|
|
|
|
| ||||||
|
Οστις αν η... κείμενο του Δημήτρη Καστριώτη στην Καθημερινή
Πάνε από τότε είκοσι ένα χρόνια, η φράση όμως μου είχε εντυπωθεί τόσο, που δεν νομίζω ότι κάνω λάθος. Εξετάσεις του Σεπτεμβρίου για τους μετεξεταστέους στα αρχαία ελληνικά, αλλά και για όσους είχαν πάρει την απόφαση να μεταπηδήσουν από το πρακτικό στο κλασικό τμήμα και έπρεπε, ας είχαν ήδη περάσει τα αρχαία από τον Ιούνιο, να αποδείξουν ότι οι εκατοντάδες ώρες των μαθηματικών και της φυσικοχημείας δεν τους είχαν περιορίσει τα φιλολογικά ενδιαφέροντα. ότι μπορούσαν να περάσουν εξετάσεις «επιπέδου κλασικού». Πέντε άτομα όλα κι όλα - τρεις σαγηνευμένοι από το κλασικό και δύο προς επανεξέταση. Μέτρια θέματα, βατά. Κι ανάμεσα στις «παρατηρήσεις» αυτό το «όστις αν η». Συντακτική αναγνώριση του «οστις». Αίφνης, αβεβαιότητα. Υποκείμενο ή κατηγορούμενο; Μια από τις στιγμές, που ο νους κολλάει, μια από τις στιγμές, που δεν θέλεις να κάνεις λάθος σ' αυτό - κι ας είναι ασήμαντη η βαθμολογική απώλεια. Η ψιθυριστή συνεργασία και διαφωνία με τους συνεξεταζομένους δεν πέρασε απαρατήρητη. «Τι τρέχει Α.;», ρώτησε ο επιτηρητής τον διπλανό μου, μαθητή του παλιότερα και αριστούχο (διπλωμάτη σήμερα...). Του είπε την απορία μας. «Καζαντζίδη ακούς, Α.; Το «Όποια και να 'σαι, ό,τι και να 'σαι..», το ξέρεις; Τι λες ότι είναι το «όποια»; υποκείμενο;». Καζαντζίδης, λοιπόν, αρωγός στα αρχαία και τη συντακτική αναγνώριση. Ποιος θα το είχε σκεφθεί, αν δεν ήταν αυτή η αυθόρμητη απάντηση ενός δασκάλου με φαντασία και μεράκι; Αν δεν του είχαν εξηγήσει την ομηρική «συναισθησία» με παραπομπή στην αυτοκριτική φράση της μαγείρισσας γιαγιάς, όταν το φαγητό έβγαινε αλμυρό: "ακούγεται πολύ το αλάτι»; Ποιος θα είχε διαβάσει λυρικούς, αν δεν είχε βρεθεί ένας άλλος δάσκαλος να απαγγείλει για τα παιδιά της «Σπάρτας ευάνδρω»; Ποιος θα είχε καταλάβει τη δράση και την αντίδραση στη φυσική, αν δεν την είχε διδαχθεί με ανεκδοτολογικούς διαλόγους ανάμεσα στον Νεύτωνα και το δύστροπο... άλογο, που είχε ζέψει στο κάρο του; Ακόμη και τη Ρωμιοσύνη, που τραγουδούσαμε τότε, ένας δάσκαλος χρειάστηκε να μας τη διαβάσει, για να αντιληφθούμε ότι το ποίημα του Ρίτσου είναι διάλογος κι όχι ο μονόλογος της μελοποίησης:.. Από ένα σχολείο με κτιριακή υποδομή. βιβλιοθήκη, εργαστήρια και γήπεδα, έμειναν, πάνω απ' όλα, κάποιοι δάσκαλοι (θα ήθελα να τους αναφέρω, αλλά δεν ξέρω αν θα το ήθελαν εκείνοι) και οι φράσεις τους το ενδιαφέρον και η ικανότητά τους να μεταδώσουν όχι μόνο γνώσεις, αλλά -πολύ περισσότερο- τη διάθεση για γνώση, τον τρόπο και το «κλειδί της απόκτησης της, την ευφορία που μπορεί να προκαλεί η κατάκτησή της. Δεν φτάνει ένα σχολικό βιβλίο και μια δύσκολη εξέταση χρειάζεται κι ένας ιστορικός με πάθος, για να συνδυάσει ένας έφηβος τους εποικισμούς της αρχαιότητας με την εξέλιξη της οικονομίας, την κατάκτηση των αγορών, τη σύγχρονη αποικιοκρατία. Χρειάζεται ένας δάσκαλος, για να φθάσει ο μαθητής από τις δημοσθενικές δημηγορίεc και τις επιλογές της αρχαίας Αθήνας στην πολιτική στρατηγική, στο δίλημμα του μικρού έθνους. ανάμεσα στην υποταγή ή τον αγώνα αυτοθυσίας, στο δίλημμα της υπερδύναμης ανάμεσα σε μία μετριοπαθή στάση και σε μία πολιτική κτηνωδών αντιποίνων. Χρειάζεται ένας δάσκαλος. Το θυμηθήκαμε όλοι, όταν πριν εννιά χρόνια μας συγκίνησε όλους ο Πήτερ Γουίαρ: με τον "Κύκλο των Χαμένων Ποιητών", αυτήν την ποιητική ταινία για τα παιδιά, τη μάθηση και τη μόρφωση, για τη γοητεία των λέξεων και των ονείρων - και το πόσο σημαντικότερα είναι, ως παρηγοριά στη ζωή μας, από τη ρευστοποιήσιμη γνώση αμέσου εφαρμογής, την εκπαίδευση που δεν είναι παιδεία. Θυμήθηκα τους δασκάλους, που με συγκίνησαν σε ηλικία που δεν δέχεται κανέναν δάσκαλο και καμιά υποχρεωτική μάθηση, όταν η βρετανική Βουλή των Κοινοτήτων κάλεσε όλους τους καθηγητές και γονείς της χώρας να δουν την ταινία του Γουίαρ και να καταλάβουν ότι μπορεί να πνίγουν τα παιδιά μέσα σε «καλές προθέσεις». Χρωστάμε πολλά στους δασκάλους μας. Πολύ περισσότερα απ' ό,τι στα κτίρια και στα γήπεδα, που προσφέρουν επ' ανταλλάγματι τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια και τα όσα -πολύ λιγότερα- μπορεί να παράσχει σε όλους το δημόσιο χρήμα. Χρωστάμε πολλά - κι όμως τους παραγνωρίζουμε συστηματικά υποτιμώντας το έργο τους, υπογραμμίζοντας τη χρονική έκταση των διακοπών τους, απορώντας με τα παράπονά τους ότι δεν αμείβονται ικανοποιητικά. Δεν σκεφτόμαστε ότι από αυτούς ζητάμε να τα βγάλουν κάθε μέρα πέρα με τα βλαστάριά μας - εκείνα που εμείς, στο σπίτι, αναθέτουμε στην τηλεόραση και στην επιρροή της δικής μας διδακτικής εμπειρίας: της έμφασης στη δραχμική επιτυχία, στους τίτλους, στην κοινωνική προβολή, στη μαγκιά και στην έλλειψη αγωγής. Μα, δεν είναι όλοι οι δάσκαλοι καλοί. Όχι, βέβαια. Ποιοι είναι; Όλοι οι δημοσιογράφοι, που με τόση άνεση σχολιάζουμε αυτούς - και πάντα άλλον; Όλοι οι επιχειρηματίες, όλοι οι πολιτικοί ή όλοι οι επώνυμοι "μαϊντανοί" του δημοσίου βίου μας; Ή, μήπως, όλοι οι δικαστές, οι αξιωματικοί και οι αστυνομικοί, που κατά καιρούς ακούμε ότι -σε αντίθεση με τους δασκάλους- αξίζουν υψηλότερες αμοιβές; Δεν πειράζει, όμως. Εμείς θα τα φτιάξουμε όλα ερήμην των δασκάλων. Το "όστις αν η", τη συναισθησία, τον Ρίτσο και τον Νεύτωνα θα τα διδάξουμε στα παιδιά μας εμείς, οι πολιτικοί, οι αρθρογράφοι και οι εραστές της "Μπε Εμ Βε". Κι αν παραλείψουμε κάτι, δεν χάθηκε ο κόσμος. Σε κάποιο ριάλιτι σόου θα το δουν - και θα το μάθουν…
Προφορική και ουσιαστική άσκηση: να χαρακτηρίσετε τη γλώσσα του κειμένου (λεξιλόγιο, συντακτικό, σχήματα λόγου, γραμματικοί τύποι). εντοπίστε στοιχεία που σας αρέσουν και στοιχεία που δε σας αρέσουν.
ερωτήσεις επεξεργασίας και κατανόησης του κειμένου
1. Ποια είναι τα κύρια πρόσωπα της πρώτης παραγράφου; 2. Σε ποιο συγκεκριμένο περιστατικό αναφέρεται η δεύτερη παράγραφος; (3. Σε ποιες περιπτώσεις μαθημάτων αναφέρεται η τρίτη παράγραφος;) 4. Με ποιο τρόπο τoνίζεται ο ρόλος του δασκάλου στην τέταρτη παράγραφο; (5. Σχόλια σχετικά με την ταινία, εφόσον την έχετε δει) 6. Ποιες σκέψεις θα 'πρεπε να καθoρίζoυν τη στάση της κοινωνίας απέναντι στους δασκάλους; 7. Ποια είναι η θέση των δασκάλων σε σχέση με άλλα επαγγέλματα; 8. Πώς μπορεί να αναπληρωθεί το κενό των δασκάλων; Πώς θα σχολιάζατε την τελευταία παράγραφο; 9. Πώς αναπτύσσει ο συγγραφέας τη σκέψη του (από το μερικό στο γενικό) 10. Χαρακτηρισμός της γλώσσας και του ύφους του κειμένου 11 Να δοθεί κυριολεκτικ6ς τίτλος
ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 80 -100 λέξεις. (25μ) Β1. Χαρακτηρίστε τις προτάσεις με την ένδειξη «σωστό» ή «λάθος» α) ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι το έργο των δασκάλων μπορεί να υποκατασταθεί από άλλους. β) Υποστηρίζει ότι στο σχολείο πρέπει να διδάσκονται μουσική και κινηματογράφος γ) ο ρόλος των δασκάλων υποβαθμίζεται και παραγνωρίζεται από την κοινωνία. (3μ) Β2. Να δώσετε κυριολεκτικούς και σύντομους τίτλους σε κάθε μία από τις οκτώ παραγράφους. (8μ) Β3. Να εντοπίσετε μια παράγραφο που αναπτύσσεται με σύγκριση - αντίθεση. (3μ) Β4. Εξηγήστε με ποιο τρόπο αναπτύσσεται στο σύνολο του κειμένου ο συλλογισμός του συγγραφέα. (παραγωγικά, επαγωγικά, αναλογικά) (3μ) Β5. Δικαιολογήστε την χρήση εισαγωγικών στις παρακάτω λέξεις ή φράσεις του κειμένου: α) «όστις αν η» (παρ. 2) β) «ακούγεται πολύ το αλάτι» (παρ. 3) γ) «κλειδί» (παρ. 4) δ) «καλές προθέσεις» (παρ. 5) ε) «μαϊντανοί» (παρ. 7) στ) «Μπε Εμ Βε» (παρ. 8) (3μ) Β6. Να χαρακτηρίσετε το ύφος της τελευταίας παραγράφου. Γιατί νομίζετε επιλέγει ο συγγραφέας να τελειώσει έτσι το κείμενό του; (3μ) Β7. Δικαιολογήστε τον τίτλο του κειμένου και δώστε έναν δικό σας κυριολεκτικό. (2μ) Γ. Να γράψετε ένα κείμενο 500 περίπου λέξεων όπου θα αναπτύσσετε τεκμηριωμένα και με επιχειρήματα την άποψή σας για τις απαιτήσεις που έχει ο ρόλος του εκπαιδευτικού γενικά αλλά και ειδικά στη σύγχρονη πραγματικότητα. (50μ)
|
|
