάζει λεξιλογικές ομοιότητες με τη νεοελληνική αλλά και σημαντικότατες διαφορές;  Νομίζω ότι η εξελικτική ψυχολογία και η μελέτη της γλωσσικής ανάπτυξης μπορούν να εξηγήσουν και ψυχολογικά την αιτία της σύγχυσης που προκαλείται στους μαθητές του Γυμνασίου.

Από τα παραπάνω προκύπτει το συμπέρασμα ότι πρέπει να καταργηθεί η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στο Γυμνάσιο. Να προσδιοριστούν με σαφήνεια οι εκπαιδευτικοί στόχοι και ο τρόπος της διδασκαλίας στο Λύκειο. Να διδάσκεται ουσιαστικά η αρχαία ελληνική γραμματεία από μετάφραση στην κοινή νεοελληνική.

δημοσιευμένο στο

http://smnds.blogspot.com/2009/02/479-2.html