ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ: Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

απόσπασμα από κείμενο του Δ. Ν. Μαρωνίτη, Επιστημονικό Συμπόσιο, Χρήσεις της Γλώσσας (3-5 Δεκεμβρίου 2004), Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, (Σχολή Μωραΐτη),σελ. 232-233

Θα πρέπει εξαρχής να διευκρινιστεί ότι, όταν μιλούμε για γλωσσική αγωγή στη Μέση Εκπαίδευση, βρισκόμαστε μπροστά σε ένα είδος αδήλωτης διγλωσσίας: εννοείται αφενός η νέα ελληνική γλώσσα, αφετέρου η αρχαία ελληνική γλώσσα, σε σχέση μάλιστα φαινομενικής συμμαχίας, αλλά πραγματικού ανταγωνισμού. Μολονότι δηλαδή η νεότερη γλώσσα διαφημίζεται ως αδιάκοπη συνέχεια της αρχαιότερης, δεν θεωρείται εντούτοις ισόβαρη και ισότιμη της. Έτσι ενδημεί στον χώρο της εκπαίδευσης (και όχι μόνον) ένα είδος ενδογλωσσικής ανισοτιμίας, που υποβαθμίζει τη νεοελληνική γλώσσα και την υποτάσσει στην αρχαία ελληνική, ούτως ώστε κάθε τόσο να προκηρύσσεται επιστράτευση της δεύτερης για τη θεραπεία, ή και τη σωτηρία, της πρώτης. Σε διδακτικό πάντως επίπεδο η αυθαίρετη αυτή ανισοτιμία καταφεύγει συχνά πυκνά στο επόμενο αγλωσσολόγητο δόγμα, σύμφωνα με το οποίο: η επάρκεια της νεοελληνικής γλώσσας προϋποθέτει την κηδεμονία της από την αρχαία ελληνική γλώσσα· τα ελλείμματα της οφείλονται στην αστόχαστη απόρριψη αυτής της κηδεμονίας, που οδηγεί τη νεοελληνική γλώσσα σε ένα είδος απορφανισμού· όποιος μαθητευόμενος αρνείται την υποστήριξη και τον έλεγχο της αρχαίας ελληνικής γλώσσας είναι καταδικασμένος να βράζει στο ζουμί μίζερης λεξιπενίας.

Δεν θα επιμείνω περισσότερο σε ένα ιδεολόγημα, που το θεωρώ εξαντλημένο, ακυρωμένο ήδη σε παλαιότερα και πρόσφατα κείμενα. Εδώ ενδιαφέρουν κυρίως οι διδακτικές συνέπειες μιας επαμφοτερίζουσας, ελαφρώς σχιζοφρενικής, σχολικής γλώσσας, όπως αυτή ανακλάται όχι μόνο στον λόγο των μαθητών αλλά και στον λόγο των δασκάλων. Όπου, αντί της νηφάλιας συμμαχίας, αρχαίας και νέας ελληνικής γλώσσας, έχουμε εκβιαστικό ανταγωνισμό ή ασφυκτικό εναγκαλισμό τους. Αποτέλεσμα: τα αρχαία ελληνικά, όπως διδάσκονται σήμερα στο σχολείο, δεν αφήνουν μαθητές και δασκάλους να μιλήσουν και να καλλιεργήσουν με φυσικότητα και άνεση τη νεοελληνική, τη μητρική τους, γλώσσα- τα σχολικά εξάλλου νέα ελληνικά αποτελούν σταθερό εμπόδιο στην πρωτοβάθμια έστω προσπέλαση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, μέσα από την ιστορική της εξέλιξη και την παράλληλη λογοτεχνική της άσκηση.

Προφορική και ουσιαστική άσκηση: να χαρακτηρίσετε τη γλώσσα του κειμένου (λεξιλόγιο, συντακτικό, σχήματα λόγου, γραμματικοί τύποι). εντοπίστε στοιχεία που σας αρέσουν και στοιχεία που δε σας αρέσουν.

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να συντάξετε περίληψη του κειμένου σε 80-100 λέξεις

Πριν γράψετε την περίληψη φροντίστε να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα:

α) ποιο είναι το θέμα του κειμένου;

β) ποια είναι η άποψη της συγγραφέα;

γ) για ποιο λόγο γράφει το κείμενο;

δ) τι είδος κειμένου είναι;

Β1. Σε μια παράγραφο 80 περίπου λέξεων γράψτε πώς αντιλαμβάνεστε, με βάση την εμπειρία σας, το νόημα της παρακάτω φράσης του κειμένου: «τα αρχαία ελληνικά, όπως διδάσκονται σήμερα στο σχολείο, δεν αφήνουν μαθητές και δασκάλους να μιλήσουν και να καλλιεργήσουν με φυσικότητα και άνεση τη νεοελληνική».

Β2. Ποια είναι σύμφωνα με το κείμενο η «αδήλωτη διγλωσσία»; Ποιες είναι οι συνέπειές της;

Β3. Ποιος είναι ο ρόλος της παρακάτω φράσης, που είναι η αρχική της δεύτερης παραγράφου; «Δεν θα επιμείνω περισσότερο σε ένα ιδεολόγημα, που το θεωρώ εξαντλημένο, ακυρωμένο ήδη σε παλαιότερα και πρόσφατα κείμενα».

Β4. Η πρώτη παράγραφος έχει ως θέμα την αιτία, η δεύτερη τη συνέπεια. Ισχύει η προηγούμενη κρίση για τις δύο παραγράφους του κειμένου;

Β5. Βρείτε πέντε (5) λέξεις ή φράσεις του κειμένου που του προσδίνουν λόγιο (έντεχνο, καλλιεργημένο) χαρακτήρα. Να τις αντικαταστήσετε με λέξεις ή φράσεις περισσότερο λαϊκές.

Β6. Ποιος είναι ο ρόλος/ η σημασία των παρακάτω διαρθρωτικών λέξεων/ φράσεων της πρώτης παραγράφου: α) αφενός ... αφετέρου, β)  Έτσι,  γ) ούτως ώστε;

Γ. Σε υποθετικό διάλογο στα πλαίσια αλλαγών στην εκπαίδευση σας ζητούν τη γνώμη σας για το μάθημα των αρχαίων ελληνικών. Στο κείμενο που θα γράψετε θα πρέπει να εκφράσετε την άποψή σας:

α) για τον τρόπο που διδάσκεται η αρχαία ελληνική γλώσσα και για την αναγκαιότητα ή όχι αυτής της διδασκαλίας.

β) για τα αρχαία ελληνικά που διδάσκονται από μετάφραση και τη σκοπιμότητας αυτής της διδασκαλίας.

Το κείμενό σας θα δημοσιευτεί σε ψηφιακή φόρμα συζήτησης στο Ίντερνετ και γι’ αυτό πρέπει να είναι 400 με 500 λέξεις.

Αποτελέσματα αξιολόγησης του κειμένου, από το http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/foreign/tools/readability/index.html

Δείκτες Αναγνωσιμότητας

Αριθμός προτάσεων 8

Αριθμός Λέξεων 291

Αριθμός συλλαβών 756

Λέξεις ανα πρόταση 36.38

Συλλαβές ανα λέξη 2.60

Δείκτης αναγνωσιμότητας Flesch 16.64 πολύ δύσκολο, ΤΕΙ-ΑΕΙ

Δείκτης αναγνωσιμότητας SMOG 20.92 επίπεδο ΤΕΙ - ΑΕΙ

Δείκτης αναγνωσιμότητας FOG 61.98 πολύ δύσκολο