Η απόλαυση του εθνικισμού

Θέσεις, επίσης, όπως εκείνες που τονίζουν ότι ο εθνικισμός αναδύεται ως απάντηση στα αποδιαρθρωτικά αποτελέσματα της συνεχιζόμενης οικονομικής ύφεσης, στην αποτυχία της «συναινετικής πολιτικής» της μεταπολεμικής εποχής ή τη ντεριντιανή αποδομητική ανάγνωση, η οποία βλέπει στον εθνικισμό την αποκατάσταση και διασφάλιση της «εσωτερικότητας» από μία βιαίως αποκλειόμενη «εξωτερικότητα», λανθάνουν κάτι αρκετά σημαντικό. Απόψεις - οι οποίες κοντολογίς συνοψίζουν τον εθνικισμό και τα βίαια ξεσπάσματα του ως απόρροια της ρήξης του θεμελιώδους συμβολικού δικτύου, εκείνου που συνέχει το κοινωνικό οικοδόμημα, το οποίο, κατά συνέπεια, διατρέχει τον κίνδυνο εξάρθρωσης - λανθάνουν, επίσης, κάτι το οποίο συνίσταται σε αυτό που καλείται φαντασιωτικό υποκείμενο της έλλειψης. Ο εθνικισμός, αυτή η βασανιστική εμμονή στο εθνικό Πράγμα, Αιτία, Ουσία πόρρω απέχουσα από ό,τι απορρέει της διάρρηξης του Συμβολικού, είναι ακριβώς ό,τι παραμένει απαράλλακτο, «αυτό που παραμένει άπαξ ο ιδεολογικός ιστός αποσυντίθεται» (Zizek, 1993: 208). Εξού η λανθασμένη εμμονή ότι ο εθνικισμός είναι απλώς μία αντίδραση και όχι ο πυρήνας που επιμένει να παραμένει αμετάβλητος. Ο εθνικισμός είναι ο ίδιος μία εμμονή στο αμετάβλητο, μία εμμονή στο να παραμένουμε οι ίδιοι. Ο εθνικισμός δεν είναι το αιτιατό αυτού του άλλου και άρα δεν μπορούμε να απαλλαγούμε από αυτόν με εκείνον ή τον άλλο πολιτικό σχεδιασμό. Με τον εθνικισμό θα «συνδιαλεγόμαστε» και θα διαπραγματευόμαστε πάντοτε. Είναι εδώ που το υποκείμενο αντικρίζει το Πραγματικό και έρχεται αντιμέτωπο με την απόλαυση του.

Ωστόσο, αυτή η τελευταία κατηγορία της απόλαυσης πώς είναι δυνατόν να διασαφηνίζει τη σχέση μεταξύ φαντασίωσης, Φαντασιακού και Πραγματικού και, κατ' επέκταση, να προσφέρει ικανοποιητική απάντηση στο ερώτημα που αρθρώνεται σε σχέση με τις “πραγματικές αιτίες των βίαιων συμπεριφορών έναντι των αλλοδαπών, των ξένων, του άλλου εν γένει;

Ρένα Δούρου, Η απόλαυση του εθνικισμού, Αθήνα, Μεταμεσονύκτιες εκδόσεις, σ. 15-17