β΄ λυκείου

Ο δημοσιογράφος και η ελευθερία

διασκευασμένο άρθρο του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου στον ημερήσιο τύπο (07.06.2002)

 

1. […]Τα ΜΜΕ έχουν και μια σειρά από ιδιότητες και λειτουργίες, οι οποίες προσδιορίζουν την ποιότητά τους και τον ρόλο τους στην λειτουργία της δημοκρατίας. Τα ΜΜΕ πληροφορούν, επηρεάζουν, μορφώνουν και ψυχαγωγούν. Επίσης, μέσω αυτών των ιδιοτήτων καλλιεργούν το πνεύμα της αναζήτησης της αλήθειας και του διαλόγου, ή αποβλακώνουν, παραπληροφορούν και αποπροσανατολίζουν.
2. Αναφορικά με την πληροφόρηση είναι χρήσιμο να γίνει ένας διαχωρισμός. Αν το ραδιόφωνο και η τηλεόραση έχουν την δυνατότητα της άμεσης μετάδοσης πληροφοριών, θα ήταν παρακινδυνευμένο να πει κανείς ότι για τον λόγο αυτό είναι ισχυρότερα από τις εφημερίδες και τα περιοδικά. Αντίθετα, τα έντυπα έχουν την δυνατότητα της εις βάθος ανάλυσης γεγονότων και πληροφοριών και μπορούν να προσφέρουν στο κοινό πιο ολοκληρωμένη ύλη. Συνεπώς, όσοι προβλέπουν το τέλος του γραπτού λόγου και πανικοβάλλονται με αυτή την προοπτική, ακολουθούν λάθος δρόμο.
3. Σε ό,τι αφορά τον ρόλο των ΜΜΕ στην διαμόρφωση της κοινής γνώμης και του τρόπου που αυτή προσεγγίζει τα γεγονότα, μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται για μια ζωτική πλευρά του πληροφορείν. Επειδή μεταξύ της πληροφόρησης, του σχολίου και της υποκειμενικής ερμηνείας τα όρια είναι σαφώς δυσδιάκριτα, το κοινό δύσκολα ξεχωρίζει τον τύπο γνώμης από τον τύπο πληροφόρησης. Αν δούμε τα ΜΜΕ υπό αυτή την οπτική γωνία, ο ρόλος τους για την λειτουργία μιας δημοκρατικής κοινωνίας είναι αποφασιστικός. Διότι, στο μέτρο που οι πολιτικοί είναι δέσμιοι της κοινής γνώμης, πολλά πράγματα μπορούν να πάνε προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο σε μία χώρα.
4. Οι πολιτικοί ηγέτες της δημοκρατίας υπολογίζουν την κοινή γνώμη, από αυτήν εξαρτώνται και σε αυτήν κάνουν απολογισμό των πράξεών τους. Η κοινή γνώμη παραμένει ο τελικός κριτής της δράσης τους. Αν όμως η κοινή γνώμη παύει να λειτουργεί κανονικά και ορθολογικά, τότε η βάση της δημοκρατίας κλονίζεται. Έχει υπονομευθεί. Και οι πολιτικοί έχουν δύο δρόμους να ακολουθήσουν: είτε να συνταυτιστούν με την κοινή γνώμη και τις εσφαλμένες εκτιμήσεις της, και έτσι να παραβλέψουν το πραγματικό συμφέρον του συνόλου, είτε να την αγνοήσουν, και έτσι να μπουν στο ολισθηρό μονοπάτι του αυταρχισμού.
5. Πολλοί αναγνωρίζουν ότι η λειτουργία της δημοκρατίας είναι συνάρτηση του επιπέδου κρίσης και αισθήματος ευθύνης που έχουν οι πολίτες μιας κοινωνίας. Όσο υπάρχει σε μια κοινωνία κοινό, και όχι μάζα, τόσο η δημοκρατία είναι ποιοτικά ανεβασμένη. Για να συμβεί όμως κάτι τέτοιο, η κοινωνία χρειάζεται παιδεία, ενημέρωση και ένα σύστημα αξιών. Ο δε συνδυασμός παιδείας και ειλικρινούς ενημέρωσης μπορεί να δώσει στα άτομα όλα τα στοιχεία και τα κριτικά εργαλεία για να κρίνουν γεγονότα.
6. Υποχρέωση, λοιπόν, των δημοσιογράφων είναι, όπως θα έγραφε ο Alexis de Tocqueville, "να εκπαιδεύουν την δημοκρατία για να εξασφαλίζονται η ισοπολιτεία, η ισονομία και η ισοτέλεια". Χαράζεται έτσι οριστικά και γίνεται όλο και πιο βατός ο δρόμος προς το πολιτικό καθεστώς της λαϊκής κυριαρχίας, δηλαδή προς την δημοκρατία. Η δημοκρατία, ως ανάγκη του πολιτικού βίου και ζωτικό αίτημα των λαών, συλλαμβάνεται από την στιγμή που ο άνθρωπος, φωτισμένος από την πείρα και την σκέψη, θα συνειδητοποιήσει ότι η ισότητα που διεκδικεί έχει προϋπόθεση και εγγύηση την ελευθερία.

 

 

δεύτερη διασκευασμένη εκδοχή

 

1.                   […]Τα ΜΜΕ έχουν ιδιότητες και λειτουργίες, που προσδιορίζουν την ποιότητά και τον ρόλο τους στην λειτουργία της δημοκρατίας. Πληροφορούν, επηρεάζουν, μορφώνουν και ψυχαγωγούν. Επίσης καλλιεργούν το πνεύμα που αναζητά την αλήθεια και το διάλογο, ή αποβλακώνουν, παραπληροφορούν και αποπροσανατολίζουν.

2.                   Είναι χρήσιμο να γίνει ένας διαχωρισμός. Το ραδιόφωνο και η τηλεόραση μπορούν να μεταδίδουν άμεσα πληροφορίες, όμως είναι παρακινδυνευμένο να πει κανείς ότι για τον λόγο αυτό είναι ισχυρότερα από τις εφημερίδες και τα περιοδικά. Αντίθετα, τα έντυπα έχουν την δυνατότητα να αναλύουν σε βάθος τα γεγονότα και τις πληροφορίες και μπορούν να προσφέρουν στο κοινό πιο ολοκληρωμένη ύλη. Συνεπώς κάνουν λάθος όσοι προβλέπουν το τέλος του γραπτού λόγου και πανικοβάλλονται με αυτή την προοπτική.

3.                   Η διαμόρφωση της κοινής γνώμης και του τρόπου που αυτή προσεγγίζει τα γεγονότα, αποτελεί ζωτική πλευρά του ρόλου που έχουν τα ΜΜΕ. Επειδή είναι δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ της πληροφόρησης και της υποκειμενικής ερμηνείας, το κοινό δύσκολα ξεχωρίζει το σχόλιο από την πληροφόρηση. Αν δούμε τα ΜΜΕ από αυτή την οπτική γωνία, ο ρόλος τους για την λειτουργία μιας δημοκρατικής κοινωνίας είναι αποφασιστικός. Πολλά πράγματα πάνε προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο σε μία χώρα επειδή οι πολιτικοί, ως ένα σημείο, είναι δέσμιοι της κοινής γνώμης.

4.                   Οι πολιτικοί ηγέτες της δημοκρατίας υπολογίζουν την κοινή γνώμη, από αυτήν εξαρτώνται και σε αυτήν απολογούνται για τις πράξεις τους. Η κοινή γνώμη παραμένει ο τελικός κριτής της δράσης τους. Αν όμως η κοινή γνώμη σταματήσει να λειτουργεί κανονικά και ορθολογικά, τότε η βάση της δημοκρατίας κλονίζεται. Έχει υπονομευθεί. Και οι πολιτικοί έχουν δύο δρόμους να ακολουθήσουν: είτε να ταυτιστούν με την κοινή γνώμη και τις λανθασμένες εκτιμήσεις της, και έτσι να παραβλέψουν το πραγματικό συμφέρον του συνόλου, είτε να την αγνοήσουν, και έτσι να μπουν στο ολισθηρό μονοπάτι του αυταρχισμού.

5.                   Η λειτουργία της δημοκρατίας εξαρτάται από το επίπεδο κρίσης και το αίσθημα ευθύνης που έχουν οι πολίτες μιας κοινωνίας. Όσο υπάρχει σε μια κοινωνία κοινό, και όχι μάζα, τόσο η δημοκρατία είναι ποιοτικά ανεβασμένη. Για να συμβεί όμως κάτι τέτοιο, η κοινωνία χρειάζεται παιδεία, ενημέρωση και ένα σύστημα αξιών. Ο συνδυασμός παιδείας και ειλικρινούς ενημέρωσης μπορεί να δώσει στα άτομα όλα τα στοιχεία και τα εργαλεία για να κρίνουν γεγονότα.

6.                   Υποχρέωση, λοιπόν, των δημοσιογράφων είναι, όπως θα έγραφε ο Alexis de Tocqueville, "να εκπαιδεύουν την δημοκρατία για να εξασφαλίζονται η ισοπολιτεία, η ισονομία και η ισοτέλεια". Χαράζεται έτσι οριστικά και γίνεται όλο και πιο βατός ο δρόμος προς την δημοκρατία. Η δημοκρατία είναι ανάγκη του πολιτικού βίου και ζωτικό αίτημα των λαών. Αρχίζει από την στιγμή που ο άνθρωπος, φωτισμένος από την πείρα και την σκέψη, θα συνειδητοποιήσει ότι η ισότητα που διεκδικεί έχει προϋπόθεση και εγγύηση την ελευθερία.           

 

ΘΕΜΑΤΑ

 

1. Να αποδώσετε το περιεχόμενο κάθε παραγράφου με μια σύντομη φράση δεκαπέντε (15) περίπου λέξεων.

μονάδες 25/100

 

2. Απαντήστε σύμφωνα με το κείμενο χαρακτηρίζοντας κάθε φράση: σωστή ή λανθασμένη

 

α. η λειτουργία των μ.μ.ε. έχει εξ ορισμού θετικές συνέπειες.
β. η έντυπη δημοσιογραφία φτάνει στο τέλος της γιατί ο ρόλος της υπερκαλύπτεται
από την τηλεόραση και το ραδιόφωνο.
γ. πληροφορία, σχόλιο και οπτική γωνία ξεχωρίζουν εύκολα σε μια είδηση.
δ. η κοινή γνώμη καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τις αποφάσεις των ηγετών
στη δημοκρατία.
ε. η σωστή ενημέρωση είναι το μόνο που χρειάζεται για την ποιοτική
λειτουργία της δημοκρατίας.
στ. οι δημοσιογράφοι δεν μπορούν να επηρεάσουν τη λειτουργία της δημοκρατίας

 

μονάδες 6/100

 

 

3. Με ποιο τρόπο αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος;

μονάδες 4/100

 

 

4. Να βρεθούν ισοδύναμες νοηματικά εκφράσεις ώστε να αντικατασταθούν οι παρακάτω λέξεις του κειμένου: προσδιορίζουν, διαχωρισμός, αποφασιστικός, παραβλέψουν, δρόμους.

μονάδες 10/100

5. Να αναλυθούν οι παρακάτω λέξεις στα συνθετικά τους: δημοσιογράφων δημοκρατία συνειδητοποιήσει προϋπόθεση.

μονάδες 5/100

 

 

 

6. Συμμετέχετε σε συγγραφή λεξικού εννοιών και πρέπει να διευκρινίσετε σύντομα τις παρακάτω έννοιες: κοινή γνώμη, παραπληροφόρηση, αυταρχισμός, ενημέρωση, ισοπολιτεία, δημοκρατία. (ακολουθείστε τη σειρά που δίνεται, 250 λέξεις)

μονάδες 50/100

 

β΄ λυκείου.