|
|
|
|
| ||||||
|
Α. Β. Μουμτζάκης (1929 – 2009)1
Ο Α.Β. Μουμτζάκης ήταν φιλόλογος, πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. και διδάκτωρ του ίδιου Πανεπιστημίου. Δίδαξε στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, στη Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ. ως δάσκαλος της Νεοελληνικής Γλώσσας, και από το 1984 ως το 1995 εργάστηκε ως σχολικός σύμβουλος των φιλολόγων στο Νομό Δράμας. Καταγόταν από τη Δράμα όπου και έζησε τα περισσότερα χρόνια. Ασχολήθηκε κυρίως με την αρχαία και τη νέα ελληνική γλώσσα. Εκτός από τις διάφορες εργασίες του που έχουν δημοσιευθεί σε εκπαιδευτικά και φιλολογικά περιοδικά, επτά από τα βιβλία του, που έγραψε μόνος του ή με συνεργασία, είχαν εκδοθεί από τον ΟΕΔΒ και χρησιμοποιήθηκαν ως σχολικά βιβλία γυμνασίου και λυκείου σε όλα τα σχολεία της χώρας (το πρώτο από το 1979). Τα βιβλία αυτά είναι: Αρχαία Ελληνικά για την Α΄ Λυκείου, Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής για το Λύκειο (χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα, 2011-12), Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, Νεοελληνική Γλώσσα για την Α΄ τη Β΄ και την Γ΄ Γυμνασίου, βιβλία για το μαθητή και τον καθηγητή. Είχε λάβει μέρος ως εισηγητής σε πολλά σεμινάρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και σε επιτροπές μελέτης και προγραμματισμού εκπαιδευτικών θεμάτων. Δίδαξε στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ, στις Σχολές Επιμόρφωσης καθηγητών (ΠΕΚ και παλαιότερα ΣΕΛΜΕ) Καβάλας και Αλεξανδρούπολης.
Απόσπασμα από βιογραφικό2 Παιδί φτωχής προσφυγικής οικογένειας ο αλησμόνητος Τάσος κατόρθωσε, χάρις στα πολλά πνευματικά και ψυχικά του προτερήματα, να ξεπεράσει τις δυσκολίες τού κοινωνικού του περίγυρου και να μορφωθεί, σημειώνοντας αξιόλογες επιδόσεις. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές, γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, από το κλασικό τμήμα της οποίας και αποφοίτησε. Όπως και πολλοί από εμάς τους παλαιότερους, είχε την τύχη να παρακολουθήσει τα μαθήματα σοφών και εμπνευσμένων καθηγητών, ανάμεσα στους οποίους συγκαταλέγονται ο Ιωάννης Κακριδής, ο Στυλιανός Καψωμένος, ο Νικόλαος Ανδριώτης, ο Εμμανουήλ Κριαράς, ο Αγαπητός Τσοπανάκης, ο Λίνος Πολίτης. Από το πνεύμα εκείνων των φωτισμένων δασκάλων άντλησε ο νεαρός τότε φοιτητής κι εδραίωσε μέσα του την αγάπη του για τη γλώσσα μας, αρχαία και νέα, και τις διαχρονικές αξίες του ελληνικού πολιτισμού. Αυτές τις αξίες προσπάθησε στη συνέχεια να τις μεταδώσει στους μαθητές του, όταν διορίστηκε στη Μέση Εκπαίδευση και υπηρέτησε σε διάφορα σχολεία της γενέθλιας πόλης του. Στα μέσα της δεκαετίας του 60, ανταποδίδοντας τα τροφεία, υπηρέτησε με απόσπαση στην κοινή μας almam matrem*, τη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ, ως δάσκαλος της νεοελληνικής γλώσσας. Από το 1983 ως και το 1995 άσκησε, με ζήλο και επιτυχία, τα καθήκοντα σχολικού συμβούλου φιλολόγων στο νομό Δράμας. Όλες οι μαρτυρίες που έχουν κατατεθεί από μαθητές και συναδέλφους του συγκλίνουν στην εκτίμηση ότι κύριες αρετές του ήταν η ευγένεια, η αγάπη, η κατανόηση, η υψηλή αίσθηση του ωραίου και του αγαθού. Εφαρμόζοντας στον εαυτό του την αρχή της διά βίου μορφώσεως, βρισκόταν σε μια διαδικασία συνεχούς μάθησης όχι μόνο στο χώρο της επιστημονικής του ειδίκευσης αλλά και στον τομέα της παιδαγωγικής και διδακτικής ανάπτυξης. Σαν γνήσιος γεννημένος δάσκαλος, ήθελε να μοιράζεται τους καρπούς αυτής της αδιάλειπτης προσπάθειας, προσφέροντας απλόχερα τους θησαυρούς της γνώσης και της εμπειρίας του. Μολονότι η Δράμα παρέμεινε το σταθερό κέντρο της εκπαιδευτικής του επενέργειας, η Θεσσαλονίκη αλλά και ολόκληρη σχεδόν η Ελλάδα, ακόμη και η Κύπρος δέχθηκαν τα δώρα της δημιουργικής του παρουσίας. Αμέτρητες είναι οι εισηγήσεις και παρεμβάσεις του σε σεμινάρια, συνέδρια και επιμορφωτικές ημερίδες. Η δραστηριότητα αυτή δείχνει το μέτρο της αγάπης του για την Παιδεία του τόπου μας και αγγίζει τα όρια της αυτοθυσίας, γιατί δεν ήταν χωρίς κόστος, φυσικό, ψυχικό και πνευματικό. *alma mater: το πανεπιστήμιο στο οποίο φοίτησε κάποιος, «η θρέφουσα μητέρα» 1. με βάση το βιογραφικό σημείωμα που περιλαμβάνεται στο βιβλίο Α. Β. Μουμτζάκης, Η γλώσσα μας και τα προβλήματά της, Ηχώ της Δράμας, 1994 2. δημοσίευση στο περιοδικό Φιλόλογος τ. 138, Δεκέμβριος 2009
Προφορική και ουσιαστική άσκηση: να χαρακτηρίσετε τη γλώσσα των κειμένων (λεξιλόγιο, συντακτικό, σχήματα λόγου, γραμματικοί τύποι). Εντοπίστε στοιχεία που σας αρέσουν και στοιχεία που δε σας αρέσουν.
Α. Να αποδόσεις το δεύτερο κείμενο σε περίληψη 80 λέξεων. Πριν γράψεις την περίληψη φρόντισε να απαντήσεις προφορικά στα παρακάτω ερωτήματα: α) ποιο είναι το θέμα του κειμένου; β) ποια είναι η άποψη του συγγραφέα; γ) για ποιο λόγο γράφει το κείμενο; σε ποιους απευθύνεται; δ) τι είδος κείμενο είναι; μονάδες 25
Β1. Σχολιάστε (δηλαδή πείτε τη γνώμη σας) την παρακάτω φράση του δεύτερου κειμένου: «είχε την τύχη να παρακολουθήσει τα μαθήματα σοφών και εμπνευσμένων καθηγητών». (60-80 λέξεις) μονάδες __
Β1. Σχολιάστε (δηλαδή πείτε τη γνώμη σας) την παρακάτω φράση του δεύτερου κειμένου: «βρισκόταν σε μια διαδικασία συνεχούς μάθησης όχι μόνο στο χώρο της επιστημονικής του ειδίκευσης αλλά και στον τομέα της παιδαγωγικής και διδακτικής ανάπτυξης». (60-80 λέξεις) μονάδες __
Β2. Να συγκρίνετε τα δύο βιογραφικά. Ποιο από τα δύο περιέχει σχόλια; Εντοπίστε σχετικά σημεία που τεκμηριώνουν την απάντησή σας. μονάδες __
Β3. Ποια είναι η δομή του πρώτου βιογραφικού σημειώματος; μονάδες __
Β4. Εξηγήστε το ρόλο των παρακάτω διαρθρωτικών λέξεων/ φράσεων του δεύτερου κειμένου: Μετά, Όπως και, όταν, Σαν, Μολονότι, αλλά και, ακόμη και, γιατί. μονάδες __
Β5. Οι παρακάτω λέξεις του πρώτου κειμένου είμαι μεταφραστικά και σημασιολογικά δάνεια*. Να βρεις σε καθεμιά ένα συνθετικό-λέξη της και να φτιάξεις με αυτό μια πρόταση που θα δείχνει τη σημασία του: σύμβουλος, συνεργασία, καθηγητής, επιτροπή, προγραμματισμός. μονάδες __
Γ. Είστε στη Β΄ Λυκείου και έχετε ήδη διαλέξει την κατεύθυνση σπουδών που παρακολουθείτε. Μπορείτε να σκεφτείτε τη σημασία που είχαν για τη σχέση σας με τα γράμματα οι δάσκαλοι του δημοτικού, οι καθηγητές του γυμνασίου, πιθανοί φροντιστές κλπ. Επίσης να αποτιμήσετε το ρόλο που έπαιξαν οι φίλοι και το συγγενικό περιβάλλον σας. Το κείμενό σας απευθύνεται σε φίλο που γνωρίσατε σε κοινωνικό δίκτυο του Ίντερνετ (περίπου 500 λέξεις).
* μετάφραση ξένων λέξεων, έτσι ώστε να μη διακρίνεται εύκολα η ξένη προέλευση = μεταφραστικά δάνεια (μτφρδ.) με περισσότερο ή λιγότερο πιστή αντιστοίχιση των επί μέρους λεξικών στοιχείων (π.χ. ανυψωτήρας, αυτοκινητόδρομος, γραμματοκιβώτιο, ηφαίστειο, θερμίδα, θεριζοαλωνιστικός, ουρανοξύστης)· αλλαγή εν μέρει ή και τελείως της σημασίας μιας προϋπάρχουσας λέξης από ξένη επίδραση = σημασιολογικός δανεισμός (σημδ., π.χ. έντυπος, εντύπωση, ημιμαθής, ιός). http://www.greek-language.gr/greekLang/studies/history/thema_16/03.html συγκεκριμένα, με βάση το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/index.html: σύμβουλος, [λόγ. < αρχ. σύμβουλος `που δίνει συμβουλές΄ & σημδ. γαλλ. conseiller· λόγ. θηλ. χωρίς διάκρ. γένους] συνεργασία, [λόγ. < ελνστ. συνεργασία `συντεχνία΄ σημδ. γαλλ. collaboration, coopération] καθηγητής, [λόγ. < ελνστ. καθηγητής `δάσκαλος΄, αρχική σημ.: `οδηγός΄ & σημδ. γαλλ. professeur] επιτροπή, [λόγ. < αρχ. ἐπιτροπή `δυνατότητα απόφασης, κηδεμονία΄ σημδ. γαλλ. commission] προγραμματισμός, [λόγ. προγραμματισ- (προγραμματίζω) -μός μτφρδ. γαλλ. programmation] [λόγ. < αρχ. πρόγραμμα `ημερήσια διάταξη της βουλής ή της εκκλησίας΄ σημδ. γαλλ. & αγγλ. programme < υστλατ. programma `δημόσια αναρτημένο διάταγμα΄ < αρχ. πρόγραμμα]
πλήρες το κείμενο του δεύτερου βιογραφικού
Αναστάσιος Μουμτζάκης (1929-2009)*
Την Τετάρτη, 8 Απριλίου 2009, έσβησε στην αγαπημένη του πόλη, τη Δράμα, ύστερα από πολύχρονη ασθένεια, ο Τάσος Μουμτζάκης, συνάδελφος και φίλος ακριβός, συνοδοιπόρος στους αγώνες για την αναγέννηση της παιδείας μας, γενικά, και του γλωσσικού μαθήματος ιδιαίτερα. Οι γραμμές που ακολουθούν ας θεωρηθούν σαν ένα μικρό μνημόσυνο στη μεγάλη προσφορά του. Παιδί φτωχής προσφυγικής οικογένειας ο αλησμόνητος Τάσος κατόρθωσε, χάρις στα πολλά πνευματικά και ψυχικά του προτερήματα, να ξεπεράσει τις δυσκολίες τού κοινωνικού του περίγυρου καινά μορφωθεί, σημειώνοντας αξιόλογες επιδόσεις. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές, γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, από το κλασικό τμήμα της οποίας και αποφοίτησε. Όπως και πολλοί από εμάς τους παλαιότερους, είχε την τύχη να παρακολουθήσει τα μαθήματα σοφών και εμπνευσμένων καθηγητών, ανάμεσα στους οποίους συγκαταλέγονται ο Ιωάννης Κακριδής, ο Στυλιανός Καψωμένος, ο Νικόλαος Ανδριώτης, ο Εμμανουήλ Κριαράς, ο Αγαπητός Τσοπανάκης, ο Λίνος Πολίτης. Από το πνεύμα εκείνων των φωτισμένων δασκάλων άντλησε ο νεαρός τότε φοιτητής κι εδραίωσε μέσα του την αγάπη του για τη γλώσσα μας, αρχαία και νέα, και τις διαχρονικές αξίες τού ελληνικού πολιτισμού. Αυτές τις αξίες προσπάθησε στη συνέχεια να τις μεταδώσει στους μαθητές του, όταν διορίστηκε στη Μέση Εκπαίδευση και υπηρέτησε σε διάφορα σχολεία της γενέθλιας πόλης του. Στα μέσα της δεκαετίας του 60, ανταποδίδοντας τα τροφεία, υπηρέτησε με απόσπαση στην κοινή μας almam matrem, τη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ, ως δάσκαλος της νεοελληνικής γλώσσας. Από το 1983 ως και το 1995 άσκησε, με ζήλο και επιτυχία, τα καθήκοντα σχολικού συμβούλου φιλολόγων στο νομό Δράμας. Όλες οι μαρτυρίες που έχουν κατατεθεί από μαθητές και συναδέλφους του συγκλίνουν στην εκτίμηση ότι κύριες αρετές του ήταν η ευγένεια, η αγάπη, η κατανόηση, η υψηλή αίσθηση του ωραίου και του αγαθού. Εφαρμόζοντας στον εαυτό του την αρχή της διά βίου μορφώσεως, βρισκόταν σε μια διαδικασία συνεχούς μάθησης όχι μόνο στο χώρο της επιστημονικής του ειδίκευσης αλλά και στον τομέα της παιδαγωγικής και διδακτικής ανάπτυξης. Σαν γνήσιος γεννημένος δάσκαλος, ήθελε να μοιράζεται τους καρπούς αυτής της αδιάλειπτης προσπάθειας, προσφέροντας απλόχερα τους θησαυρούς της γνώσης και της εμπειρίας του. Μολονότι η Δράμα παρέμεινε το σταθερό κέντρο της εκπαιδευτικής του επενέργειας, η Θεσσαλονίκη αλλά και ολόκληρη σχεδόν η Ελλάδα, ακόμη και η Κύπρος δέχθηκαν τα δώρα της δημιουργικής του παρουσίας. Αμέτρητες είναι οι εισηγήσεις και παρεμβάσεις του σε σεμινάρια, συνέδρια και επιμορφωτικές ημερίδες. Η δραστηριότητα αυτή δείχνει το μέτρο της αγάπης του για την Παιδεία του τόπου μας και αγγίζει τα όρια της αυτοθυσίας, γιατί δεν ήταν χωρίς κόστος, φυσικό, ψυχικό και πνευματικό. Όμως ο Τάσος είχε το διακαή πόθο να κάνει δικό του το αρχαίο ρητό: se aliis serviundis consumpsit. Βέβαια, η προσφορά του Μουμτζάκη δεν περιορίστηκε στη φυσική του μόνο συμμετοχή στα εκπαιδευτικά μας πράγματα. Εξίσου σημαντική υπήρξε και η συγγραφική του παραγωγή, στοιχημένη πάντα στους παιδαγωγικούς και διδακτικούς σκοπούς στους οποίους και έδινε απόλυτη προτεραιότητα. Αξιοποιώντας τη βαθιά επιστημονική του συγκρότηση, προσπάθησε να συμβάλει με όλες του τις δυνάμεις στις παιδευτικές ανάγκες των καιρών, πρωτοστατώντας σε ριζικές μεταρρυθμίσεις, όπως ήταν η ανανέωση του μαθήματος των αρχαίων ελληνικών αλλά και η συστηματική διδασκαλία της νεοελληνικής γλώσσας. Τον πρώτο στόχο τον υπηρέτησε με την ετοιμασία, σε συνεργασία με τον Ν.Χ. Κεφαλίδη, σχολικού εγχειριδίου διδασκαλίας της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας στην Α΄ Λυκείου, που πρωτοεκδόθηκε το 1979 από τον ΟΕΔΒ. Ακολούθησαν πολλές επανεκδόσεις, αναθεωρημένες και βελτιωμένες μόνον από τον ίδιο. Το βιβλίο χαρακτηρίστηκε δίκαια πρωτοποριακό για την εποχή του, γιατί πράγματι εξασφάλιζε την άμεση επικοινωνία του μαθητή με τον αυθεντικό αρχαίο λόγο, μέσα από ένα καινούριο πνεύμα και με αποτελεσματική μεθοδολογία. Ανάλογη διδακτική προσέγγιση διέκρινε και το Συντακτικό του της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας που αντικατέστησε το κλασικό αλλά σχετικά δύσκολο εγχειρίδιο του Τζάρτζανου. Εκεί όμως όπου η προσφορά του Μουμτζάκη υπήρξε περισσότερο ουσιαστική ήταν η συμμετοχή του στην ομάδα εργασίας που ετοίμασε το απαραίτητο υλικό για το μάθημα γλωσσικής διδασκαλίας στο Γυμνάσιο. Είναι γνωστό και κοινώς αποδεκτό ότι την καθιέρωση της δημοτικής (νεοελληνικής) από την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση των Ράλλη – Παπανούτσου ακολούθησε μια τεράστια συλλογική προσπάθεια, η οποία χάρισε στην εκπαίδευσή μας σημαντικά σχολικά βιβλία, που διανέμονται ακόμη και σήμερα, στα οποία περιλαμβάνονται η αναθεωρημένη Γραμματική του Τριανταφυλλίδη και το Συντακτικό της Νέας Ελληνικής αλλά και τα εγχειρίδια διδασκαλίας της μητρικής γλώσσας στο Γυμνάσιο. Τα τελευταία, πρωτοφανέρωτα για την Ελληνική σχολική πραγματικότητα, αντικαταστάθηκαν πριν από δύο μόλις χρόνια από άλλα, κατά κοινή ομολογία, όχι αρτιότερα ούτε αποτελεσματικότερα. Σε όλα εκείνα τα σημαντικά γεγονότα ο Τάσος ήταν ολόθυμα παρών. Τα μέλη της ομάδας εργασίας με συγκίνηση τον θυμούνται να φτάνει στις εβδομαδιαίες συναντήσεις τους πάντα στην ώρα του – κι ας ερχόταν από μακριά – χαμογελαστός και ορεξάτος, φορτωμένος με τη βαριά του τσάντα που ξεχείλιζε από βιβλία και χαρτιά, και γεμάτος προτάσεις και ιδέες. Αλλά και μετά την ολοκλήρωση της συγγραφικής προσπάθειας, σημαντική ήταν η συμβολή του στην επιμόρφωση των συναδέλφων φιλολόγων γύρω από τη νέα διδακτική πρόταση που προϋπόθεταν τα εγχειρίδια εκείνα. Όμως η ανεξάντλητη ενεργητικότητα και η απέραντη αγάπη του για τη γλώσσα μας τον έκαναν να επεκτείνει τη δράση του και εκτός των τειχών. Από τις πολλές πρωτοβουλίες του, αναφέρουμε τις εκπομπές του στο σταθμό Ράδιο Ηχώ της Δράμας με θέμα τη σωστή χρήση της γλώσσας και στόχο την ευρύτερη γλωσσική παιδεία των συμπολιτών του. Τα κείμενα των εκπομπών αυτών ενσωματώθηκαν στο βιβλίο του Η γλώσσα μας και τα προβλήματα της. Στο ερευνητικό, τέλος, επίπεδο αξιομνημόνευτη είναι η διατριβή που ετοίμασε, με θέμα τη Γλώσσα του Μακρυγιάννη, με την οποία ανακηρύχθηκε διδάκτορας της Παιδαγωγικής Σχολής του Α.Π.Θ. …. * δημοσίευση στο περιοδικό ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ τ. 138, ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2009 |
|
