|
|
|
|
| ||||||
|
επιλογή από το υλικό του κέντρου εκπαιδευτικής έρευνας (www.kee.gr)
Π Ε Ρ Ι Γ Ρ Α Φ Η
1. ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΕΥΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ: Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΘΕΣΗ-ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΩΝ
1.1.9. Σ’ ένα σκίτσο του Αρκά βρίσκουμε τον ακόλουθο διάλογο ανάμεσα σε δυο σπουργίτια: Γιος : Μπαμπά τι είναι δέντρο; Πατέρας : Μμμ ... Το δέντρο είναι κάτι πολύ ωραίο! Είναι ένα πράγμα πράσινο, δροσερό, ήσυχο! Γιος : Α! Σαν κι αυτό που βρήκαμε προχτές στα σκουπίδια; Πατέρας : Εκείνο ήταν ψόφιος παπαγάλος ανόητε! Ποιες λεπτομέρειες έπρεπε να δώσει ο πατέρας, για ν’ αποφύγει τη σύγχυση του δέντρου με τον παπαγάλο; Να γράψετε το σχετικό κείμενο.
1.2.7. Στα ακόλουθα παραδείγματα παραλείπονται ορισμένες λεπτομέρειες οι οποίες, ωστόσο, είναι απαραίτητες ή, τουλάχιστον, διαφωτιστικές. Να επισημάνετε αυτές τις λεπτομέρειες. Στις περιπτώσεις όπου η παράλειψη είναι σκόπιμη να εξηγήσετε και το σκοπό της παράλειψης. Π.χ. Το δεκαπενταμελές του σχολείου θα συνεδριάσει στη 1 μ.μ. Λείπει ο τόπος και η ημερομηνία. α) Θα παίρνετε το φάρμακο δύο φορές την ημέρα .............................. β) Το γλυκό ψήνεται στους 200 βαθμούς .......................................... γ) Ο εξωραϊστικός σύλλογος πραγματοποιεί εκδρομή στα Καλάβρυτα .............. δ) Το Σάββατο θα γίνει η ετήσια συγκέντρωση των αποφοίτων .......... ε) Πωλούνται υγιέστατα σκυλάκια ράτσας ........................................... στ) Φιλανθρωπικός έρανος για τους απόρους ...................................... ζ) Κομμάτια τοιχογραφίας που εικονίζει χελιδονόψαρα ....................... η) Δερμάτινο πέδιλο με κοκάλινη αγκράφα ........................................
1.2.9. Αφού διαβάσετε το κείμενο που ακολουθεί, να περιγράψετε τα παπούτσια, όταν έχουν πια παλιώσει, αναφερόμενοι στις ίδιες λεπτομέρειες με εκείνες του κειμένου. Ήταν ένα ζευγάρι όμορφα αθλητικά παπούτσια. Για σόλα είχαν ένα παχύ, λευκό λάστιχο που γάντζωνε πάνω στο δρόμο σα βεντούζα. Ήταν φτιαγμένα από άσπρο μαλακό δέρμα γεμάτο τρυπίτσες, για να αερίζεται το πόδι. Και στα πλάγια πάνω στο δέρμα είχαν ραμμένες δυο λουρίδες από πράσινο πλαστικό που τα ‘καναν να μοιάζουν με μικρά αεροδυναμικά θηριάκια, έτοιμα να ορμήξουν προς την επιτυχία και τη ζωή. Γ. Μανιώτης: Τα μαύρα παραμύθια. Κέδρος, Αθήνα 1987, σ. 71.
1.3.1. Να βρείτε τις αντιστοιχίες στις ακόλουθες στήλες. Ένα στοιχείο της στήλης αριστερά περισσεύει.
1.3.2. Να βάλετε στη σωστή σειρά τις ακόλουθες προτάσεις και περιόδους, ώστε να αποκαλυφθεί η λογική πορεία κάθε διαδικασίας. Α. α) Όταν παγώσει, την ξύνετε μ’ ένα μαχαίρι. β) Πώς θα τη βγάλετε; γ) Διαπιστώνετε αν το ύφασμα λεκιάζει ή όχι. δ) Αν μείνει λεκές, τρίβετε ελαφρά το ύφασμα με αιθέρα. ε) Τοποθετείτε ένα κομματάκι πάγο πάνω στην τσίκλα. στ) Μια τσίκλα κόλλησε στο μανίκι της μπλούζας σας. Η σωστή σειρά είναι ..........................................................................................
2. Η ΑΚΡΙΒΕΙΑ ΚΑΙ Η ΣΑΦΗΝΕΙΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
2.1.1. Επισκεφθήκατε πρόσφατα το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και με το παρακάτω κείμενο περιγράφετε ό,τι είδατε σ’ ένα παιδί του περιβάλλοντός σας που εκδήλωσε τη σχετική περιέργεια. Να αντικαταστήσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις και φράσεις με λέξεις από αυτές που δίνονται, ώστε η περιγραφή να είναι πιο ακριβής και, επομένως, πιο κατάλληλη για να χρησιμοποιηθεί -προφορικά ή γραπτά- στη σχολική τάξη. (Δύο από τις λέξεις που δίνονται περισσεύουν.) [αγγεία, εγχειρίδια, κρατήρες, παραστάσεις, προθήκες, αμφορείς, ειδώλια, λήκυθοι, περιδέραια, προσωπίδες, ανάκτορο, εκθέματα, οινοχόες, περόνες]
Το μουσείο είναι γεμάτο από καταπληκτικά πράγματα. Τόσες βιτρίνες με συναρπαστικούς θησαυρούς! Μεγάλη εντύπωση μου έκαναν οι μάσκες από το παλάτι στις Μυκήνες, που είναι φτιαγμένες από ατόφιο χρυσάφι. Αλλά και όλα τα κοσμήματα, κρεμαστά για το λαιμό, δαχτυλίδια, σκουλαρίκια, που τα βρίσκω, μάλιστα, πιο καλόγουστα και καλοδουλεμένα από πολλά σημερινά. Ακόμη και τα μαχαίρια στόλιζαν με χρυσάφι. Αυτό που δεν περίμενα να δω ήταν κάτι περίεργες μακριές καρφίτσες που τις χρησιμοποιούσαν οι Μυκηναίοι για να στερεώνουν και να στολίζουν τα ρούχα τους. Αρκετή ώρα ξόδεψα παρατηρώντας τα διάφορα δοχεία που τα είχαν για να μεταφέρουν υγρά, όπως νερό, λάδι και κρασί. Τα βάζα για το κρασί μοιάζουν πολύ με τις σημερινές κανάτες. Τα μακρόστενα βάζα τα έβαζαν πάνω στους τάφους. Και τα περισσότερα από αυτά έχουν ωραίες ζωγραφιές. Όταν είδα τα αγαλματάκια που βρέθηκαν στις Κυκλάδες, και ιδιαίτερα εκείνα με το επίπεδο πρόσωπο όπου φαίνεται μόνο η μύτη, σκέφτηκα ότι θα μπορούσαν να είχαν φτιαχτεί από ένα σημερινό γλύπτη που κάνει μοντέρνα τέχνη. Κι όμως είναι τόσο παλιά!
2.2. Ερωτήσεις συνδυασμού αντικειμενικού τύπου και σύντομης απάντησης 2.2.1. Να αντικαταστήσετε τα επίθετα της ακόλουθης περιγραφής με αυτά που δίνονται, αφού τα προσαρμόσετε στο σωστό τύπο (δύο από τα επίθετα δεν θα σας χρειαστούν). Έπειτα να συγκρίνετε το κείμενο που δίνεται με αυτό που προκύπτει μετά από τις αντικαταστάσεις. Ποια παραλλαγή προτιμάτε και γιατί; [αξιόλογος, θεαματικός, περιπετειώδης, πολυδάπανος, επιδέξιος, καλλιτεχνικός, πειστικός, υποβλητικός] Η ταινία που είδαμε χθες ήταν πολύ ωραία. Είχε απίθανη πλοκή, ωραία μουσική, ωραία παραγωγή, πολύ ωραία εφέ. Κάτι άλλο που μας άρεσε ήταν το ωραίο παίξιμο του πρωταγωνιστή.
3. Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ. ΚΥΡΙΟΛΕΚΤΙΚΗ /ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ.
3.2.3. Ποια αντίστοιχη έκφραση θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει μεταφορικά ένας δημοσιογράφος για να κάνει πιο παραστατική καθεμία από τις ακόλουθες φράσεις; α) δρόμοι γεμάτοι με νερό ........................................................................... β) δροσερή γωνιά μέσα στην πόλη .............................................................. γ) σπουδαία νίκη μιας ομάδας ..................................................................... δ) μεγάλη ήττα μιας ομάδας ........................................................................ ε) εκδήλωση χαράς των φιλάθλων στις κερκίδες .......................................... στ) απότομη αύξηση τιμών στο χρηματιστήριο ............................................ ζ) μεγάλη μείωση τιμών στο χρηματιστήριο ................................................
4. ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ - ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
4.2. Ερώτηση αντικειμενικού τύπου Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση υπογραμμίζοντας την αντίστοιχη φράση. i) Η πρόταση «Σοβαρές βλάβες στην υγεία προκαλούνται από το κάπνισμα» προβάλλει περισσότερο α) τη δράση του υποκειμένου του ρήματος β) τη δράση του αντικειμένου του ρήματος γ) το κατηγορούμενο δ) τη δράση του ποιητικού αιτίου ii) Η πρόταση «Η ομορφιά του τοπίου μαγεύει τον επισκέπτη» τονίζει περισσότερο α) την ενέργεια του ρήματος β) τη δράση του υποκειμένου του ρήματος γ) τη δράση του αντικειμένου του ρήματος δ) τη δράση του ποιητικού αιτίου iii) Η πρόταση «Πολλά κυκλοφοριακά προβλήματα εμφανίζονται από την αυξημένη κίνηση στους δρόμους» παρουσιάζει το θέμα της με ύφος α) οικείο β) ζωηρό, παραστατικό γ) απρόσωπο, τυπικό δ) γλαφυρό
4.3. Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική στο παρακάτω κείμενο και να απαντήσετε τα ερωτήματα που το ακολουθούν. Τα μνημεία της τέχνης που βρίσκονται εκτεθειμένα στον αέρα καταστρέφονται καθημερινά λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Τα μάρμαρα διαβρώνονται από τους ρύπους, γυψοποιούνται και αλλοιώνονται ανεπανόρθωτα. Να συγκρίνετε το δεδομένο κείμενο με αυτό που προέκυψε με τις μετατροπές και να εξηγήσετε σε ποια από αυτές τις δύο παραλλαγές α) τονίζεται η δράση του υποκειμένου, β) τονίζεται η δράση του ποιητικού αιτίου, γ) υποδηλώνεται απόσταση ανάμεσα στον πομπό και τον δέκτη του μηνύματος δ) το ύφος του κειμένου είναι πιο άμεσο και ζωηρό.
5. ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΚΑΙ Η ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ.
5.1.9. Μία εντυπωσιακή νύφη στην εκκλησία. Πώς θα την περιέγραφε μία καλεσμένη που την ανταγωνίζεται και πώς μία άλλη που τη θαυμάζει;
5.2.1. Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις επιλέγοντας την κατάλληλη λέξη από αυτές που βρίσκονται στην παρένθεση. Το όψιμο ενδιαφέρον της δημοτικής αρχής δεν μπορεί τελικά να σώσει το παλιό νεοκλασικό κτίσμα από τη(ν) ...................................... (διάβρωση, ανοικοδόμηση, κατάρρευση). Όσο διάστημα παρέμενε ........................................ (ξεθεμελιωμένο, ερείπιο, ετοιμόρροπο), έπρεπε να είχε χαρακτηριστεί................................ (πατροπαράδοτο, διατηρητέο, πατρογονικό), ώστε να είχαν έγκαιρα αρχίσει οι εργασίες για τη(ν) .................................................. (ανακαίνισή, συντήρησή, ανοικοδόμησή) του. Σήμερα, έχει πλέον............................................................... (μεταβληθεί σε ερείπια, διαβρωθεί, κατεδαφιστεί) και το μόνο που απομένει είναι η ............................... (ανέγερσή, ανοικοδόμησή, κατεδάφισή) του και η ........................................ (ανακαίνιση, αναπαλαίωση, ανέγερση) στη θέση του μιας νέας οικοδομής.
5.2.2. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α, που εκφράζουν οικείο ύφος, με ισοδύναμες της στήλης Β, που δηλώνουν μεγαλύτερη επισημότητα (δύο λέξεις της στήλης Β δε θα χρησιμοποιηθούν).
5.2.3. Να συμπληρώσετε τα κενά στις επόμενες προτάσεις με μία από τις λέξεις που δίνονται. Να φροντίσετε, ώστε η επιλογή σας να ταιριάζει με το ύφος της πρότασης. [αυτόχθων, ντόπιος, έρεισμα, ξεκρέμαστος, στήριγμα, συνωστίζομαι, στριμώχνομαι, εκκρεμής, παρέκκλιση, λοξοδρόμηση] α) Τα έργα που εκτελούνται στην περιοχή επιβάλλουν ...................... από την κανονική μας πορεία. β) Έξω από τα καμαρίνια του θεάτρου πολλοί θεατές ................................... για να συγχαρούν την πρωταγωνίστρια. γ) Καλοί κι ευγενικοί μου φάνηκαν οι ...................................... κάτοικοι. Μας εξυπηρέτησαν σε ό,τι τους ζητήσαμε. δ) Το πρόγραμμα πρέπει να τηρηθεί όπως έχει. Κάθε ............................... από τους αρχικούς μας στόχους θα αποβεί εις βάρος της οικονομίας. ε) Μετά το τέλος των συνομιλιών δύο θέματα παρέμειναν .............................στις σχέσεις των δύο χωρών. στ)Πολύτιμο ..................................... στη δύσκολη στιγμή της ζωής του βρήκε τη συμπαράσταση του φίλου του. 130 ζ) Οι αρχαίοι Αθηναίοι διακήρυτταν ότι ήταν ........................................ στην Αττική. η) ..................................... μέσα στο πλήθος και ξέφυγε από τους διώκτες του. θ) Άνθρωπος χωρίς ηθικά ............................................... δεν είχε κανέναν ενδοιασμό προκειμένου να επιτύχει το σκοπό του. ι) Μη γνωρίζοντας κανέναν μέσα σ’ εκείνη τη συντροφιά ένιωθε........................... και σύντομα έφυγε.
5.2.4. Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων με μία από τις λέξεις που δίνονται (δύο λέξεις δεν χρησιμοποιούνται). [απόσπαση, πλεύρισμα, προσέγγιση, πρόσβαση, προσχώρηση, μετακίνηση, προσπέλαση] 1. Τα βράχια που ορθώνονται απότομα στην πίσω πλευρά του κάστρου καθιστούσαν πάντοτε αδύνατη την ................................ 2. Η ....................... των πέντε βουλευτών στο αντίπαλο κόμμα προκάλεσε κυβερνητική κρίση. 3. Η ........................... των σωστικών συνεργείων στον τόπο του δυστυχήματος έγινε δυνατή μόνο με τη βοήθεια ελικοπτέρου. 4. Όμορφο οικόπεδο και με ωραία θέα! Δυστυχώς όμως δεν έχει ................................... στη θάλασσα 5. Η διαδικασία .................................... του πλοίου είναι πολύ επικίνδυνη. Απαιτεί ιδιαίτερη δεξιοτεχνία από τον καπετάνιο για να μη δημιουργηθούν δυσάρεστα απρόοπτα.
5.2.5. Να αναγνωρίσετε αν η χρήση των υπογραμμισμένων λέξεων, οι οποίες δηλώνουν αλλαγή θέσης, είναι σωστή ή όχι, σημειώνοντας στο αντίστοιχο πλαίσιο.
5.3. Να επιλέξετε τη σωστή σημασία της λέξης, υπογραμμίζοντας την αντίστοιχη φράση (για κάθε λέξη υπάρχει μόνο μια σωστή απάντηση). Να γράψετε προτάσεις, στις οποίες οι λέξεις θα χρησιμοποιούνται με τις επιλεγμένες σημασίες. 1. μεταίχμιο: α) αιχμηρό αντικείμενο β) ενδιάμεσο διάστημα ανάμεσα σε δύο στρατούς γ) σημείο που μετέχουν όλοι δ) σημείο που απέχει ίσα από τα άκρα ............................................................................................................................. 2. εμβόλιμος: α) εμβολιασμένος β) χτυπημένος από έμβολο γ) βολικός δ) παρεμβαλλόμενος σε μια κανονική σειρά ............................................................................................................................. 3. ένθετος: α) υιοθετημένος β) σε καλή κατάσταση γ) παρατημένος δ) τοποθετημένος μέσα ............................................................................................................................. 4. ορόσημο: α) σημείο που δείχνει τα όρια β) οροσειρά γ) σημείο της οροφής δ) εκεί απ’ όπου αρχίζει ένα όρος ............................................................................................................................. 5. εγκλωβισμένος: α) περιορισμένος σε μικρό χώρο β) με εγκυκλοπαιδική μόρφωση γ) προσαρμοσμένος στο κλίμα μιας περιοχής δ) στολισμένος ............................................................................................................................. 6. παρείσακτος: α) όποιος αλλάζει πορεία β) αυτός που εισχωρεί κάπου με πλάγιο τρόπο γ) εκείνος που εισβάλλει πανηγυρικά δ) όποιος απομακρύνεται χωρίς να τον πάρουν είδηση ............................................................................................................................. 7. διαμπερής: α) αυτός που ολοκληρώνει μια αποστολή β) εκείνος που μεταφέρει κάποιον από τη μία όχθη στην άλλη γ) αυτός που διαπερνάται από τη μία άκρη στην άλλη δ) εκείνος που εύκολα εξάγει συμπεράσματα ............................................................................................................................. 8. διάτρητος: α) αυτός που πρέπει να διατηρηθεί β) διασκορπισμένος γ) τρυπημένος πέρα ως πέρα δ) γεμάτος στίγματα .............................................................................................................................
6. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ
6.6. Να εξηγήσετε σε κάποιον μεγαλύτερο και όχι πολύ οικείο σας πώς α) να εγγράψει ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα στο video, β) να εγγράψει μία ραδιοφωνική εκπομπή ή μία ζωντανή συνομιλία στο κασετόφωνο, γ) να έλθει στο σπίτι σας, ξεκινώντας από το κέντρο της περιοχής.
7. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΣΩΠΟΥ
7.7. Συναντήσατε απροσδόκητα έναν παλιό σας φίλο που είχατε να τον δείτε από το Δημοτικό. Να περιγράψετε την εικόνα που είχατε διατηρήσει γι’ αυτόν στη μνήμη σας και εκείνη που αντικρίσατε τώρα.
8. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ ΜΕ ΑΝΑΛΟΓΙΑ
8.2.3. Χρησιμοποιώντας ως πρώτο σκέλος της αναλογία τη φράση «μασημένη τροφή» να περιγράψετε στον πατέρα σας έναν τρόπο διδασκαλίας που δεν σας επέτρεψε, να αναπτύξετε το ενδιαφέρον και την κρίση σας. 8.2.4. Να εξηγήσετε πώς έχετε διαμορφώσει το δωμάτιό σας, ώστε να δικαιολογείται η περιγραφή του κατ’ αναλογία με μία όαση.
8.2.9. Να αναπτύξετε μία από τις ακόλουθες αναλογίες σε μία παράγραφο. Οι τρεις τελευταίες από αυτές προέρχονται από το βιβλίο της Βιολογίας για τη Γ΄ Γυμνασίου. α) οικογένεια - κύτταρο β) οικοσύστημα - αλυσίδα γ) κύτταρο - μηχανή δ) γενετικός κώδικας - γλώσσα ε) φυσική επιλογή - κόσκινο
8.2.12. Στην ελληνική ποίηση συναντούμε πλήθος αναλογιών που χρησιμοποιούν οι δημιουργοί για να αποδώσουν μία έννοια, μία εικόνα, ένα συναίσθημα πιο παραστατικά. Να επιλέξετε μία από τις ακόλουθες αναλογίες και να την δικαιολογήσετε σε μία παράγραφο. α) Ελλάδα - τρελοβάπορο (Οδ. Ελύτης) β) αιγαιοπελαγίτικο νησί - λοξή ράχη δελφινιού (Οδ. Ελύτης) γ) κολόνες αρχαίου ναού - χορδές μιας άρπας που αντηχούν ακόμη (Γ. Σεφέρης) δ) θάνατος - μαυρίλα (Δ. Σολωμός) ε) χρέος - Θερμοπύλες (Κ. Καβάφης)
8.2.14. Τα ακόλουθα είδη του ζωικού βασιλείου χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν αναλογικά ανθρώπινους τύπους (ιδιότητες, συνήθειες και συμπεριφορές). Να συμπληρώσετε τα κενά με σύντομες περιγραφές των ανθρώπων που παρουσιάζουν αναλογίες με αυτά τα ζώα. α) αετός ........................................................................................ β) αλεπού ...................................................................................... γ) κηφήνας .................................................................................... δ) μυρμήγκι ................................................................................... ε) παράσιτο .................................................................................... στ) πρόβατο ....................................................................................
8.3. Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία των δύο ακόλουθων στηλών, ώστε να σχηματιστούν τα σκέλη αναλογιών. (Δύο στοιχεία από τη στήλη δεξιά δε θα χρησιμοποιηθούν.) Έπειτα να επιλέξετε μία από τις αναλογίες που σχηματίστηκαν και να την αναπτύξετε σε μία παράγραφο.
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
1ο κριτήριο για δεκαπεντάλεπτη δοκιμασία (1. Η ΠΑΡΑΘΕΣΗ-ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΩΝ)
α. ΚΕΙΜΕΝΟ Ένα ηλιοβασίλεμα που καθόμουν στο ακρωτήρι, βλέπω μια φρεγάδα με γιομάτα πανιά. Θεόρατη πέτρα έμοιαζε στη θάλασσα. Όλα της τα ξάρτια ξεχώριζαν. Είδα τους φλόκους τις μαΐστρες, τους παπαφίγκους, τις γάμπιες, τους τρίγγους τα πόμολα. Ακόμα και το σωτρόπι μπορώ να πω πως είδα. Είδα την κάμαρη του καπετάνιου με τον Αϊ-Νικόλα ψηλά και το καντήλι του ακοίμητο. Είδα των ναυτών τα κλινάρια, άκουσα τις κουβέντες, οσμίσθηκα την ξυλεία τους. Είδα το μαγεριό, τα νεροβάρελα, την τρόμπα, τον αργάτη. Η ψυχή μου μελαγχολικό πουλάκι κάθισε πάνω της. Α. Καρκαβίτσας, Η θάλασσα . Κέδρος, Αθήνα 1993, σ. 44. β. ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να γράψετε όλες τις λέξεις που αναφέρονται στο καράβι και τον εξοπλισμό του. Να γράψετε ό,τι απομένει από το κείμενο, αν τις αφαιρέσετε όλες αυτές. .................................................................................................................................................. Μονάδες 2
2. Να συμπληρώσετε με δικά σας λόγια το κείμενο, που προέκυψε από την αφαίρεση των λέξεων που περιγράφουν το καράβι και τον εξοπλισμό του (άσκηση 1) περιγράφοντας το ίδιο πλοίο, όπως θα το βλέπατε, αν καθόσαστε πλάι στον συγγραφέα. ............................................................................................................................................................................ Μονάδες 9
3. Ταιριάζει η τελευταία πρόταση του παραπάνω κειμένου στη δική σας παραλλαγή; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. ............................................................................................................................................................................ Μονάδες 9
2ο κριτήριο για δεκαπεντάλεπτη δοκιμασία (ΣΚΟΠΟΣ, ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ)
Α. KEIMENO Επιτύμβιο μαρμάρινο αγγείο (λήκυθος) με ανάγλυφη παράσταση. Στην άκρη δεξιά η νεκρή -Μυρρίνη είναι το όνομά της όπως δηλώνεται με την επιγραφή πάνω από το κεφάλι της- οδηγείται στον Άδη από τον Ερμή Ψυχοπομπό που βρίσκεται δεξιά της. Είναι μάλιστα χαρακτηριστική η κίνηση του Ερμή που την πιάνει από το χέρι ενώ αυτή με τη στάση της, με σκεπασμένο και χαμηλωμένο το κεφάλι, υποδηλώνει τη φοβερή της μοίρα. Στο αριστερό μέρος της παράστασης εικονίζονται, σε μικρότερο μέγεθος, τρεις άντρες, ο τελευταίος μάλιστα ακουμπάει σε μια παραστάδα, που παρακολουθούν τη σκηνή. Ο Ερμής φοράει φτερωτά σανδάλια που υποδηλώνουν μιαν άλλη ιδιότητά του, του αγγελιοφόρου των θεών: άγγελον αθανάτων τον ονομάζει ο ομηρικός ύμνος στον Ερμή και σχετικό αφιέρωμα σ’ αυτόν του πολέμαρχου Καλλίμαχου. Γύρω στο 420 π.Χ. Π. Πετράκος, Οδηγός Εθνικού μουσείου. Εκδ. Αθηνών, Αθήνα 1993, σσ 79-80.
150 Β. ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Ποιος είναι ο πρακτικός σκοπός αυτού του κειμένου; ............................................................................................................................................................. Μονάδες 3
2. Ποια σειρά ακολουθεί η περιγραφή, ποια πρόσωπα προβάλλει και γιατί; ............................................................................................................................................................. Μονάδες 5
3. Ποιες από τις λεπτομέρειες ερμηνεύονται από τον συντάκτη του κειμένου; ............................................................................................................................................................. Μονάδες 5
4. Να εξετάσετε το ρόλο των επιθέτων που αναφέρονται στο αγγείο και στα δύο κεντρικά πρόσωπα: Αυτά τα επίθετα χρησιμοποιούνται α) για να υπερτονίσουν, β) για να καλύψουν και να αποδυναμώσουν ή γ) για να αποδώσουν με ακρίβεια τα περιγραφόμενα; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. ............................................................................................................................................................. Μονάδες 5
5. Θα χαρακτηρίζατε την περιγραφή α) πιστή, β) σπαρταριστή ή γ) διεξοδική; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. ............................................................................................................................................................. Μονάδες 3
3ο κριτήριο για δεκαπεντάλεπτη δοκιμασία (ΣΤΟΧΟΣ, ΕΠΙΛΟΓΗ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΩΝ, ΣΧΟΛΙΑ)
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ (Το κείμενο από όπου προέρχεται το ακόλουθο απόσπασμα αναφέρεται στα μετόπισθεν του ελληνο-ιταλικού πολέμου 1940-41.) Συχνά πυκνά αντάμωνες στους δρόμους ανθρώπους ντυμένους ασυνήθιστα,σαν ορειβάτες ή κάτι τέτοιο, με παντελόνια γκολφ, ξεσκούφωτους, άλλους με μπερέ, τραγιάσκες, ένα τσιμπούκι βιδωμένο στ’ ακρόχειλο. Τους έβλεπες μια, τους έβλεπες δυο, όπου να γύριζες, σ’ όποιο δρόμο και να ’μπαινες. Ήταν οι ανταποκριτές των εφημερίδων. Ντυμένοι έτσι, μ’ αφροντισιά μελετημένη, δίνανε κάτι σαν ένα τόνο αντιφέγγισμα κοσμοπολιτισμού. Κάπου κάπου πρόβαινε και καμιά νοσοκόμα μεγαλοκυρά, με το άθιχτο μαβί της πέπλο, αστραφτερά κολλαρισμένα τα γιακαδάκια της και τα μανικέτια. Τότε η κοσμική κίνηση περίσσευε. Α. Τερζάκης, « Απρίλης». Κ.Ν.Λ. Α΄ Λυκείου, σ. 288.
Β. ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να σημειώσετε την απάντηση σας σε καθεμιά από τις ακόλουθες ερωτήσεις υπογραμμίζοντας την αντίστοιχη φράση και να αιτιολογήσετε τις απαντήσεις σας.
i) Ο συγγραφέας περιγράφει τους ανταποκριτές χρησιμοποιώντας κυρίως α) ρήματα β) επίθετα γ) ουσιαστικά δ) επιρρήματα Αιτιολόγηση........................................................................................................................... Μονάδες 2
ii) Ο συγγραφέας περιγράφει τη νοσοκόμα χρησιμοποιώντας κυρίως α) ρήματα β) επίθετα γ) ουσιαστικά δ) επιρρήματα Αιτιολόγηση ............................................................................................................................................................. Μονάδες 2
iii) Σκοπός της περιγραφής των προσώπων είναι α) να παρουσιάσει τη μόδα της εποχής β) να εκφράσει τον θαυμασμό του προς τη νοσοκόμα γ) να τονίσει την αταίριαστη εμφάνιση αυτών των προσώπων στη συγκεκριμένη περίσταση δ) να εκδηλώσει τα φιλικά του αισθήματα προς τους δημοσιογράφους Αιτιολόγηση ............................................................................................................................................................. Μονάδες 2 2. «Τότε η κοσμική κίνηση περίσσευε.» Με ποια πρόθεση διατύπωσε ο συγγραφέας αυτή τη φράση; Δικαιολογήστε την απάντησή σας. ............................................................................................................................................................... Μονάδες 5
3. Από την περιγραφή της εξωτερικής εμφάνισης των προσώπων προσπαθήστε να συναγάγετε στοιχεία α) της νοοτροπίας των δημοσιογράφων, β) του χαρακτήρα της νοσοκόμας. ............................................................................................................................................................... Μονάδες 5
4. Να βρείτε στο κείμενο και να γράψετε εκείνα τα στοιχεία της εμφάνισης των προσώπων που θα ταίριαζαν στους ακόλουθους χαρακτηρισμούς: α) επιτηδευμένος .......................................................................... β) ντυμένος στην τρίχα ................................................................. γ) εκκεντρικός .............................................................................. δ) φιλάρεσκος .............................................................................. Μονάδες 4
4ο κριτήριο για δεκαπεντάλεπτη δοκιμασία (η οπτική γωνία και το σχόλιο)
α. ΚΕΙΜΕΝΟ Τα πιο ασήμαντα και ακατάλληλα αντικείμενα -μια καρφίτσα, ένα μανταλάκι, ένα εξάρτημα τηλεόρασης- μπορούσαν να μπουν μέσα στη σφαίρα της (μη) μόδας των Πανκς. Καθετί, λογικό ή παράλογο, γινόταν «στολή αντιμετώπισης» (ο κανόνας φαίνεται να ήταν : «Αν το καπέλο δεν ταιριάζει, φόρα το!»). «Φτηνά», ευτελή υλικά σε χυδαία σχέδια (απομίμηση δέρματος λεοπάρδαλης) και «άταχτα» χρώματα, που από καιρό είχαν απορριφθεί από τη βιομηχανία υψηλής μόδας σαν τελείως κακόγουστα, διασώθηκαν από τους Πανκς και μετατράπηκαν σε ρούχα (στενά σωληνωτά παντελόνια, μίνι φούστες) που από μόνα τους σχολίαζαν συνειδητά τις έννοιες του μοντέρνου και του γούστου. Οι συμβατικές ιδέες ομορφιάς απορρίφθηκαν μαζί με την παραδοσιακή γυναικεία πείρα των καλλυντικών. Αντίθετα με τις συμβουλές κάθε γυναικείου περιοδικού, το μακιγιάζ σ’ αγόρια και κορίτσια γινόταν για να φαίνεται. Τα πρόσωπα έγιναν αφηρημένα πορτρέτα: μελέτες της αποξένωσης, έπειτα από προσεχτική παρατήρηση και άψογη εκτέλεση. Τα μαλλιά ήταν ολοφάνερα βαμμένα (αχυρένια, κορακί ή έντονο πορτοκαλί, με πράσινες τούφες) και τα μπλουζάκια με τα παντελόνια διηγούνταν την ιστορία της κατασκευής τους με πολλαπλά φερμουάρ και εμφανείς εξωτερικές ραφές. Dick Hedbige, Υποκουλτούρα: το νόημα του στιλ. Εκδ. Γνώση Αθήνα 1981, σσ 145-146, διασκευή. Έκφραση-Έκθεση Α΄ Λυκείου
β. ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να συμπληρώσετε τις απαντήσεις σας σημειώνοντας στο αντίστοιχο πλαίσιο και στη συνέχεια να δικαιολογήσετε την επιλογή σας στο ε).
Μονάδες 3 (6 x 0,5) Δικαιολόγηση ............................................................................................................................................................. Μονάδες 3
2. Ποιος σχολιασμός υποδηλώνεται με τις ονοματικές φράσεις: α) στολή αντιμετώπισης και β) μελέτες αποξένωσης; α) ...................................................................................................................... β) ...................................................................................................................... Μονάδες 6
3. Να αποδώσετε σε μια παράγραφο την εντύπωση που θα προκαλούσε η παρουσία ενός πανκ στην πλατεία ενός χωριού. ............................................................................................................................................................. Μονάδες 8
5ο κριτήριο για δεκαπεντάλεπτη δοκιμασία (απαιτητικό)
α. ΚΕΙΜΕΝΟ Το έργο του σκηνογράφου και του ενδυματολόγου έχει στόχο να υπογραμμίσει και να κάνει πιο ευανάγνωστο το νόημα ενός θεατρικού έργου μέσα από οπτικά σύμβολα. Τα σύμβολα αυτά μπορεί να μην έχουν καμιά σχέση με τη ρεαλιστική πραγματικότητα ή με την εποχή που περιγράφει το έργο. Ωστόσο, ακόμα κι όταν τα κοστούμια ενός έργου είναι ρεαλιστικά και πιστά στη μόδα της εποχής, ο σκοπός του ενδυματολόγου δεν είναι να ντύσει τον ηθοποιό μ’ ένα ρούχο που του «πάει», αλλά να τονίσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (θετικά ή αρνητικά) που αυτός εκπροσωπεί, προκειμένου να γίνει πιο ανάγλυφος ο ρόλος του μέσα στο έργο, και πιο ευανάγνωστη η ιδέα που θέλει να μεταδώσει το έργο. Παράλληλα, τόσο ο σκηνογράφος όσο και ο ενδυματολόγος φροντίζουν να υπάρχει συνεχώς πάνω στη σκηνή ένα ολοκληρωμένο αισθητικό σύνολο, υπολογίζοντας το οπτικό βάρος του κάθε στοιχείου, την υφή, το χρώμα και την ποιότητα των υλικών, την ένταση των χρωμάτων και των τόνων κτλ. Έτσι αιχμαλωτίζεται το μάτι του θεατή στα σημεία που ο σκηνογράφος ή ο ενδυματολόγος θέλει να τονίσει... Ι. Μανωλεδάκη, σκηνογράφος-ενδυματολόγος, Έκφραση-Έκθεση Α΄ Λυκείου, σ. 225
β. ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να αποδώσετε το νόημα των ακόλουθων μεταφορικών φράσεων, έτσι όπως διαμορφώνεται στο περιβάλλον του κειμένου, με αντίστοιχες κυριολεκτικές. α) ευανάγνωστο νόημα .............................................................................. β) ανάγλυφος ο ρόλος ............................................................................... γ) οπτικό βάρος ........................................................................................ δ) αιχμαλωτίζεται το μάτι .......................................................................... Μονάδες 4
2. Η φροντίδα του σκηνογράφου και του ενδυματολόγου σε μία θεατρική παράσταση είναι α) η καλή ποιότητα των υλικών που χρησιμοποιούνται για τα σκηνικά και τα κοστούμια β) τα σκηνικά και τα κοστούμια να συμβαδίζουν με τη μόδα της εποχής που παίζεται το έργο γ) να βοηθήσει τους θεατές να καταλάβουν το έργο δ) να τονίσει την προσωπικότητα των ηθοποιών Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας ............................................................................................................................................................. Μονάδες 8
3. Ποιες βασικές διαφορές μπορείτε να διακρίνετε ανάμεσα στο έργο ενός σκηνογράφου και ενός διακοσμητή; ............................................................................................................................................................. Μονάδες 8
1ο κριτήριο για ωριαίο διαγώνισμα Ονοματεπώνυμο ...........................................................................Τάξη ........ Τμήμα....................... Μάθημα: Έκφραση-Έκθεση. Ενότητα: Περιγραφή. Ημερομηνία..................................................
ΚΕΙΜΕΝΟ «ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΗΣ» Πιάνω αυτό το βαρύ βιβλίο με το μαύρο εξώφυλλο· τίτλος «Μεθοδικός Οδηγός Εκθέσεων», μαύρο ματ εξώφυλλο που θυμίζει παλιό λεξικό, το ίδιο και τα χρυσά γράμματα. Μια ελαφριά μυρουδιά πλήξης, μούχλας. Έπειτα παρατηρώ μια φράση με μικρότερα γράμματα, σαν υπότιτλος: «Σύμβουλος Επιτυχίας». Μικρή πονηρή φράση. Μου χτυπάει αμέσως η λέξη «επιτυχία» αταίριαστη εδώ, σαν από άλλο ανέκδοτο. [...] Πιο πάνω και από τον τίτλο, μια ανάγλυφη παράσταση, ή έμβλημα σε στυλ πιο γνώριμο, θα πρέπει να είναι το σήμα κατατεθέν του εκδοτικού οίκου, ένα λυχνάρι αρχαιοπρεπές, με καμπυλωτό χερούλι, και μια μικρή φλόγα στη μύτη, και καπνός που αναδύεται σε ωραίες μπούκλες. (Αναλογίζομαι πως πολλά εκδοτικά σήματα έχουν σχέση με φως: ο «Πυρσός», ο «Ήλιος», η «Εστία» κτλ. Το φως της γνώσης, φως - περισσότερο - φως, πεφωτισμένος νους, βέβαια, αυτό είναι). Βαρύ μαύρο βιβλίο, κοτρόνα, τετράγωνος ογκόλιθος, απωθητικός και απαγορευτικός. Βλέπω τώρα πόσο λίγο αντικειμενική είναι η περιγραφή που έκανα. Ξεκίνησα, όπως φαντάζομαι ξεκινούν όλοι οι Δον Κιχώτηδες της περιγραφής, για να οικειοποιηθώ αυτό το βιβλίο σαν να ήταν οποιοδήποτε αντικείμενο, ήρεμα, ουδέτερα ανώνυμα· καταγραφή περισσότερο παρά περιγραφή. Να τα αφήσω δηλαδή να μιλήσει μόνο του, να δηλώσει την ιδιότητά του, να φανερωθεί, χωρίς τη δική μου επέμβαση. Αλλά από την πρώτη φράση που έγραψα προδόθηκα· κοτσάρισα το επίθετο «βαρύ» (τα επίθετα, τα επίθετα, αυτά μας παίρνουν πάντα στο λαιμό τους), νόμιζα πως ήμουν εντάξει γιατί το βιβλίο είναι ογκώδες, άρα βαρύ, αλλά το «βαρύ» είναι βεβαρημένο - το βαρύ πεπόνι, ο καφές (και ο άντρας) ο πολλά βαρύς, η βαρυσήμαντη δήλωση, το βάρος της παράδοσης - δεν παίζουμε. Παρακάτω μια φράση ακόμα πιο καθοριστική: «μυρουδιά μούχλας» και τρεις γραμμές μετά ο χαρακτηρισμός «πονηρή φράση». [...] Δε συνεχίζω, το κλίμα είναι εμφανές, η πρόθεση ολοφάνερη. Καλύτερα έτσι, ίσως· τα χαρτιά στο τραπέζι· ας μην αρχίσω κι εγώ τις πονηριές. Τώρα βέβαια που ο πόλεμος κηρύχτηκε μεταξύ μας, μου ’ρχεται αφάνταστα δύσκολο ν’ ανοίξω το βιβλίο. Η κίνησή μου δεν μπορεί να είναι τυχαία και ανέμελη. Η σύγκρουση θα πρέπει να είναι μετωπική, δε χωράνε αιφνιδιασμοί και ελιγμοί. Πού θα μπει η πρώτη σφήνα σ’ αυτό το μαύρο συμπαγές τείχος; Πού θα βρω χαραμάδα να εισχωρήσω; Γυρίζω τα φύλλα και με πιάνει πανικός. Είναι ο πανικός των λέξεων. Λέξεις, τελειωμένο και ατέλειωτο προϊόν· ομοιόμορφες παρατεταγμένες, μαυρόασπρο πλεκτό. Πώς διασπάται αυτό το πράμα; Πρέπει να πάρω τη βουτιά, κι όπου με βγάλει. Σταματώ (τυχαία; πόσο τυχαία;) Στην έκθεση με τίτλο «Το Σχολείο μου» ... Κ. Τσιτσέλη, Χαμένο πάτωμα, εκδ. Κέδρος, Αθήνα 1984, σ. 141.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να επιβεβαιώσετε ή να απορρίψετε το περιεχόμενο των παρακάτω προτάσεων και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας στην περίπτωση δ).
Δικαιολόγηση ............................................................................................................................................................. Μονάδα 1,5
2. Οι ακόλουθες ονοματικές φράσεις της στήλης αριστερά προέρχονται από το παραπάνω κείμενο. Να αντιστοιχίσετε αυτές τις φράσεις με τα στοιχεία της μεσαίας στήλης και εκείνης δεξιά, ώστε να γίνεται φανερό αν η φράση υποδηλώνει ή όχι σχολιασμό και ποια πρόθεση υπηρετεί. (Ορισμένα στοιχεία της στήλης δεξιά δε θα χρησιμοποιηθούν).
Μονάδα 1,5 (6 x 0,25)
3. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση υπογραμμίζοντας την αντίστοιχη φράση, δικαιολογήσετε την απάντησή σας. i. Μελετώντας το κείμενο διαπιστώνουμε ότι η περιγραφή ξεκινά α) παραγωγικά β) από τον τόπο και τον χρόνο γ) από πάνω προς τα κάτω δ) από το κέντρο Δικαιολόγηση...........................................................................................................................
ii. Η συγγραφέας με την περιγραφή της επιδιώκει να τονίσει α) τη δυσκολία μεταφοράς του βιβλίου λόγω του όγκου του, β) τη χρησιμότητα του συγκεκριμένου βιβλίου, γ) τη δυσκολία της να χρησιμοποιήσει το βιβλίο λόγω του όγκου και του περιεχομένου του, δ) τη δυσκολία της να κατανοήσει τη γλώσσα του βιβλίου. Δικαιολόγηση........................................................................................................................... iii. Στην πρώτη παράγραφο τα σχόλια αποδίδονται κυρίως με α) ρήματα β) ουσιαστικά γ) επίθετα δ) επιρρήματα Δικαιολόγηση...................................................................................................................................... iv. Η περιγραφή του εξώφυλλου θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως α) ανιαρή β) λεπτομερής γ)πιστή δ) ρεαλιστική Δικαιολόγηση...................................................................................................................................... v. Το ύφος είναι α) οικείο β)ειρωνικό γ)επίσημο δ) κωμικό Δικαιολόγηση...................................................................................................................................... Μονάδες 5 (5 x 1)
4. α) Να αποδώσετε το νόημα των ακόλουθων μεταφορικών εκφράσεων με κυριολεκτική διατύπωση, φροντίζοντας να μη προδώσετε το πνεύμα του κειμένου. i) Μου χτυπάει αμέσως η λέξη «επιτυχία» .............................................. ii) το κλίμα είναι εμφανές ...................................................................... iii) τώρα βέβαια που ο πόλεμος κηρύχτηκε μεταξύ μας ........................... iv) Η σύγκρουση θα πρέπει να είναι μετωπική ........................................ v) Πού θα μπει η πρώτη σφήνα σ’ αυτό το συμπαγές τείχος; ................... vi) Πρέπει να πάρω τη βουτιά. ............................................................... Μονάδα 1,5 (6 x 0,25) β) Να επιλέξετε δύο από τις παραπάνω μεταφορικές εκφράσεις, να εξηγήσετε τι επιτυγχάνει κάθε φορά η συγγραφέας και να τις συγκρίνετε με τις δικές σας αντίστοιχες. ............................................................................................................................................................. Μονάδες 2
5. Υποθέστε ότι ο εκδοτικός οίκος στον οποίο εργάζεστε ως διαφημιστής μόλις εξέδωσε το βιβλίο που περιγράφει το παραπάνω κείμενο. Ποιο διαφημιστικό κείμενο θα διαμορφώνατε για τα προβάλετε το βιβλίο α) σε ένα περιοδικό για βιβλία και β) στην τηλεόραση; Μονάδες 2
6. Σε μια παράγραφο μιας επιστολής προς ένα φίλο που σκέφτεται να εγκαταλείψει τις σπουδές του να υποστηρίξετε (έως 100 λέξεις) την αναλογία της γνώσης με το φως. Μονάδες 5
2ο Κριτήριο για ωριαία επαναληπτική δοκιμασία
α. ΚΕΙΜΕΝΟ Και μέσα στην καρότσα, η ομορφιά του κόσμου. Δυο μάτια πελώρια, φουντουκιά, ορθάνοιχτα, που τα ματόκλαδά τους αγγίζανε τα φρύδια και ισκιάζανε τα μάγουλα, και πιο κάτω, καταμεσής, ένα τριανταφυλλί μπουμπούκι. Αυτό ήτανε το πρόσωπο. Κοντυλένια, μικροκαμωμένη, με θαλασσί μεταξωτό φουστάνι, άσπρα νταντελένια γάντια ώσαμε τον αγκώνα, κράταγε στο δεξί της χέρι ένα μεταξωτό θαλασσί ομπρελίνο, γαρνιρισμένο με άσπρο πιτσίλι* ολόγυρα. Το κράταγε ανοιχτό, αν και ο ήλιος είχε φύγει απ’ το σοκάκι και φώτιζε μονάχα, πίσω της, τα κεραμίδια του δίπατου σπιτιού του Σκλαβούνου. Ένα ρόδινο συννεφάκι, γελαστό, ήταν σταματημένο πάνωθέ της, στο θαλασσί ουρανό. Κάτω από το φραμπαλά* της μακριάς φούστας της, ξεπρόβαλλε, συγκινητικό, ένα μικρούτσικο μαύρο λουστρινένιο γοβάκι λουϊκένζ*, κι αχνοξεχώριζε ο αστράγαλος, μέσ’ από την άσπρη φιλντεκός* κάλτσα. Ω, άγγελε του Θεού, έλεγες, μέσα σου. ........................ Έπαιξε τα ματόφυλλά της, μια φορά. Κατέβηκε απ’ τη βικτόρια, κρατώντας στο δεξί της χέρι το ανοιχτό ομπρελίνο, κι ανασηκώνοντας με το ζερβί τη φούστα της, για να μη σέρνεται χάμω η ουρά. Ξεκινήσανε μαζί, φαρφουρένια* και λεπτοκαμωμένη πλάι στον όγκο του άντρα της, σέρνοντας πίσω της μια μυρωδιά ροδόσταμο. Η επιδερμίδα της, ήτανε άσπρη, γαλατένια, φοδραρισμένη ροζ. Ο Τζώνης την παρακολουθούσε με το μάτι, δίχως να σταματάει το παίξιμο, που τώρα γίνηκε πιο πεταχτό, σαν εμβατήριο. Στα παράθυρα οι γειτόνισσες κουτσομπολεύανε, αφήνοντας το Τζώνη στην ησυχία του. - Καλέ, γιατί κρατάει την ομπρέλα της ανοιχτή; Έφυγε ο ήλιος. - Θα ’ναι η μόδα ως φαίνεται. - Μισή πορτσιόνα*. Εφταμηνίτικια. - Τι της ρέχτηκε*, κοτζάμ άντρας, και την πήρε; - Τυχερά, κυρία Μερόπη μου. - Γυναίκα του είναι ή μαντινούτα* του; - Να τη φυσήξεις, θα πέσει χάμω. - Νοστιμούλα, ωστόσο. - Ας είναι καλά τα λούσα. Ντύσ’ τηνε μ’ ένα τσιτάκι, και σου λέω ’γώ. * πιτσίλι: δαντελωτό ύφασμα * φραμπαλά: πλατύ πτυχωτό κομμάτι ύφασμα που προσαρμόζεται στο κάτω μέρος του γυναικείου φορέματος * γοβάκι λουϊκένζ: σε σχέδιο Λουδοβίκου 15ου * φιλντεκός: κάλτσα από σκοτσέζικο νήμα * φουρφουρένιος: κατασκευασμένος από πορσελάνη * πορτσιόνα: μερίδα * τι της ρέχτηκε: τι της ορέχτηκε, τι της ζήλεψε * μαντινούτα: αγαπητικιά
β. ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να επιβεβαιώσετε ή να απορρίψετε το περιεχόμενο των προτάσεων σημειώνοντας στο αντίστοιχο πλαίσιο:
Μονάδες 2 (8 x 0,25)
2. Να βάλετε σε κύκλο τη σωστή απάντηση: Α. Ο συγγραφέας, για να περιγράψει τα στοιχεία της ομορφιάς, χρησιμοποιεί κυρίως: α) τα ρήματα β) τα επίθετα γ) τα ουσιαστικά δ) τις μετοχές Β. Η περιγραφή της νέας ξεκινάει από: α) τη γενική εικόνα β) το πρόσωπο γ) τα μάτια δ) το φουστάνι Γ. Η οπτική γωνία της περιγραφής υποδηλώνει: α) την επιδοκιμασία του συγγραφέα β) το θαυμασμό του γ) τη συγκατάβασή του δ) την ανοχή του Δ. Τα σχόλια των γυναικών για την εμφάνιση της νέας φανερώνουν: α) θαυμασμό β) αποδοκιμασία γ) φθόνο δ) συγκατάβαση Ε. Ο συγγραφέας αποδίδει το διάλογο των γυναικών: α) με πλάγιο λόγο (αφήγηση) β) τονίζοντας τα εξωγλωσσικά στοιχεία της ομιλίας τους γ) θεατρικά δ) προβάλλοντας τα παραγλωσσικά στοιχεία ΣΤ. Σκοπός του συγγραφέα είναι να τονίσει: α) την κομψότητα του φορέματος β) τον έρωτα του Τζώνη γ) την ομορφιά της νέας δ) το κουτσομπολιό της γειτονιάς Μονάδες 1,5 (6 x 0,25)
3. Να αντιστοιχίσετε τους αριθμούς της στήλης Α με τα γράμματα της στήλης Β.
Μονάδες 1,5 (6 x 0,25)
4. Απαντήστε στα σχόλια των γυναικών, επαινώντας την ομορφιά της νέας: α. - Μισή πορτσιόνα. Εφταμηνίτικια. - ............................................. β. - Τι της ρέχτηκε κοτζάμ άντρας; - ............................................ γ. - Γυναίκα του είναι ή μαντινούτα του; - ............................................. δ. - Νοστιμούλα, ωστόσο. - ............................................. ε. - Ας ειν’ καλά τα λούσα. - ............................................. Μονάδες 2,5 (5 x 0,5)
5. Να βρείτε τα στοιχεία που τονίζουν την ομορφιά του προσώπου. Έπειτα, να περιγράψετε το πρόσωπο σε μια σύντομη παράγραφο συμπληρώνοντας τις λεπτομέρειες που δεν αναφέρει ο συγγραφέας. Μονάδες 3
6. Ας υποθέσουμε ότι το φόρεμα ανήκει στην προγιαγιά σας και για λόγους οικονομικούς είστε υποχρεωμένοι να το πουλήσετε. Ποιες λεπτομέρειες θα περιελάμβανε η μικρή αγγελία που θα δημοσιεύατε στον τοπικό τύπο; Μονάδες 2
7. Από τις ακόλουθες εκφράσεις να υπογραμμίσετε εκείνη που αποδίδει πιστότερα το περιεχόμενο της φράσης του κειμένου. � κοντυλένια, μικροκαμωμένη (ευσταλής, σπαθάτη, μικρή το δέμας) � τριανταφυλλί μπουμπούκι (χείλη σαρκώδη, λεπτά, σφιγμένα) � θαλασσί μεταξωτό φουστάνι (επίσημη περιβολή, ένδυμα περιπάτου, ευπρεπής αμφίεση) � η ομορφιά του κόσμου (εμφανίσιμη, ευπαρουσίαστη, εκπάγλου καλλονής) Μονάδες 1 (4 x 0,25)
8. Να αποδώσετε σε πλάγιο λόγο το διάλογο των γυναικών σχολιάζοντας τη στάση τους. Μονάδες 2
9. Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων με τις παρακάτω λέξεις (δύο απ’ αυτές δεν θα χρειαστούν): [ορόσημο, επιστέγασμα, προσπέλαση, απρόσιτη, απροκάλυπτη, εξεζητημένη, ατημέλητη, ανεπιτήδευτη] � Τα σχόλια των γυναικών ήταν μια .................................. επίθεση εναντίον της όμορφης νέας. � Η νεαρή κοπέλα μέσα στην άμαξα έδειχνε τόσο .................................., που η ............................ της φαινόταν ανέφικτη στο Τζώνη. � Θα μπορούσες να χαρακτηρίσεις το θαλασσί ομπρελίνο ως.................................. της κομψότητάς της. � Η εμφάνιση της νέας αποτέλεσε .................................. στη ζωή του Τζώνη. � Η νέα ήταν ντυμένη κομψά χωρίς όμως να είναι .................................. . Μονάδες 1,5 (6 x 0,25)
10. «Ντύσ’ τηνε μ’ ένα τσιτάκι, και σου λέω ‘γώ». Πώς θα περιέγραφε η γειτόνισσα την όμορφη νέα, αν την έβλεπε μ’ ένα φθηνό φόρεμα; Να δώσετε μια σύντομη περιγραφή, σε μία παράγραφο των 80-100 λέξεων. Μονάδες 3
επιλογή από το υλικό του κέντρου εκπαιδευτικής έρευνας (www.kee.gr)
|
|
