|
|
|
|
| ||||||
|
επιλογή από το υλικό του κέντρου εκπαιδευτικής έρευνας (www.kee.gr)
ΑΦΗΓΗΣΗ
1. ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ 1.3. Να βεβαιώσετε ή να απορρίψετε το περιεχόμενο των προτάσεων σημειώνοντας στο αντίστοιχο πλαίσιο.
2. ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ 2.3.2. Να αποδώσετε σε κάθε στοιχείο της στήλης Α το σωστό χαρακτηρισμό από τη στήλη Β.
3. ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΑ ΕΙΔΗ, ΥΦΟΣ, ΣΚΟΠΟΣ. 3.3.1. Να αντιστοιχίσετε κάθε αφηγηματικό είδος της στήλης Α με τον κυριότερο επικοινωνιακό σκοπό εκείνου που συντάσσει κείμενο τέτοιου είδους, όπως αυτός ο σκοπός εκφράζεται στη στήλη Β. Ένα στοιχείο της στήλης Α περισσεύει.
3.3.2. Να σημειώσετε επιβεβαιώνοντας ή απορρίπτοντας το περιεχόμενο των παρακάτω προτάσεων.
3.4.1. Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης Α με εκείνα της στήλης Β και να δικαιολογήσετε τις επιλογές σας.
3.4.2. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση υπογραμμίζοντας την αντίστοιχη φράση 1. Σε ποιες από τις ακόλουθες περιπτώσεις αφηγηματικών κειμένων είναι πιθανότερο να έχουμε επιστημονικό ύφος; α) στην κατάθεση ενός αστυνομικού, β) στα απομνημονεύματα του Κολοκοτρώνη, γ) στην αυτοβιογραφία ενός ηθοποιού, δ) σε άρθρο φιλολογικού περιοδικού για την πειρατεία στο Αιγαίο κατά την βυζαντινή εποχή. 2. Σε ποια από τις ακόλουθες αφηγηματικές πράξεις το ύφος θα μπορούσε να είναι χιουμοριστικό και γιατί; α) σε προσωπικό ημερολόγιο, β) σε ημερολόγιο ενός πλοίου, γ) σε κατάθεση μάρτυρα κατηγορίας, δ) σε κατάθεση μάρτυρα υπερασπίσεως. 3. Όταν ο κύριος σκοπός μιας αφήγησης είναι να μεταδώσει προσωπικές εμπειρίες του συγγραφέα, τότε η αφηγηματική πράξη είναι: α) βιογραφία, β) ιστορικό μυθιστόρημα, γ) είδηση, δ) υπηρεσιακή αναφορά. 4. Όταν ο σκοπός της αφήγησης είναι να μεταδώσει πληροφορίες για μία αξιόποινη πράξη, τότε το είδος του κειμένου είναι: α) βιογραφία, β) βιογραφικό σημείωμα, γ) ιστορικό μυθιστόρημα δ) υπηρεσιακή αναφορά. 5. Το ύφος μιας ενδιαφέρουσας προφορικής αφήγησης είναι: α) τυπικό, β) παραστατικό, γ) λόγιο, δ) επιστημονικό. 6. Καθημερινές ανάγκες της ζωής εξυπηρετεί άμεσα α) ένα ιστορικό μυθιστόρημα, β) ένα σχολικό βιβλίο ιστορίας, γ) ένα βιογραφικό σημείωμα, δ) ένα ποίημα. Να δικαιολογήσετε τις απαντήσεις στις ερωτήσεις 3, 4 και 5. .............................................................................................................................................................
4. ΠΟΙΟΣ ΑΦΗΓΕΙΤΑΙ; 4.3. Να συνδέσετε κάθε στοιχείο της στήλης Α με τα κατάλληλα στοιχεία της στήλης Β, ώστε να διακριθεί σαφώς ο συγγραφέας από τον αφηγητή στην περίπτωση των λογοτεχνικών κειμένων.
4.4. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις σημειώνοντας δίπλα. Να δικαιολογήσετε τις απαντήσεις σας.
5. Η ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΦΗΓΗΣΗ 5.2.1. Το κείμενο που ακολουθεί είναι του γνωστού θεατρικού συγγραφέα Αλέκου Σακελάριου και προέρχεται από το σενάριο της ταινίας «Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο». Αφού το διαβάσετε, να απαντήσετε στις εξής ερωτήσεις: α) Ο αφηγητής μετέχει στα γεγονότα; Ποια είναι η στάση του ως προς αυτά και ως προς τα πρόσωπα του κειμενικού κόσμου; β) Ποια γλωσσική ποικιλία χρησιμοποιεί ο αφηγητής; Νομίζετε ότι αυτή η χρήση είναι εσκεμμένη; Να δικαιολογήσετε την απάντηση. γ) Να συντάξετε την υπηρεσιακή αναφορά του αστυνομικού που συνέλαβε τους δύο «ήρωες» του κειμένου. δ) Αν ήσαστε ο «κοκκινιώτης» ή ο «περαιώτης» του κειμένου, πώς θα μεταφέρατε στους φίλους σας ό,τι σας συνέβη; ε) Ποιες διαφορές ως προς την οπτική γωνία, τη γλωσσική ποικιλία και το ύφος παρατηρείτε ανάμεσα στο παρακάτω κείμενο και σ’ εκείνα που συνθέσατε απαντώντας στις ερωτήσεις γ) και δ) αυτής της άσκησης; Πού οφείλονται αυτές τις διαφορές; 1 Ένα βράδυ στην Καστέλα σε μια όμορφη κοπέλα που ’παιρνε τ’ απεριτίφ της ρίχτηκε ένας τσίφτης απ’ τη Κοκκινιά. 3 Αλλά και ο κοκκινιώτης ήταν παλικάρι πρώτης και στο τέλος και οι δύο στο νοσοκομείο πήγαν σηκωτοί. 2 Δεν εγνώριζε όμως ότι τα ’χε μ’ ένα περαιώτη, περαιώτη ντερμπεντέρη σίδερο το χέρι άσο στη μπουνιά. 4 Και οι δύο σ’ αφασία μα εκείνη σημασία που τους έφαγ’ η μαρμάγκα και με άλλο μάγκα έκανε χαρτί. Ρεφραίν Αχ, βρε παλιομεσοφόρια τι τραβάν για σας τ’ αγόρια, τι τραβάν για σας τ’ αγόρια.
5.4.2. Να συνδέσετε τα στοιχεία της στήλης Α με εκείνα της στήλης Β, ώστε να φανεί ο τόνος που εκφράζει κάθε αφήγηση (ένας δε θα χρησιμοποιηθεί).
6. ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ 6.2.1. Υποθέστε ότι εμπνέεστε από το ακόλουθο απόσπασμα και γράφετε μια θεατρική σκηνή βασισμένη στο διάλογο που περιέχεται σ’ αυτό. Να γράψετε τον διάλογο, καθώς και τις σκηνοθετικές οδηγίες που θα δίνατε στους ηθοποιούς, στην περίπτωση που θα θέλατε να ζωντανέψετε τη σκηνή έτσι όπως τη φανταστήκατε κατά την ανάγνωση του κειμένου. Προσπάθησα να σκοτώσω το μισάωρο μιας τυπικής επίσκεψης με ηλίθιες ερωτήσεις. Τι άνθρωπος ήταν ο πατέρας μου κατά τη γνώμη της; Πολύ κλειστός. Χρειαζόταν χρόνο και αποδείξεις για να εμπιστευθεί τους άλλους. Συναντήθηκαν ποτέ μετά τη συνταξιοδότησή του; Όχι, γιατί εκείνη παράτησε το Πανεπιστήμιο, παντρεύτηκε, χώρισε, πέρασε 6 χρόνια βολοδέρνοντας. Όταν αποφάσισε να επιστρέψει στη ακαδημαϊκή κοινότητα, ο πατέρας μου είχε κλειστεί στο σπίτι. Και πώς άρχισαν να αλληλογραφούν; Εκείνη έκανε την αρχή. Του έστειλε μια χριστουγεννιάτικη κάρτα. Πότε γνωρίστηκαν; Στο 2ο έτος του Πανεπιστημίου, ήταν ο αγαπημένος της καθηγητής. Το πρότυπό της. Αισθάνθηκα περίεργα. Μια αλλόκοτη κοπέλα με φορέματα άλλης εποχής και τυφλή γάτα είχε τον πατέρα μου για πρότυπο. Εγώ στα φοιτητικά μου χρόνια είχα για πρότυπο τον Αλ Πατσίνο. Α. Μιχαλοπούλου, Γιάντες. Καστανιώτης, Αθήνα 1997, σ. 123.
7. ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ 7.α. Ο χρόνος του πομπού, του δέκτη, των γεγονότων 7.α.3.1. Να βάλετε σε κύκλο τις σωστές απαντήσεις 1. Ο χρόνος του πομπού και του δέκτη της αφήγησης μπορούν να ταυτίζονται α) στο μυθιστόρημα β) στο ημερολόγιο γ) στα απομνημονεύματα δ) σε μία τηλεφωνική συζήτηση. 2. Ο χρόνος του πομπού και του δέκτη της αφήγησης δεν ταυτίζονται α) στην απ’ ευθείας μετάδοση ενός ποδοσφαιρικού αγώνα β) σε μία ζωντανή τηλεοπτική συζήτηση γ) στην υπηρεσιακή αναφορά δ) στην προφορική κατάθεση μάρτυρα στο δικαστήριο. 3. Ο χρόνος του πομπού είναι μεταγενέστερος από το χρόνο των γεγονότων, όταν ο συγγραφέας α) γράφει ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας β) σχεδιάζει το μέλλον γ) γράφει μία βιογραφία δ) προειδοποιεί για τις συνέπειες που μπορεί να εμφανίσει μια ασθένεια. 4. Ο χρόνος του πομπού είναι προγενέστερος από το χρόνο των γεγονότων α) στα ομηρικά έπη β) στην «Αποκάλυψη» του Ιωάννη γ) στον Ύμνο εις την Ελευθερία του Δ. Σολωμού δ) στο ποίημα «Ελένη» του Γ. Σεφέρη
7.α.3.2. Να κατατάξετε τα παρακάτω είδη κειμένων ανάλογα με το χρονικό διάστημα που χωρίζει τον πομπό από τον δέκτη, αρχίζοντας από την περίπτωση με τη μικρότερη διαφορά. Αφήγηση αναμνήσεων, προσωπικό ημερολόγιο, αναμετάδοση αθλητικού αγώνα, αυτοβιογραφία, ιστορικό έργο.
7.α.3.3. Να επιλέξετε την κάθε φορά σωστή απάντηση, υπογραμμίζοντας τη σωστή φράση 1. «Εσωτερικός» ή «εσωκειμενικός» είναι ο χρόνος: α) στον οποίο εκτυλίσσονται τα γεγονότα που αποτελούν την ιστορία της αφήγησης, β) των πραγματικών γεγονότων, γ) που χρειάστηκε ο συγγραφέας να γράψει την ιστορία, δ) που χρειάστηκε ο αναγνώστης να διαβάσει την ιστορία.
2. Όταν ο χρόνος της αφήγησης έχει μικρότερη διάρκεια από τον χρόνο της αφήγησης έχουμε: α) αναχρονία, β) πρόδρομη αφήγηση, γ) πύκνωση του χρόνου, δ) παράταση του χρόνου.
3. Όταν ο χρόνος της αφήγησης έχει μεγαλύτερη διάρκεια από το χρόνο της ιστορίας, έχουμε: α) αναδρομική αφήγηση, β) αφήγηση πλασματικών γεγονότων, γ) αναλυτική παρουσίαση των γεγονότων, δ) διαλογική σκηνή.
4. Όταν ο χρόνος της αφήγησης έχει ίση διάρκεια με το χρόνο της ιστορίας, τότε έχουμε α) συνοπτική παρουσίαση της ιστορίας, β) άπλωμα του αφηγηματικού χρόνου, γ) παρουσίαση ασήμαντων γεγονότων, δ) σκηνή.
7.β. Ο χρόνος της ιστορίας και ο χρόνος της αφήγησης 7.β.3.1. Να βρείτε τις αντιστοιχίες ανάμεσα στα στοιχεία της στήλης Α και σ’ εκείνες της στήλης Β. Ένα στοιχείο της στήλης Α περισσεύει.
7.β.3.2. Να αντιστοιχήσετε τα στοιχεία της στήλης Α με εκείνα της στήλης Β, ώστε να χαρακτηριστεί κάθε φορά η διάρκεια και η συχνότητα με την οποία παρουσιάζονται τα γεγονότα της ιστορίας (ένα στοιχείο της στήλης Β δεν θα χρειαστεί).
7.β.3.3. Να επιλέξετε κάθε φορά τη σωστή απάντηση, υπογραμμίζοντας την αντίστοιχη φράση. 1. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί αναδρομική αφήγηση, όταν: α) δίνει τα γεγονότα της ιστορίας του με τη σειρά που συνέβησαν, β) αναφέρει γεγονότα προγενέστερα από το σημείο που βρίσκεται η ιστορία του, γ) παρουσιάζει εκ των προτέρων όσα πρόκειται να συμβούν, δ) εστιάζει την προσοχή σε ένα σημείο της ιστορίας του και το παρουσιάζει με λεπτομέρειες.
2. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί πρόδρομη αφήγηση, όταν: α) ο χρόνος της αφήγησης έχει μεγαλύτερη διάρκεια από το χρόνο της ιστορίας, β) αναφέρει γεγονότα που πρόκειται να συμβούν στο μέλλον, γ) αναφέρει συχνά ένα γεγονός σε διάφορα σημεία του έργου, δ) ο χρόνος της αφήγησης έχει την ίδια διάρκεια με το χρόνο της ιστορίας.
3. Αναχρονία παρατηρούμε στην αφήγηση, όταν: α) ο χρόνος της αφήγησης σταματά για ν’ αναφερθεί ένα άλλο γεγονός, β) ο χρόνος της αφήγησης συμπίπτει με το χρόνο της ιστορίας, γ) ο χρόνος της αφήγησης έχει μεγαλύτερη διάρκεια από το χρόνο της ιστορίας, δ) ο χρόνος της αφήγησης έχει μικρότερη διάρκεια από το χρόνο της ιστορίας.
4. Η πύκνωση του αφηγηματικού χρόνου: α) επιβραδύνει την αφήγηση, β) επιταχύνει την αφήγηση, γ) κάνει πάντοτε την αφήγηση πιο βαρετή, δ) είναι πάντοτε στοιχείο αναχρονίας.
5. Το άπλωμα του αφηγηματικού χρόνου: α) εξυπηρετεί το συγγραφέα που δεν έχει πολλά να πει, β) παρουσιάζει συνοπτικά τα γεγονότα, γ) παρουσιάζει το ίδιο γεγονός πολλές φορές, δ) παρουσιάζει γεγονότα που ο συγγραφέας θεωρεί σημαντικά.
6. Ένα γεγονός που στην πραγματικότητα διαρκεί ελάχιστες στιγμές: α) πρέπει να παρουσιάζεται εξίσου σύντομα, β) μπορεί να παρουσιάζεται σε πολλές σελίδες, γ) πρέπει να αποφεύγεται από τον καλό συγγραφέα, δ) είναι πιο ενδιαφέρον από ένα γεγονός που διαρκεί πολύ.
8. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ 8.1.1. Μερικοί από τους μάρτυρες διαφόρων αξιόποινων πράξεων χρησιμοποιούν συναφείς λέξεις, χωρίς να γνωρίζουν τη σημασία τους ή για να προσδώσουν έμφαση ή και δραματικό χαρακτήρα στα λεγόμενά τους. Διορθώστε τους, γράφοντας κάτω από κάθε πρόταση τη σωστή ή κυριολεκτική λέξη στη θέση της αντίστοιχης υπογραμμισμένης, στις περιπτώσεις που αυτή η λέξη χρησιμοποιείται λανθασμένα ή που δεν χρησιμοποιείται με την κυριολεκτική της σημασία. Αν θεωρείτε τη χρήση σωστή, μη σημειώσετε τίποτε.
1. Η Αστυνομία συνέλαβε τους δράστες έπ’ αυτοφώρω, έπειτα από λίγες μέρες στο σπίτι τους. ...................................................... 2. Όταν επέστρεψα στο μαγαζί, διαπίστωσα ότι έλειπαν όλα τα χρήματα. Ήταν καθαρή ληστεία, κ. Αστυνόμε. ...................................................... 3. Η κλοπή στο βενζινάδικο, ευτυχώς, δεν είχε θύματα. ...................................................... 4. Κατηγορήθηκε για υπεξαίρεση μεγάλου ποσού στην τράπεζα που εργαζόταν, αλλά, τελικά, δεν αποδείχθηκε η ενοχή του. ...................................................... 5. Ο διευθυντής της επιχείρησης έπεσε θύμα κατάχρησης πηγαίνοντας στο γραφείο του. ...................................................... 6. Του εμπιστεύθηκε την περιουσία του, όσο καιρό θα έλειπε στο εξωτερικό, αλλά εκείνος σφετερίστηκε ένα μεγάλο μέρος της. ...................................................... 7. Ο ενάγων παρέμεινε αμίλητος στο εδώλιο σε όλη τη διάρκεια της δίκης. ...................................................... 8. Ο δικηγόρος υποστήριζε ότι οι διάδικοι έπρεπε να συμφωνήσουν προηγουμένως, ώστε η υπόθεση να μη φτάσει στα δικαστήρια. ...................................................... 9. Αυτός ο μάρτυρας δεν είναι αξιόπιστο πρόσωπο, εφόσον είναι υπόδικος. ......................................................
8.1.2. Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων επιλέγοντας την κατάλληλη λέξη. Επιτέλους! (1) ...................... (του μέλλεται, ήγγικεν, επικρέμαται) η ώρα. Το επόμενο Σαββατοκύριακο (2) .......................... (προβλέπεται, προμηνύεται, πρόκειται) να πραγματοποιηθεί η πολυπόθητη συναυλία στο σχολείο μας. (3)......................... (Επίκειται, ζυγώνει, προεξοφλείται) η τεράστια επιτυχία της, γιατί ήδη, από τα εισιτήρια που πουλήσαμε (4) ..................... (ενδέχεται, προβλέπεται, ήγγικεν) αθρόα συμμετοχή φίλων και από τα γειτονικά σχολεία. (5) ..................... (Ενδέχεται, προμηνύεται, επίκειται) μεγάλος θρίαμβος. Όσο, βέβαια, (6) ........................ (προμηνύεται, πλησιάζει, επίκειται) η ώρα, τόσο οι διοργανωτές συναισθάνονται τις ευθύνες τους, εφόσον (7) ...................... (προεξοφλείται, προμηνύεται, ενδέχεται) να δημιουργηθούν κάποια επεισόδια ή ζημιές, οπότε (8) ...................... (ενδέχεται, τους μέλλεται, επικρέμαται) να πληρώσουν για όλους. (9) ............................. (Πρόκειται, επικρέμαται, ενδέχεται) μεγάλη τιμωρία.. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του διευθυντή, αν δεν τηρηθούν οι υποσχέσεις που του έδωσε το δεκαπενταμελές, (10) ...................... (του μέλλεται, επίκειται, πρόκειται) αλλαγή της στάσης του απέναντί μας.
8.1.3. Μία επιχείρηση έκλεισε. Στη συζήτηση που ακολούθησε ανάμεσα στους εργαζόμενους και στην εργοδοσία, ένας εργάτης, με το παρακάτω κείμενο, αποδίδει τα αίτια στην κακή διαχείριση του γιου του ιδιοκτήτη. Πώς θα διατύπωνε τις ίδιες κατηγορίες ο δικηγόρος των εργαζομένων σ’ αυτή τη συζήτηση; Να αντικαταστήσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις με συνώνυμες επίσημου ύφους.
«Δεν ζύγιαζε ................ καλά τους συνεταίρους του ούτε και τα λεφτά................ του εργοστασίου κι έτσι ξεχαρβάλωσε ................ μέσα σε λίγα χρόνια ό,τι με τόσο κόπο έφτιαξαν οι γονείς του. Συνέχεια τον ορμήνευα ................ να πάψει να δουλεύει τσαπατσούλικα ................, του φανέρωνα ότι ένας συνεταίρος του τον γδέρνει ................, ότι διάφοροι ξαφρίζουν ................ πράματα................ από την αποθήκη. Εκείνος τίποτε. Πάντα αστόχαστος ................ ήτανε. Δε σκεφτόταν καθόλου το μέλλον.»
8.1.4. Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων επιλέγοντας την κατάλληλη λέξη από αυτές που δίνονται. Δύο λέξεις δεν χρησιμοποιούνται. [περίθαλψη προάσπιση προστασία περιφρούρηση πρόνοια προφύλαξη] Η επιτροπή που ιδρύσαμε στη γειτονιά μας έχει σκοπό την................................... των ανήλικων προσφυγόπουλων της περιοχής μας από τους κινδύνους, την ................................. των άρρωστων παιδιών, την ............................. τους από τις καιρικές συνθήκες και την ............................. του δικαιώματος να έχουν ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης.
8.1.5. Να συμπληρώσετε τα κενά των ακόλουθων προτάσεων με τον κατάλληλο τύπο των λέξεων από αυτές που δίνονται (δύο από αυτές δεν θα χρειαστούν). [Ανακοίνωση διάγγελμα ενημέρωση υπόμνημα αναφορά εγκύκλιος κοινοποίηση ψήφισμα]
1. Ο αριθμός των εκδρομών που προβλέπεται να πραγματοποιηθούν σε ένα σχολικό έτος καθορίζεται με ..................................... από το ΥΠΕΠΘ. 2. Με αφορμή την επέτειο της εθνικής ανεξαρτησίας ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας απηύθυνε .................................. προς τον ελληνικό λαό. 3. Ο λυκειάρχης μας, με ................................... του, απαρίθμησε τα προβλήματα του σχολείου στον προϊστάμενο. 4. Η κατάσχεση των περιουσιακών στοιχείων της επιχείρησης αναβλήθηκε, γιατί δεν είχε επιδοθεί στους ενδιαφερόμενους εγκαίρως ................................. της δικαστικής απόφασης για την πραγματοποίησή της. 5. Ο γεωργικός συνεταιρισμός υπέβαλε ................................. στην κυβέρνηση εκθέτοντας τις απόψεις του για τις τιμές των αγροτικών προϊόντων. 6. Με ....................... της στον τύπο η εταιρεία γνωστοποιεί τη διακοπή της λειτουργίας της για ένα τρίμηνο.
8.1.6. Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων με τον κατάλληλο τύπο από τα ρήματα που δίνονται (δύο από τα ρήματα δεν θα χρειαστούν). [αντιλαμβάνομαι εντοπίζω κοιτάζω περιεργάζομαι βλέπω εξετάζω παρατηρώ ρίχνω ένα βλέμμα]
Όταν του έφεραν το δέμα ήταν πολύ απασχολημένος, γι’ αυτό .......................και το ακούμπησε στην άκρη του γραφείου. Αργότερα, σε κάποιο διάλειμμα της δουλειάς του .................................. την κορδέλα που ήταν δεμένη σε έναν πολύ εντυπωσιακό φιόγκο. Το πήρε στα χέρια του, το .................................... .Ήταν ένα απλό κουτί σε κοινό περιτύλιγμα. Περίεργος, έψαξε για το όνομα του αποστολέα. .................................... και την άλλη πλευρά, αλλά δεν............................... τίποτε. ......................... με προσοχή το γραμματόσημο και την σφραγίδα του ταχυδρομείου. Κανένα συμπέρασμα. Ένα ανώνυμο, ύποπτο δέμα!
8.1.7. Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων, επιλέγοντας κάθε φορά το κατάλληλο ρήμα από αυτά που δίνονται στην παρένθεση και προσαρμόζοντάς το στον απαιτούμενο τύπο.
Όταν ο αδελφός μου ........................... (επιδιώκω, ζητώ, επιθυμώ) να συνεχίσει τις σπουδές του και ................................... (αιτώ, απαιτώ, επιδιώκω) μία υποτροφία στο εξωτερικό, μελετούσε μέχρι αργά τη νύχτα. Κάποιες ώρες, όταν .............................. (αιτώ, απαιτώ, επιζητώ) λίγη ηρεμία, άκουγε μουσική. Τότε ........................................... (επιθυμώ, απαιτώ, αιτώ) να μην τον ενοχλούν. «................................... (επιδιώκω, επιζητώ, ζητώ) την κατανόησή σας» έλεγε συχνά. Τώρα πια που έχει δικό του ιατρείο, παραπονείται πως δεν του μένει χρόνος να μελετήσει.
8.1.8. Να συμπληρώσετε τα κενά στην ακόλουθη αφήγηση μιας νευρικής κυρίας, με τους κατάλληλους τύπους των ρημάτων που δίνονται. Δύο από αυτά τα ρήματα δεν θα χρησιμοποιηθούν. [αντιλαμβάνομαι, διαγράφω τα όρια, διακρίνω, εντοπίζω, επισημαίνω, ξεχωρίζω, καθορίζω, ορίζω, περιεργάζομαι, προσδιορίζω.]
Ήταν το πρώτο μου ταξίδι με καράβι και ομολογώ ότι ένιωθα κάποια ανησυχία. Άλλωστε τόσα και τόσα ακούς κάθε μέρα ... Εκεί που πήγαινα, λοιπόν, να κλείσω τα μάτια μου .......................... (1) ένα περίεργο θόρυβο. Αναστατώθηκα. Πάει, χανόμαστε, σκέφτηκα. Προσπάθησα να ............................... (2) από πού ερχόταν. Πέρα στην πλώρη κάτι, φαίνεται, συνέβαινε, αλλά ακόμη δεν μπόρεσα να ................................ (3) τι ακριβώς. Σηκώνομαι και κατευθύνομαι προς τα εκεί και τι να δω; Μια παρέα νεαρών είχε το ραδιόφωνο στο διαπασών. Άλλοι χοροπηδούσαν κι άλλοι χτυπούσαν τα χέρια ρυθμικά. Πανζουρλισμός! Α, τα παλιόπαιδα, σκέφτηκα. Θα το βουλιάξουν το καράβι! Τρέχω αμέσως στον καπετάνιο. ..................................... (4) με την ωραία στολή του. Του............................... (5) το πρόβλημα. «Είναι», του λέω «ανυπόφορη αυτή η φασαρία και πολύ επικίνδυνη. Με τόσα ποδοβολητά Τιτανικός θα γίνουμε! Πρέπει να ...................... (6) τη στάση σας. Είστε καπετάνιος για όλους τους επιβάτες, έτσι δεν είναι; Απαιτώ να ................ .............. (7) κάποιον υπεύθυνο να τους κάνει συστάσεις.» Δεν έχω παράπονο, μου έκανε το χατήρι. Ευγενέστατος και εξυπηρετικότατος κύριος! Πάντως, μια ελαφριά ειρωνεία...................... (8) στο βλέμμα του.
8.1.9. Να χαρακτηρίσετε τη χρήση κάθε υπογραμμισμένης λέξης, σημειώνοντας στο αντίστοιχο τετράγωνο. (Σ: σωστή, Λ: λανθασμένη, Ε: ειρωνική)
8.2. Τα στοιχεία των τριών στηλών που ακολουθούν συνδυάζονται μεταξύ τους. Αφού επιλέξετε τους καταλληλότερους συνδυασμούς να τους χρησιμοποιήσετε σε πέντε δικές σας προτάσεις, φροντίζοντας να εξαντλήσετε τα επίθετα της στήλης Α.
1. ....................................................................................................................... 2. ....................................................................................................................... 3. ....................................................................................................................... 4. ....................................................................................................................... 5. .......................................................................................................................
9. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ 9.3.1. Να συμπληρώσετε τα κενά του παρακάτω κειμένου, επιλέγοντας κάθε φορά την κατάλληλη λέξη από αυτές που δίνονται στη παρένθεση. Ο συγγραφέας εξυφαίνει τον ιστό της ιστορίας του ............................ (αφηγούμενος, περιγράφοντας) τα γεγονότα. Η χρήση της ......................... (περιγραφής, αφήγησης) του δίνει τη δυνατότητα να σκιαγραφήσει τους χαρακτήρες των προσώπων και το σκηνικό μέσα στο οποίο κινούνται, ενώ με την................................ (αφήγηση, περιγραφή) αποδίδει καλύτερα την εξέλιξη των γεγονότων, τις αιτίες και τα αποτελέσματα της δράσης των προσώπων. Η περιγραφή μέσα στην αφήγηση ανήκει στα ............................... (στατικά, δυναμικά) στοιχεία ενός κειμένου, ............................... (επιβραδύνει, επιταχύνει) τη δράση και ............................... (δημιουργεί ενδιαφέρον, αποδυναμώνει το ενδιαφέρον) για την εξέλιξή της. Επειδή μέσα σ’ ένα κείμενο η περιγραφή και η αφήγηση συνδέονται ...................... (στενά, χαλαρά), μπορούμε να πούμε ότι η διάκρισή τους είναι ................... (εύκολη, δύσκολη) υπόθεση για τον αναγνώστη.
9.3.2. Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης Α με εκείνα της Β και της Γ, ώστε να γίνει φανερή η συμβολή της περιγραφής και της αφήγησης σε μία ιστορία. (Ένα στοιχείο της στήλης Β δεν θα χρησιμοποιηθεί.)
10. ΤΟ ΚΩΜΙΚΟ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΓΕΛΙΟΥ 10.2. Ερωτήσεις σύντομης απάντησης Αφού διαβάσετε τα παρακάτω κείμενα, να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν. Α Ένα όμορφο πρωινό, την ώρα που η Ευρώπη μαζί με τις φίλες της μάζευε λουλούδια σ’ ένα λιβάδι, όχι μακριά από το γιαλό, ο Δίας πλησίασε τα κορίτσια, μεταμορφωμένος σε ταύρο, ολόλευκο και γεμάτο ημεράδα, με μύριες χάρες απλωμένες πάνω στο δυνατό κορμί του, που το φώτιζαν δύο αθώα μάτια και, απ’ αυτά ψηλότερα, τα δυο του κέρατα, ολόχρυσο ένα μισοφέγγαρο απάνω στο κεφάλι. Με ήμερο μουκάνισμα πέρασε δίπλα απ’ τα κορίτσια και πήγε και ξαπλώθηκε μπρος στα πόδια της Ευρώπης. Τα κορίτσια γοητεύτηκαν, ξεθάρρεψαν και άρχισαν να τον περιεργάζονται με θαυμασμό. Σε λίγο η Ευρώπη, χαρούμενη και γελαστή, πήδησε στη ράχη του. Τότε μεμιάς ορθώθηκε το ζώο και όρμησε κατά το πέλαγος. Η κόρη, γαντζωμένη πάνω στη ράχη του για να μην τσακιστεί, ξεφώνιζε απελπισμένη, όμως οι φίλες της είχαν σκορπίσει πανικόβλητες. Έτσι ο Δίας πέτυχε το σκοπό του. Για το θέλημα του θεού οι θάλασσες γαλήνεψαν, τα δελφίνια πηδούσαν γύρω από το θεϊκό ταύρο, οι Νηρηίδες χόρευαν, οι Τρίτωνες φυσούσαν μέσα σε μεγάλες κοχύλες και ο Ποσειδώνας βγήκε από τα βάθη της θάλασσας να συγχαρεί τον μεγάλο αδελφό. Και η πομπή κατέληξε στης Κρήτης τ’ ακρογιάλια, στον τόπο που πιο πολύ απ’ όλους είχε δικό του ο Δίας, γιατί σ’ αυτόν τον τόπο ο μεγάλος θεός είχε γεννηθεί και είχε μεγαλώσει. Η Ελληνική Μυθολογία, Οι ήρωες. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1986, σσ. 259-260.
Β Η Ευρώπη ... Ένας μύθος γεμάτος ποίηση και ρομαντισμό ... Ήτανε, λέει, στις όχθες της Συρίας ένας βασιλιάς που λεγότανε Φοίνικας ή Αγήνορας. Πεντάμορφη η κοπέλα του είχε βγει μια μέρα με τις φιλενάδες της στα περιβόλια και μάζευε λουλουδάκια. Τραγουδούσανε τα κοριτσάκια, πικ-νικ είχανε, χαρές κάνανε, και νά σου περαστικός ο Δον Χουάν Ζευς. Την είδε την πιτσιρίκα και μουρλάθηκε. Ο Ζευς σκέφθηκε την απαγωγή και μάλιστα με τρόπο πολύ πονηρό. Πιάνει μόνος του και μεταμορφώνεται σε ταύρο. Αλλά ένα ταυράκι κούκλα. Ζωηρό, τσαχπίνικο, παιχνιδιάρικο και το κυριότερο, με αναπνοή που μύριζε λεβάντες. Ζύγωσε τώρα το ταυράκι τα κορίτσια. -Αχ τι ωραίο ... Το χάιδεψε η Ευρώπη, γονατίζει το ταυράκι στα πόδια της, τρελαίνεται η μικρή. -Καλέ αυτό είναι σα σκυλάκι. Παιχνίδια λοιπόν με τον ταύρο, κάθεται και στη ράχη του η Ευρώπη και φωνάζει και τις άλλες. Ξαφνικά, όπως την είχε στη ράχη του την Ευρώπη, φεύγει σαν αστραπή και τρέχει στη θάλασσα. Η Ευρώπη τά ’χασε. -Σταθείτε κύριε ταύρε. Θα πέσω. Και γαντζώνεται από τα κέρατά του μη πέσει και σκοτωθεί το κορίτσι κι ο Δίας, παρντόν το δαμάλι ήθελα να πω, αμολιέται στη θάλασσα και από πίσω τρέχουνε Τρίτωνες και Νεράιδες με γέλια και χαρές κι η Ευρώπη έχασε το μπούσουλα. Ο Δίας μόλις έφτασε στη σπηλιά, ξανάγινε Δίας. Η μικρή τρελάθηκε. Ν. Τσιφόρος, Ελληνική Μυθολογία. Ερμής, Αθήνα 1970, σσ. 62-63.
1. Να εντοπίσετε τα κωμικά στοιχεία του κειμένου Β. 2. Ποια από αυτά αποτελούν υποβάθμιση (burlesque), δηλαδή εκφράζονται με τρόπο κατώτερο (λιγότερο επίσημο) απ’ ό,τι κανονικά χρησιμοποιείται ανάλογα με το περιεχόμενο της αφήγησης; 3. Ο Δον Χουάν ήταν ένας Αυστριακός ιππότης που πήρε μέρος στη ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571), αλλά έμεινε περισσότερο γνωστός για τη γοητεία του. Πώς δημιουργείται το αστείο στη φράση «Δον Χουάν Ζευς»; 4. Ποια είναι η πρόθεση του συγγραφέα του κειμένου Α και ποια του κειμένου Β; 5. Σε ποια περίσταση φαντάζεστε ότι θα μπορούσατε να αφηγηθείτε την ιστορία με τον τρόπο του κειμένου Α και σε ποια μ’ εκείνον του κειμένου Β;
10.3.1. Να συμπληρώστε τα κενά των παρακάτω προτάσεων με το σωστό τύπο του κάθε φορά κατάλληλου επιθέτου από αυτά που δίνονται (ένα επίθετο δεν θα χρησιμοποιηθεί). [ανάρμοστο ειρωνικό νευρικό σαρδόνιο ανόητο εκνευριστικό πονηρό τρανταχτό αυθόρμητο θριαμβευτικό προσποιητό] 1. Με ένα ............................... γέλιο έκλεισε το τάβλι. «Σας νίκησα πάλι», φώναξε. 2. Καθώς έβλεπε τον ομιλητή να σαστίζει και να χάνει τα λόγια του, ένα........................... γέλιο άρχισε να τον κυριεύει, εντελώς .............................. για την περίσταση. 3. Είναι τόσο συγκρατημένος πάντοτε, τόσο κύριος του εαυτού του, σχεδόν ψυχρός. Ποτέ δεν έχω δει .................................... γέλιο στο πρόσωπό του. 4. Εφόσον δεν μπορείτε να συγκρατηθείτε, περάστε έξω. Το γέλιο σας κατήντησε ...................... ! 5. Το .................................... γέλιο του τον πρόδωσε. Όλοι κατάλαβαν ότι κάποια φάρσα είχε σκαρώσει πάλι. 6. Δεν μπορείς να καθίσεις μαζί τους σε δημόσιο χώρο. Τα ........................γέλια τους σε κάνουν ρεζίλι. 7. Όλες οι προτάσεις της αντιμετωπίστηκαν με .................................. γελάκια. Ήταν φανερό ότι δεν την συμπαθούσαν. 8. .................................. γέλια ακολούθησαν το κρύο ανέκδοτο του κ. προϊσταμένου. 9. Έτσι όπως γελούσε μόνος του, χωρίς να τον συμμερίζεται κάποιος από τους υπόλοιπους και ενώ όλοι μιλούσαν σοβαρά, το γέλιο του φαινόταν ....................
10.3.2. Να συμπληρώσετε τα κενά στο ακόλουθο απόσπασμα με το σωστό τύπο των λέξεων που δίνονται (μία περισσεύει). [αστείο κοροϊδία χλεύη γέλιο σάτιρα]
Η παρωδία είναι κατ’ εξοχήν μέθοδος ................................. και..................................... . Στόχος της είναι να προκαλέσει το /τη(ν)................................... εις βάρος του σατιριζόμενου και, σπανιότερα, να γελοιοποιήσει τον σατιριζόμενο σε σημείο που να τον κάνει να πέσει στα μάτια του κοινού. Το /Η ............................... στην παρωδία γεννιέται από την παράθεση και συνύπαρξη μέσα στα ίδια συμφραζόμενα δύο διαφορετικών, συχνά αντιθετικών, επιπέδων ύφους, π.χ. του υψηλού με το καθημερινό ή και χυδαίο. Γ. Σηφάκης, Προβλήματα μετάφρασης του Αριστοφάνη. Στιγμή, Αθήνα 1985, σ. 22.
11. ΣΥΝΟΧΗ 11.3.2. Να συνδέσετε καθένα από τα ακόλουθα ζεύγη προτάσεων, έτσι ώστε να γίνει σαφέστερη η νοηματική σχέση ανάμεσα στις προτάσεις κάθε ζεύγους. Οι συνδετικές και μεταβατικές λέξεις και φράσεις που θα χρησιμοποιήσετε μπορεί να δηλώνουν επεξήγηση, αντίθεση, πρόσθεση, συμπέρασμα, μετάβαση ή χρονική σχέση.
1. α) Ο εξάδελφός μου ανήκει στους «γιατρούς χωρίς σύνορα». β) Συμμετέχει σε αποστολές σε χώρες της Αφρικής, όπου εμβολιάζει παιδιά και περιθάλπει αρρώστους. 2. α) Βρήκα μια δουλειά σε μια εταιρεία που εμπορεύεται είδη κιγκαλερίας. β) Βίδες, πρίζες, διακόπτες, πόμολα. 3. α) Ο μισθός και οι συνθήκες είναι καλές. β) Το γραφείο απέχει από το σπίτι μου μόνο δέκα λεπτά με τα πόδια. 4. α) Αυτά τα ζητήματα είναι δύσκολο να τα χειριστεί κανείς μέσω επιστολών. β) Είναι καλύτερα να έχουμε μια συνάντηση. 5. α) Αρκετοί παράγοντες συνέτειναν στην απόφασή μου ν’ ακολουθήσω το επάγγελμα του πατέρα μου. β) Θα έχω σίγουρη πελατεία. 6. α) Μετά από το περσινό δυστύχημα, το δημοτικό συμβούλιο υποσχέθηκε να πεζοδρομήσει τους δρόμους γύρω από το σχολείο. β) Τίποτε δεν έγινε μέχρι σήμερα. 7. α) Η ταινία μου άρεσε στο σύνολό της. β) Οι σκηνές στην έρημο ήταν τραβηγμένες σε στούντιο, πράγμα που μειώνει την ποιότητα της παραγωγής. 8. α) Τα κείμενα του βιβλίου δεν είναι αξιόλογα. β) Οι ζωγραφιές είναι εκπληκτικές. 9. α) Η ορχήστρα ήταν υπέροχη. Πολλά όργανα και εξαίρετοι σολίστες. β) Η αίθουσα συναυλιών είναι υψηλών προδιαγραφών. 10. α) Πολλές ασθένειες έχουν καταπολεμηθεί οριστικά. β) Υπάρχει πλέον αποτελεσματικό εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας. 11. α) Κύριε διευθυντά, δε συνηθίζω να γράφω επιστολές διαμαρτυρίας. β) Αυτή τη φορά νομίζω ότι δεν πρέπει να σιωπήσω. 12. α) Μόνο ένα μέταλλο παραμένει υγρό σε θερμοκρασία δωματίου. β) Ο υδράργυρος. 13. α) Οι δυνατότητες των ηλεκτρονικών υπολογιστών μου θυμίζουν μερικά Παραμύθια. β) Το λυχνάρι του Αλαντίν με το τζίνι που πραγματοποιεί όλες τις επιθυμίες του. 14. α) Η τεχνολογία έχει επιτύχει μείωση του θορύβου που παράγουν οι κινητήρες των αυτοκινήτων και πολλά μηχανήματα. β) Ο μέσος αστός εκτίθεται σε όλο και περισσότερους θορύβους. 15. α) Έχει παραχθεί βιοδιασπώμενο πλαστικό που αποσυντίθεται στο έδαφος, όπως τα φυσικά υλικά. β) Δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην κατασκευή οικοδομών και οχημάτων, επειδή δεν είναι ανθεκτικό. 16. α) Πηγαίνοντας στην εκδήλωση πίστευα ότι θα βαρεθώ. β) Ήταν μια καταπληκτική βραδιά. 17. α) Ο καιρός ήταν βροχερός και έκανε κρύο. β) Περάσαμε ωραία στην εκδρομή. 18. α) Δεν πιστεύω σε προλήψεις. β) Στη Ρώμη, στο σιντριβάνι που ρίχνουν κέρματα και λένε νοερά ευχές, έκανα κι εγώ το ίδιο. 19. α) Οι φάλαινες και τα δελφίνια αποτελούν συχνά «παρεμπίπτον αλίευμα» της αλιείας με παρασυρόμενα αφρόδιχτα. β) Αυτά τα κήτη ψαρεύονται κατά λάθος μαζί με τα άλλα ψάρια που αποτελούν και το στόχο της αλιείας. 20. α) Είχα πάρα πολλές υποχρεώσεις το Σαββατοκύριακο. β) Δεν πήγα στο γυμναστήριο, για να προετοιμαστώ καλύτερα για τις εξετάσεις του πιάνου.
11.3.3. Στο παρακάτω άρθρο σχετικά με τους κινδύνους από την πυρηνική ενέργεια λείπουν ορισμένες συνδετικές λέξεις και φράσεις. Να τις συμπληρώσετε έτσι, ώστε να γίνει πιο κατανοητή η νοηματική ροή του κειμένου. Υπάρχουν διαφορετικά είδη κινδύνων συνδεόμενα με τη χρήση των πυρηνικών αντιδραστήρων. ....................................... (1). Το ραδιενεργό υλικό πρέπει να ταξιδέψει από τον τόπο κατασκευής στον πυρηνικό σταθμό. ................................................ (2) οι ίδιοι οι πυρηνικοί σταθμοί είναι γερά κατασκευασμένοι και μονωμένοι, τα φορτηγά που χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά του υλικού δεν είναι. Δυστυχώς, μόνο με δύο τρόπους μπορεί να γίνει η μεταφορά, ................................. (3) οδικώς και σιδηροδρομικώς. Και οι δύο αυτοί τρόποι φέρνουν τα υλικά που μεταφέρονται κοντά στο κοινό ............................................. (4) οι διαδρομές είναι σχεδιασμένες ώστε να διέρχονται κοντά σε ή ............................. (5) μέσα από πυκνοκατοικημένες περιοχές. ................................ (6) υπάρχει το πρόβλημα των αποβλήτων. Όλοι οι πυρηνικοί σταθμοί παράγουν απόβλητα, τα οποία στις περισσότερες περιπτώσεις θα παραμείνουν ραδιενεργά για χιλιάδες χρόνια. Αυτά τα απόβλητα είναι αδύνατον να απενεργοποιηθούν και ..................................... (7) πρέπει να αποθηκευτούν με έναν από τους ευφυείς αλλά πολύπλοκους τρόπους που έχουν επινοήσει οι επιστήμονες. ........................................ (8) να ταφούν στο έδαφος, να τοποθετηθούν σε κατεστραμμένα ή άχρηστα ορυχεία ή να βυθιστούν στη θάλασσα. ................................. (9) αυτές οι μέθοδοι δεν λύνουν το πρόβλημα· απλώς το σκεπάζουν, .............................. (10) ένας σεισμός μπορεί να ανοίξει τη δεξαμενή των αποβλήτων σαν καρυδότσουφλο. ........................................ (11) υπάρχει το πρόβλημα της κατά λάθος έκθεσης σε ραδιενέργεια, λόγω διαρροής ή έκρηξης στον πυρηνικό σταθμό. Όπως και με τους άλλους δύο κινδύνους, η πιθανότητα να συμβεί κάτι τέτοιο είναι μικρή και ........................................ (12) δεν δικαιολογεί σοβαρή ένσταση για ένα πυρηνικό πρόγραμμα. ......................................... (13) μπορεί να συμβεί, όπως θα σας διαβεβαιώσουν οι κάτοικοι του Τσερνομπίλ. Αν τα δούμε ξεχωριστά και για μικρές χρονικές περιόδους, αυτά τα τρία είδη κινδύνου δεν μας κάνουν να ανησυχούμε. .................................. (14) αν τα θεωρήσουμε στο σύνολό τους και σε μεγάλες χρονικές περιόδους, ........................(15) η πιθανότητα καταστροφής είναι πολύ μεγάλη.
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
1ο κριτήριο για δεκαπεντάλεπτη δοκιμασία
ΚΕΙΜΕΝΟ Και πάω και βρίσκω το Γιώργο Θεοτοκά. Τότε ήταν που πήγα στο πολύ εντυπωσιακό σπίτι του, στη Βασιλίσσης Σοφίας. Μπαίνω σ’ αυτό το τεράστιο σπίτι, με υποδέχεται μια υπηρέτρια, οκτώ η ώρα το πρωί. Ήταν ένα τούρκικο σπίτι. Ο Θεοτοκάς ήταν Πολίτης, νομίζω, κράταγε απ’ το Βυζάντιο. Παχιά χαλιά παντού, σοφράδες, μαλακά μαξιλάρια, μπακίρια ... Η υπηρέτρια άφωνη με οδηγεί μέσα από μεγάλα δωμάτια στο γραφείο του Θεοτοκά -αυτό ευρωπαϊκό, με βιβλία ως το ταβάνι· ένα θεόρατο δωμάτιο, αριστούργημα. Ο Θεοτοκάς άφαντος βέβαια. Φεύγει η υπηρέτρια και σε λίγο ξανάρχεται μ’ ένα δίσκο μπακιρένιο, όπου ήταν το μπρίκι με τον καφέ, ένα φλιτζάνι, ένα ποτήρι με νερό κι ένα βάζο κρυστάλλινο με γλυκό, που είχε γύρω του κρεμασμένα δώδεκα ασημένια κουταλάκια. Ευτυχώς που η γιαγιά μου είχε ένα όμοιό του, αλλιώς δε θα ήξερα πώς να το χρησιμοποιήσω. Παίρνεις το ποτήρι του νερού με το ένα χέρι, με το άλλο μια κουταλιά γλυκό απ’ το βάζο, κρατώντας το ποτήρι κάτω απ’ το κουτάλι να μη σου στάξει. Το τρως και μετά βάζεις το μεταχειρισμένο κουτάλι στο νερό. Κι έφαγα το γλυκό μου, ήπια και τον καφέ και μόνο τότε ειδοποίησε η υπηρέτρια ότι έχουν γίνει τα προκαταρτικά, ο κύριος Θεοτοκάς θα έρθει. Φ. Μπιούμπι, Έλλη Λαμπέτη: Η τελευταία παράσταση. Εξάντας, Αθήνα 1981, σ. 142.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Τι είδους αφηγηματική πράξη είναι πιθανό να αποτελεί το παραπάνω απόσπασμα και γιατί; ............................................................................................................................................................. Μονάδες 4
2. Σε ποιες περιπτώσεις στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο συγγραφέας μπορεί να ταυτίζεται με τον αφηγητή; ............................................................................................................................................................. Μονάδες 4
3. Να βρείτε ένα τμήμα του κειμένου όπου ο χρόνος της αφήγησης είναι μικρότερος από το χρόνο των γεγονότων και ένα άλλο όπου ο χρόνος της αφήγησης είναι περίπου ίδιος με το χρόνο των γεγονότων. ............................................................................................................................................................. Μονάδες 4
4. Ποια είναι τα περιγραφικά μέρη της αφήγησης στο συγκεκριμένο απόσπασμα; Τι εξυπηρετούν; ............................................................................................................................................................. Μονάδες 4
5. Γιατί χρησιμοποιείται ενεστώτας για να περιγράψει ή να αφηγηθεί γεγονότα του παρελθόντος; Πώς εξηγείτε τον μέλλοντα χρόνο του ρηματικού τύπου «θα έρθει»; ............................................................................................................................................................. Μονάδες 4
2ο κριτήριο για δεκαπεντάλεπτη δοκιμασία
ΚΕΙΜΕΝΟ Την πρώτη μου μέρα στο σχολείο, η δασκάλα, κάποια δεσποινίς Σάμερ, μας παρουσίασε ένα χαρτόνι-ρολόι για να μας μάθει την ώρα· κινούσε κατά «μυστήριο» τρόπο τους δείκτες, καλώντας μας να λέμε δυνατά τις ώρες και τα λεπτά. Εμένα το μόνο που μ’ ενδιέφερε ήταν το πώς έκανε τους δείκτες να κινούνται. Κατάφερα να συρθώ ως το πλάι της και τότε την είδα να γυρίζει ένα χερούλι πίσω από το δίσκο· στο τέλος του μαθήματος μ’ άφησε μάλιστα να το γυρίσω μοναχός μου. Τελικά, όμως, χρειάστηκε να βάλω τη μητέρα μου να μου μάθει την ώρα. Το ίδιο με διασκέδαζαν και τα υπέροχα γυαλιά της δεσποινίδας Σάμερ, με την κοκάλινη ταρταρούγα. Κανείς απ’ όσους ήξερα ως τότε δε φόραγε γυαλιά. Άρχισα τότε να περπατώ αλληθωρίζοντας, θαρρείς και θα στραβωνόμουνα σε λίγο, ωσότου η μητέρα μου, για να μην πέσω και φάω τα μούτρα μου, κατάφερε να πείσει τον οφθαλμίατρο να μ’ εφοδιάσει μ’ ένα αχρείαστο ζευγάρι γυαλιά, που τα φόρεσα μια βδομάδα και μετά τα έχασα στο πάρκο. Α. Μίλλερ, Στη δίνη του χρόνου. Καστανιώτης, Αθήνα 1987, σ.21.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ι. Να επιλέξετε την κάθε φορά σωστή απάντηση και να δικαιολογήσετε τις επιλογές σας.
1. Η χρονική διαφορά ανάμεσα στο χρόνο της αφήγησης και στο χρόνο των γεγονότων είναι α) λίγες ημέρες β) μερικοί μήνες γ) έως πέντε χρόνια δ) περισσότερο από είκοσι χρόνια. Δικαιολόγηση.........................................................................................................
2. Το παραπάνω απόσπασμα προέρχεται από α) ένα ημερολόγιο β) μία αυτοβιογραφία γ) ένα ιστορικό μυθιστόρημα δ) μία κατάθεση. Δικαιολόγηση.........................................................................................................
3. Η λέξη «μυστήριο» είναι σε εισαγωγικά επειδή χρησιμοποιείται α) από την οπτική γωνία του παιδιού β) από την οπτική γωνία του αφηγητή δ) από την οπτική γωνία της δασκάλας γ) με σημασία διαφορετική από τη συνηθισμένη. Δικαιολόγηση.........................................................................................................
4. Αναδρομική αφήγηση έχουμε στην πρόταση α) Τελικά, όμως, χρειάστηκε να βάλω τη μητέρα μου να μου μάθει την ώρα. β) Κανείς απ’ όσους ήξερα ως τότε δε φόραγε γυαλιά. γ) Άρχισα να περπατώ αλληθωρίζοντας. δ) Και μετά τα έχασα στο πάρκο. Δικαιολόγηση......................................................................................................... Μονάδες 3 για κάθε υποερώτημα (1 για την επιλογή και 2 για τη δικαιολόγηση)
ΙΙ. Ποια σημεία του περιεχομένου θα μπορούσατε να βρείτε κωμικά και ποια στοιχεία τους θα σας προκαλούσαν γέλιο; Δικαιολογήστε την απάντησή σας. Μονάδες 8
Κριτήριο για ωριαία δοκιμασία ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΑΘΗΤΗ: ............................................. ΤΑΞΗ: ......................................................................................... ΤΜΗΜΑ: ..................................................................................... ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: .........................................................................
ΚΕΙΜΕΝΟ (...) Και ξαφνικά παρουσιάστηκε η ανάμνηση. Αυτή η γεύση ήταν η γεύση του μικρού κομματιού της μαντλέν που την Κυριακή το πρωί στο Κομπραί (τη μέρα εκείνη δεν έβγαινα πριν απ’ την ώρα της λειτουργίας) μου πρόσφερε η θεία μου η Λεονί, όταν πήγαινα να της πω καλημέρα στο δωμάτιό της, αφού πρώτα το βουτούσε στο τσάι ή στο φλαμούρι της. Η όψη της μικρής μαντλέν δε μου ’χε θυμίσει τίποτα πριν να τη γευτώ· ίσως γιατί, έχοντας δει συχνά από τότε μικρές μαντλέν, χωρίς όμως να τις δοκιμάσω, πάνω στα ράφια των ζαχαροπλαστείων, η εικόνα τους είχε εγκαταλείψει εκείνες τις μέρες του Κομπραί για να δεθεί μ’ άλλες πιο πρόσφατες· ίσως γιατί απ’ αυτές τις αναμνήσεις τις εγκαταλειμμένες τόσον καιρό έξω απ’ τη μνήμη, δεν επιζούσε τίποτα όλα είχαν διαλυθεί· οι μορφές- κι αυτή ακόμα του μικρού κοχυλιού της ζαχαροπλαστικής, τόσο στρουμπουλά αισθησιακού κάτω απ’ τις αυστηρές κι ευλαβικές πτυχές του- είχαν διαλυθεί ή, κοιμισμένες, είχαν χάσει τη δύναμη της επέκτασης, που θα τους επέτρεπε να ξαναδεθούν με τη συνείδηση. Όταν όμως από ένα μακρινό παρελθόν τίποτα δεν επιζεί, αφού πεθάνουν οι άνθρωποι, αφού καταστραφούν τα άψυχα, μόνες, πιο φθαρτές, αλλά πιο μακρόβιες, πιο άυλες, πιο επίμονες, πιο πιστές, η όσφρηση και η γεύση ζουν για καιρό ακόμα, σαν τις ψυχές, για να θυμούνται, να περιμένουν, να ελπίζουν, πάνω απ’ όλα αυτά τα ερείπια, να βαστούν, χωρίς να λυγίζουν, πάνω στη μικρή σχεδόν άυλη σταγόνα τους, το τεράστιο οικοδόμημα της ανάμνησης. Και μόλις αναγνώρισα τη γεύση του κομματιού της μαντλέν, βουτηγμένο στο φλαμούρι, που μου ’δινε η θεία μου (μ’ όλο που δεν ήξερα ακόμα τότε και μπόρεσα πολύ αργότερα ν’ ανακαλύψω γιατί η ανάμνηση αυτή μ’ έκαναν τόσο ευτυχισμένο), αμέσως, το παλιό γκρίζο σπίτι πάνω στο δρόμο, όπου βρισκόταν το δωμάτιό της, ήρθε σα σκηνικό θεάτρου να στηθεί μπροστά στο εξοχικό σπιτάκι που ’βλεπε στον κήπο και το ’χαν χτίσει για τους γονείς μου στο πίσω μέρος (αυτήν την ξεκομμένη επιφάνεια, τη μόνη που είχα ξαναδεί ως τότε) και, μαζί με το σπίτι, την πόλη, απ’ το πρωί ως το βράδυ και μ’ οποιοδήποτε καιρό, την Πλατεία όπου μ’ έστελναν πριν απ’ το γεύμα, τους δρόμους όπου πήγαινα να κάνω θελήματα, τα εξοχικά δρομάκια που παίρναμε όταν ο καιρός ήταν καλός. Και σαν το παιχνίδι που διασκεδάζει τους Ιάπωνες, όταν μουσκεύουν σ’ ένα μπωλ πορσελάνης γεμάτο νερό μικρά κομμάτια χαρτί, αξεχώριστα ως τότε, μα που μόλις βραχούν, τεντώνονται, στρίβουν, χρωματίζονται, διαφοροποιούνται, γίνονται λουλούδια, σπίτια, πρόσωπα στέρεα και που τ’ αναγνωρίζεις, έτσι και τώρα όλα τα λουλούδια του κήπου μας και του πάρκου του κυρίου Σουάν, και τα νούφαρα της Βιβόν, κι οι καλοί άνθρωποι του χωριού και τα μικρά τους σπίτια, κι η εκκλησία και όλο το Κομπραί και τα περίχωρά του, όλ’ αυτά που παίρνουν μορφή και υλική υπόσταση, βγήκαν πόλη και κήποι, απ’ το φλιτζάνι μου με το τσάι. Μ. Προυστ, Αναζητώντας το χαμένο χρόνο. Έκφραση-Έκθεση, Α΄ τεύχος,
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Να επιλέξετε την κάθε φορά σωστή απάντηση. Να δικαιολογήσετε τις επιλογές σας.
Ι. Η θεία Λεονί πρόσφερε τσάι στον αφηγητή α) μία φορά, β) πολλές φορές, γ) την ώρα της λειτουργίας, δ) την ώρα της αφήγησης. Δικαιολόγηση.........................................................................................................
ΙΙ. Η ανάμνηση του αφηγητή άρχισε α) μόλις είδε τα γλυκά στο ζαχαροπλαστείο, β) όταν σκέφτηκε ότι από το παρελθόν τίποτε δεν επιζεί, γ) μόλις είδε το γκρίζο σπίτι πάνω στο δρόμο, δ) μόλις δοκίμασε τη μαντλέν που είχε βουτήξει στο τσάι. Δικαιολόγηση.........................................................................................................
ΙΙΙ. Ο αφηγητής αναφέρει το παιχνίδι που διασκεδάζει τους Ιάπωνες α) για να διακόψει τη μονοτονία της αφήγησης, β) επειδή μοιάζει με τα παιδικά του παιχνίδια, γ) για να δείξει πόσο συγκεκριμένες είναι οι αναμνήσεις του, δ) για να δείξει πόσο του άρεσε το τσάι. Δικαιολόγηση.........................................................................................................
ΙV. Οι αναμνήσεις του αφηγητή α) είναι πολύ δυσάρεστες, β) είναι πολύ ευχάριστες, γ) έρχονται στο νου του πολύ συχνά, δ) είναι ακαθόριστες και συγκεχυμένες. Δικαιολόγηση......................................................................................................... Μονάδες 4 (μία για κάθε υποερώτημα)
2. Ποιο είναι το αφηγηματικό περιεχόμενο; Τι είδος κειμένου μπορεί να έχουμε εδώ και γιατί; ............................................................................................................................................................. Μονάδες 2
3. Ποια είναι η σχέση του χρόνου του αφηγητή με το χρόνο των γεγονότων στο κείμενο; ............................................................................................................................................................. Μονάδες 2
4. Ποιο γεγονός από αυτά που αναφέρονται στο κείμενο έχει τη μικρότερη χρονική διαφορά από το χρόνο της αφήγησης; ............................................................................................................................................................. Μονάδα 1
5. Πού υπάρχουν αναδρομές στην αφήγηση; Τι εξυπηρετούν; ............................................................................................................................................................. Μονάδες 2
6. Γιατί ο αφηγητής αναφέρει τόσες λεπτομέρειες σχετικά με το Κομπραί; ............................................................................................................................................................. Μονάδα 1
7. Τι είδους αντικείμενα μπορούν να μας ξυπνήσουν αναμνήσεις; Αφηγηθείτε σε δύο παραγράφους ένα τέτοιο παράδειγμα, όπως συνέβη (ή φαντάζεστε ότι συνέβη) σ’ εσάς ή σε γνωστό ή συγγενικό σας πρόσωπο, για το λογοτεχνικό διαγωνισμό ενός περιοδικού με θέμα: «Μικρά αντικείμενα, μεγάλες αγάπες». .............................................................................................................................................................................................. Μονάδες 8
επιλογή από το υλικό του κέντρου εκπαιδευτικής έρευνας (www.kee.gr)
|
|
