Μετανάστες δεύτερης γενιάς στην Ελλάδα: από τα διεθνή σύνορα στα «κοινωνικά εσωτερικά σύνορα της μεγαλούπολης»

Κώστας Θεριανός, http://www.historein.gr/2010/03/blog-post.html

  και σε .doc και σε .odt

[...]

Ο όρος μετανάστες κρύβει την κοινωνική ανομοιογένεια και την διαφοροποίηση των μεταναστευτικών ομάδων μεταξύ τους αλλά και στο εσωτερικό τους. Οι βαθύτερες διεισδύσεις στις μεταναστευτικές ομάδες αποκαλύπτουν ότι πρόκειται για πληθυσμούς κοινωνικά αλλά όχι πολιτισμικά διαφορετικούς. Αυτό τουλάχιστον δείχνει η έρευνα για τους μετανάστες δεύτερης γενιάς από τις βαλκανικές χώρες. Η κοινωνική τους διαφοροποίηση οφείλεται σε σημαντικό βαθμό στο ότι η μαζικότητα και ο οικογενειακός χαρακτήρας της αλβανικής μετανάστευσης σε σχέση με τις άλλες δύο μεταναστεύσεις (Βουλγαρία, Ρουμανία) δημιουργεί ένα πλατύ κοινωνικό δίκτυο στους μετανάστες δεύτερης γενιάς από την Αλβανία που μπορεί μεν να μην δημιουργεί τους όρους για μαζική ανοδική κινητικότητα σε επαγγέλματα «λευκού περιλαίμιου», συγκροτεί όμως ένα προστατευτικό δίκτυ απέναντι στην ανεργία και την εξαθλίωση που σε συνθήκες οικονομικής κρίσης είναι άμεσα ορατή και απειλεί πολλά μέλη των δύο άλλων μεταναστευτικών ομάδων.

Οι μετανάστες δεύτερης γενιάς εμφανίζονται να μην μπορούν να κάνουν μια «κοινωνική» και «πολιτική» ανάγνωση της κοινωνίας στην οποία ζουν και τα εκπαιδευτικά και επαγγελματικά προβλήματα που έχουν είναι σχεδόν ίδια με αυτά που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες που ανήκουν στα κατώτερα λαϊκά στρώματα. Δεν πρόκειται δηλαδή για προβλήματα «πολιτισμικών διαφορών», αλλά για οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που σχετίζονται άμεσα με την ταξική τους θέση.

Στην ελληνική γλώσσα υπάρχει λίγη βιβλιογραφία και σχεδόν καθόλου εμπειρική έρευνα για τους μετανάστες δεύτερης γενιάς. Οι μετανάστες δεύτερης γενιάς στη χώρα μας υπολογίζονται περίπου στους 200.000 σύμφωνα με ανεπίσημα στοιχεία .

Ένα κομβικό ερώτημα που δημιουργήθηκε από τα ευρήματα, όπως προέκυπταν κατά την πορεία της έρευνας ήταν αν τελικά οι μαθητές, που ή γεννήθηκαν ή ήρθαν σε μικρή ηλικία στη χώρα μας, είναι ένας «πολιτισμικά Άλλος» ή πρόκειται για νέους ανθρώπους κοινωνικοποιημένους στην ελληνική κοινωνία και τη γλώσσα, έχοντας ουσιαστικές ομοιότητες, φιλοδοξίες, προσδοκίες, τρόπο και σχέδια ζωής με τους Έλληνες συνομήλικους τους που ανήκουν στα ίδια κοινωνικά στρώματα. Η διαφορά τους από τους Έλληνες είναι ότι όλα αυτά «διαμεσολαβούνται» και «φιλτράρονται» από το «νομικό έλλειμμα» της ελληνικής υπηκοότητας, όταν και όποτε αυτό γίνεται αντιληπτό.

Η μελέτη του μεταναστευτικού φαινομένου είναι ακόμη και σήμερα ένα ανοικτό ζήτημα στις κοινωνικές επιστήμες τόσο σε επίπεδο ορολογίας όσο και σε επίπεδο μεθοδολογικής προσέγγισης. Ποιοι θεωρούνται μετανάστες δεύτερης γενιάς; Και ποιες διαδικασίες συνιστούν την πολιτισμική πρόσκτηση της ταξικά διαφοροποιημένης κουλτούρας της κοινωνίας υποδοχής, η οποία δεν πρέπει να διαφεύγει ότι είναι διαμεσολαβημένη μέσα από την κουλτούρα της οικογένειας του μετανάστη είναι ζητήματα υπό έρευνα.

[...]

Έτσι, ο ορισμός του μετανάστη δεύτερης γενιάς ως το άτομο που έχει γεννηθεί στη χώρα υποδοχής των γονιών περιορίζει το ερευνητικό πεδίο, καθώς αποκλείει μεγάλο αριθμό παιδιών που έχουν έρθει στη χώρα μας σε μικρή ηλικία και στην ουσία είναι μετανάστες «δεύτερης γενιάς». Στην παρούσα εργασία χρησιμοποιούμε έναν «ευρύτερο ορισμό» του μετανάστη δεύτερης γενιάς που χρησιμοποιείται σε μεγάλες έρευνες σχετικά με τη μετανάστευση στην αγγλόφωνη βιβλιογραφία: «Μετανάστης δεύτερης γενιάς θεωρείται αυτός που ζει στη χώρα υποδοχής τα τελευταία πέντε χρόνια, έχει μεταναστεύσει πριν από την εφηβεία του και έχει τουλάχιστον ένα γονιό ξένο». Υιοθετήσαμε αυτόν τον ορισμό για την έρευνα και αναζητήσαμε μετανάστες δεύτερης γενιάς σε σχολεία του κέντρου της Αθήνας, όχι με κριτήριο να έχουν γεννηθεί απαραίτητα στη χώρα μας, αλλά να έχουν μεταναστεύσει σε αυτή σε μικρή ηλικία και να έχουν ενταχθεί νωρίς στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.

 Α1. Να συντάξετε περίληψη του κειμένου σε 100-120 λέξεις.

Απαντήστε σύντομα με μια φράση 10-15 λέξεων στις παρακάτω ερωτήσεις:

α) ποιο είναι το θέμα του κειμένου;

β) ποια είναι η άποψη του συγγραφέα;

γ) για ποιο λόγο γράφει το κείμενο; σε ποιους απευθύνετε;

δ) τι είδος κείμενο είναι;

Α2. Κατά πόσο είναι ενιαίο σύνολο οι μετανάστες;

Α3. Σε τι διαφέρουν οι μετανάστες από την Αλβανία σε σχέση με τους μετανάστες από άλλες βαλκανικές χώρες;

Α4. Σε τι οφείλονται τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες δεύτερης γενιάς; Σε τι δεν οφείλονται; Ποια είναι η δική σας γνώμη;

Α5. Ποιο πρόβλημα υπάρχει για τη μελέτη των ζητημάτων που σχετίζονται με τους μετανάστες;

Α6. Ποια κοινά έχουν οι μετανάστες δεύτερης γενιάς με ορισμένους Έλληνες και σε τι διαφέρουν;

Α7. Ποια ανοιχτά ερωτήματα υπάρχουν για τη μελέτη του μεταναστευτικού; Με ποια επιστημονικά πεδία συνδέονται;

Α8. Από που “δανείζεται ο συγγραφέας τον ορισμό του μετανάστη δεύτερης γενιάς; Για ποιον λόγο δεν δίνει δικό του ορισμό;

Β1. Τι σημαίνει η στίξη [...]

Β2. Ποια είναι η νοηματική σχέση της τελευταίας (6ης) παραγράφου με όσα καταγράφονται ως προβλήματα μελέτης του μεταναστευτικού;

Β3. Ποιον/ ποιους τρόπους ανάπτυξης διακρίνετε στην πρώτη (1η) παράγραφο;

Β4. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η τελευταία (6η) παράγραφος;

Β5. Βρείτε πέντε (5) διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις και εξηγήστε το ρόλο τους.

Β6. Στην τέταρτη (4η) παράγραφο βρείτε πέντε (5) σύνθετα ουσιαστικά και αναλύστε τα στα συνθετικά τους.

Β7. Στην τελευταία, έκτη (6η) παράγραφο, βρείτε πέντε σύνθετα ρήματα και αναλύστε τα στα συνθετικά τους.

Β8. Ποια γλωσσικά χαρακτηριστικά αναγνωρίζεται σύμφωνα με τα γνωρίσματα του επιστημονικού λόγου;

Β9. Πώς καταλαβαίνετε τη φράση: “δημιουργεί τους όρους για μαζική ανοδική κινητικότητα σε επαγγέλματα «λευκού περιλαίμιου»”;

Β10. Εξηγήστε πώς καταλαβαίνετε την παρακάτω διαπίστωση και διατυπώστε τη δική σας γνώμη (δηλαδή “σχολιάστε”). Οι μετανάστες δεύτερης γενιάς έχουν εκπαιδευτικά και επαγγελματικά προβλήματα σχεδόν ίδια με αυτά που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες που ανήκουν στα κατώτερα λαϊκά στρώματα.

Β11. Αναπτύξτε παράγραφο με αιτιολόγηση θεωρώντας ως θεματική πρόταση τον ορισμό: «Μετανάστης δεύτερης γενιάς θεωρείται αυτός που ζει στη χώρα υποδοχής τα τελευταία πέντε χρόνια, έχει μεταναστεύσει πριν από την εφηβεία του και έχει τουλάχιστον ένα γονιό ξένο».

Γ. Γράφετε κείμενο για τη σχολική εφημερίδα με θέμα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι συμμαθητές σας-μετανάστες δεύτερης γενιάς. Ξεκινάτε με όσα προβλήματα νομίζετε ότι είναι κοινά στο σχολείο και συνεχίζετε με όσα νομίζετε ότι είναι κοινά σε ευρύτερο κοινωνικό επίπεδο. Τέλος, προσπαθήστε να υποθέσετε ποια προβλήματα αντιμετωπίζουν, επειδή είναι μετανάστες. (Αν νομίζετε ότι στο σχολείο σας δεν υπάρχουν μετανάστες δεύτερης γενιάς, σκεφτείτε μήπως απλώς δεν το ξέρετε ή για ποιον λόγο δεν υπάρχουν ειδικά στο δικό σας σχολείο).