|
|
|
|
| ||||||
|
γλωσσικά θέματα στο ραδιόφωνο Α.Β. Μουμτζάκης, Πρόλογος στο «Η γλώσσα μας και τα προβλήματά της», Δράμα, χ.χ.
Από το Νοέμβριο του 1991 ως τις αρχές του 1994 είχα την ευκαιρία ύστερα από τις ευγενικές προσκλήσεις των υπευθύνων του ραδιοφωνικού σταθμού της Δράμας «ΡΑΔΙΟ ΗΧΩ», να γράφω και να παρουσιάζω κάθε Κυριακή στις 12 το μεσημέρι την εκπομπή «Η γλώσσα μας και τα προβλήματα της». Η εκπομπή, διάρκειας 5-10 λεπτών, αναφερόταν σε θέματα και προβλήματα σχετικά με τις λέξεις και φράσεις, τη γραμματική, τη σύνταξη και την ορθογραφία της νεοελληνικής γλώσσας. Η επιλογή του γλωσσικού υλικού – ένα πραγματικό πρόβλημα για μια ραδιοφωνική εκπομπή με τέτοια θέματα – τελικά είχε προκριθεί να έχει, με τις αναπόφευκτες αποκλίσεις, τη μορφή μιας συνεξέτασης σε ευρύτερες ενότητες των διάφορων γλωσσικών φαινομένων, όσο φυσικά το επιτρέπουν αυτό ο ραδιοφωνικός χρόνος και οι άλλες συνθήκες και απαιτήσεις του ραδιοφωνικού μέσου, όπως: η ακρόαση χωρίς οπτική στήριξη, η πρόσληψη γνώσεων που συνηθίσαμε πιο πολύ να τις παίρνουμε από τα βιβλία, η ανάγκη για σύντομα και απλουστευμένα κείμενα κτλ. Η ανάλυση λοιπόν των γλωσσικών στοιχείων δε γινόταν διεξοδική και πλήρης, όπως θα περίμενε ο ειδικός ακροατής. Αλλά αυτό δεν ήταν μόνο το εφικτό αλλά και το χρήσιμο. Η σειρά αυτή έπρεπε να απευθύνεται σε ένα ευρύ κοινό που, ανεξάρτητα από τις όποιες άλλες γνώσεις του, δεν ήταν υποχρεωμένο να ασχολείται ιδιαίτερα με τη γλώσσα και να διαθέτει μια πλήρη ενημέρωση. Άλλωστε τα τελευταία χρόνια συχνά ακούμε για τα προβλήματα της γλώσσας μας, δικαιολογημένα κάποτε για μια «νέα» – στην ευρεία χρήση της – γλώσσα, όπως είναι η νεοελληνική, η «δημοτική», γλώσσα. Η παρουσίαση λοιπόν απέβλεπε σε μιαν απλή και, κατά το δυνατόν, ξεκάθαρη αναφορά βασικών θεμάτων της γλώσσας μας, με πολλά παραδείγματα αλλά όχι και με πολλές θεωρητικές λεπτομέρειες. Οι τελευταίες αν δε θα ήταν πάντοτε κουραστικές, ίσως όμως θα συνέβαλλαν σε μιαν αυταπάτη επάρκειας, έναν κίνδυνο, που περιορίζει το ενδιαφέρον του ακροατή για πληρέστερη ενημέρωση από τα βασικά βιβλία της γλώσσας μας – αν δεν αποτρέπει κιόλας τον ακροατή από αυτά. Και οι εκπομπές αυτού του είδους δεν μπορεί να μην έχουν στους βασικούς στόχους τους την αποφυγή ενός τέτοιου κινδύνου. Έτσι η ραδιοφωνική σειρά έπρεπε να αποβλέπει επίσης στο να γίνει για πολλούς και μια αφορμή για πληρέστερη γνωριμία, ή και μελέτη, των βασικών βιβλίων της νεοελληνικής γλώσσας, όπως της Γραμματικής και της Σύνταξης. Να οδηγήσει τους ακροατές αποτελεσματικότερα ίσως προς εκείνα, μετά από κάποιους νέους προβληματισμούς, απορίες ή και αντιρρήσεις. Τελικά να αναπτύξει περισσότερο ενδιαφέρον για τη γλώσσα. Οι εκπομπές μας λοιπόν προϋπέθεταν ακροατές που η αγάπη τους για τη γλώσσα, υπάρχουσα ή αναπτυσσσόμενη, θα ήταν πάντοτε μεγαλύτερη από την ενημέρωση τους στα προβλήματα της. Στις εκπομπές, όχι πολύ σπάνια, γινόταν λόγος και για διάφορα λάθη που συναντούμε πολλές φορές στην προφορική ή γραπτή χρήση της γλώσσας μας. Αυτό ασφαλώς δεν αποτελούσε στόχο, αλλά έναν τρόπο που βοηθάει αμεσότερα και πρακτικότερα στη σωστή χρήση της γλώσσας. Επιδιώχτηκε πάντως να παρουσιαστούν, με πολλές βέβαια επιλογές, σχεδόν όλα τα στοιχεία του λόγου, που έχουν σχέση με την πρακτική και λιγότερο με τη θεωρητική γνώση της γλώσσας. Ασφαλώς όμως η διαπραγμάτευση όλων αυτών των γλωσσικών στοιχείων πολύ απέχει από το να παρουσιάζει μια πληρότητα ενός βιβλίου γραμματικής ή σύνταξης. […] Προφορική και ουσιαστική άσκηση: να χαρακτηρίσετε τη γλώσσα του κειμένου (λεξιλόγιο, συντακτικό, σχήματα λόγου, γραμματικοί τύποι). Εντοπίστε στοιχεία που σας αρέσουν και στοιχεία που δε σας αρέσουν.
Α. Να αποδόσεις το κείμενο σε περίληψη 100 – 120 λέξεων. Πριν γράψεις την περίληψη φρόντισε να απαντήσεις προφορικά στα παρακάτω ερωτήματα: α) ποιο είναι το θέμα του κειμένου; β) ποια είναι η άποψη του συγγραφέα; γ) για ποιο λόγο γράφει το κείμενο; σε ποιους απευθύνεται; δ) τι είδος κείμενο είναι; μονάδες 25
Β1. Το κείμενο αναφέρετε στην επιλογή, ανάλυση και παρουσίαση γλωσσικών στοιχείων από το ραδιόφωνο. Νομίζετε ότι η τηλεόραση θα ήταν πιο πρόσφορο μέσο για μια προσπάθεια όπως αυτή που περιγράφεται στο κείμενο; μονάδες __
Β1. Εξηγήστε σύντομα (20 – 30 λέξεις) την παρακάτω φράση: «η διαπραγμάτευση όλων αυτών των γλωσσικών στοιχείων πολύ απέχει από το να παρουσιάζει μια πληρότητα ενός βιβλίου γραμματικής ή σύνταξης». Εάν ισχύει, τότε ποιο νόημα έχουν οι ραδιοφωνικές εκπομπές για τα γλωσσικά θέματα; (30 – 40 λέξεις) μονάδες __
Β2. Ποιαν επιφύλαξη / κίνδυνο που σχετίζεται με τις εκπομπές, εκφράζει ο συγγραφέας στην 4η παράγραφο («Η παρουσίαση λοιπόν απέβλεπε… για τη γλώσσα»); μονάδες __
Β3. Ξαναγράψτε την παρακάτω περίοδο απαλείφοντας τους ομοιόπτωτους προσδιορισμούς προσδιορισμούς: «Η παρουσίαση λοιπόν απέβλεπε σε μιαν απλή και, κατά το δυνατόν, ξεκάθαρη αναφορά βασικών θεμάτων της γλώσσας μας, με πολλά παραδείγματα αλλά όχι και με πολλές θεωρητικές λεπτομέρειες». Συγκρίνετε τις δυο περιόδους. Πετυχαίνουν το ίδιο αποτέλεσμα; μονάδες __
Β4. Μπορείτε να τεκμηριώστε την άποψη ότι η 4η παράγραφος («Η παρουσίαση λοιπόν απέβλεπε… για τη γλώσσα») αναπτύσσεται με τη μέθοδο αίτιο – αποτέλεσμα; [η συγκεκριμένη μέθοδος δε διδάσκεται, αλλά αναφέρεται στο βιβλίο της γ΄ λυκείου] μονάδες __
Β5. Οι παρακάτω λέξεις του κειμένου είμαι μεταφραστικά και σημασιολογικά δάνεια*. Να βρεις σε καθεμιά ένα συνθετικό-λέξη της και να φτιάξεις με αυτό μια πρόταση που θα δείχνει τη σημασία του: παρουσίαση, αυταπάτη, επάρκεια, ενδιαφέρον, εκπομπή μονάδες __
Γ. Το κείμενο έχει θέμα ραδιοφωνικές εκπομπές για γλωσσικά θέματα. Ποια είναι η άποψή σας για εκπομπές που σχετίζονται με τα γράμματα και τις τέχνες; Νομίζετε ότι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (μ.μ.ε) θα πρέπει να περιλαμβάνουν τέτοιες εκπομπές στο πρόγραμμά τους; Ποια είναι η απήχησή τους στο κοινό; Το κείμενο που γράφετε (περίπου 500 λέξεις) απευθύνεται προς το ραδιοφωνικό σταθμό, που ζήτησε τη γνώμη των ακροατών του. μονάδες 40
* μετάφραση ξένων λέξεων, έτσι ώστε να μη διακρίνεται εύκολα η ξένη προέλευση = μεταφραστικά δάνεια (μτφρδ.) με περισσότερο ή λιγότερο πιστή αντιστοίχιση των επί μέρους λεξικών στοιχείων (π.χ. ανυψωτήρας, αυτοκινητόδρομος, γραμματοκιβώτιο, ηφαίστειο, θερμίδα, θεριζοαλωνιστικός, ουρανοξύστης)· αλλαγή εν μέρει ή και τελείως της σημασίας μιας προϋπάρχουσας λέξης από ξένη επίδραση = σημασιολογικός δανεισμός (σημδ., π.χ. έντυπος, εντύπωση, ημιμαθής, ιός). http://www.greek-language.gr/greekLang/studies/history/thema_16/03.html συγκεκριμένα, με βάση το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/index.html): παρουσίαση [λόγ. παρουσια- (παρουσιάζω) -σις > -ση μτφρδ. γαλλ. présentation] αυταπάτη [λόγ. αυτ(ο)- + απάτη μτφρδ. αγγλ. self-deception] επάρκεια [λόγ. < ελνστ. ἐπάρκεια `βοήθεια΄ σημδ. γαλλ. suffisance] ενδιαφέρον [λόγ. ουσιαστικοπ. ουδ. της μεε. ενδιαφέρων σημδ. γαλλ. interêt] εκπομπή [λόγ. < αρχ. ἐκπομπή `αποστολή προς τα έξω΄ σημδ. γαλλ. émission]
Δείκτες Αναγνωσιμότητας των κειμένων, από το http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/foreign/tools/readability/index.html Αριθμός προτάσεων 18 Αριθμός Λέξεων 515 Αριθμός συλλαβών 1148 Λέξεις ανα πρόταση 28.61 Συλλαβές ανα λέξη 2.23 Δείκτης αναγνωσιμότητας Flesch 46.28 δύσκολο, ΤΕΙ-ΑΕΙ Δείκτης αναγνωσιμότητας SMOG 15.77 επίπεδο ΤΕΙ - ΑΕΙ Δείκτης αναγνωσιμότητας FOG 43.17 δύσκολο
Α. Β. Μουμτζάκης (1929 – 2009)*
Ο Α.Β. Μουμτζάκης ήταν φιλόλογος, πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. και διδάκτωρ του ίδιου Πανεπιστημίου. Δίδαξε στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, στη Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ. ως δάσκαλος της Νεοελληνικής Γλώσσας, και από το 1984 ως το 1995 εργάστηκε ως σχολικός σύμβουλος των φιλολόγων στο Νομό Δράμας. Καταγόταν από τη Δράμα όπου και έζησε τα περισσότερα χρόνια. Ασχολήθηκε κυρίως με την αρχαία και τη νέα ελληνική γλώσσα. Εκτός από τις διάφορες εργασίες του που έχουν δημοσιευθεί σε εκπαιδευτικά και φιλολογικά περιοδικά, επτά από τα βιβλία του, που έγραψε μόνος του ή με συνεργασία, είχαν εκδοθεί από τον ΟΕΔΒ και χρησιμοποιήθηκαν ως σχολικά βιβλία γυμνασίου και λυκείου σε όλα τα σχολεία της χώρας (το πρώτο από το 1979). Τα βιβλία αυτά είναι: Αρχαία Ελληνικά για την Α΄ Λυκείου, Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής για το Λύκειο (χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα, 2011-12), Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, Νεοελληνική Γλώσσα για την Α' τη Β' και την Γ Γυμνασίου, βιβλία για το μαθητή και τον καθηγητή. Είχε λάβει μέρος ως εισηγητής σε πολλά σεμινάρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και σε επιτροπές μελέτης και προγραμματισμού εκπαιδευτικών θεμάτων. Δίδαξε στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ, στις Σχολές Επιμόρφωσης καθηγητών (ΠΕΚ και παλαιότερα ΣΕΛΜΕ) Καβάλας και Αλεξανδρούπολης.
* με βάση το βιογραφικό σημείωμα που περιλαμβάνεται στο βιβλίο Α. Β. Μουμτζάκης, Η γλώσσα μας και τα προβλήματά της, Ηχώ της Δράμας, 1994
|
|
