Λειτουργήματα και αξιώματα*

Αναφερόμενος στις θεολογικοπολιτικές έριδες που σπάραζαν την εποχή του, ο Σπινόζα εκπλησσόταν για τη θηριωδία με την οποία άνθρωποι που δίδασκαν τα ιδανικά της αγάπης, της ομόνοιας, της χαράς, της ειρήνης, της εγκράτειας, εξόντωναν τότε (τότε!) τούς αντιπάλους των. Πού, πώς και τι να θεμελιώσεις σε ένα έδαφος ποτισμένο με τόσο αίμα; Ακούγοντας, λοιπόν, το μάθημα των πραγμάτων, ο Σπινόζα αναζητά τις αιτίες του κακού και προβαίνει σε μία διάκριση πού, κατά τη γνώμη μου, δεν έχει γίνει αντικείμενο συστηματικής προσοχής εκ μέρους όσων δοκιμάζουν να σκεφτούν τις πολιτικές πράξεις.

Ο συγγραφέας της Ηθικής διακρίνει τα λειτουργήματα από τα αξιώματα και υποστηρίζει ότι η ραγδαία μετατροπή των πρώτων στα δεύτερα δεν είναι άμοιρη, τόσο των πολιτικών συγκρούσεων όσο και της απόστασης που χωρίζει την πολιτική θεωρία από την πολιτική πράξη. Γιατί αν ένα οργανικό σύνολο δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τις συγκεκριμένες, πρακτικές, ορατές και αυτονόητες λειτουργίες που το συνιστούν, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι οι λειτουργίες αυτές αποτελούν οπωσδήποτε αξιώματα. Τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο επικίνδυνα, όταν οι λειτουργίες μετατρέπονται σε αξιώματα. Διότι ενώ μια λειτουργία ως αναγκαία και, συνεπώς, αυτονόητη δεν χρειάζεται κανενός είδους θεμέλιο, το αξίωμα πρέπει να θεμελιώσει την ύπαρξη του, γιατί, καθώς είναι μετέωρο, θα καταρρεύσει. Ο ρόλος της θεμελίωσης προκύπτει, τώρα, επιτακτικός: τα αξιώματα πρέπει πάση θυσία να αποκτήσουν υπόσταση, γι’ αυτό και θεμελιώνονται ως λειτουργήματα.

Με αφετηρία τη σπινοζική διάκριση μπορούν να τεθούν πρωτοβάθμιες ερωτήσεις και να διαπιστωθεί, για παράδειγμα, κατά πόσο η όρεξη για ένα λειτούργημα αποτελεί ή όχι και επιθυμία για ένα αξίωμα και μήπως, τελικά, το μόνο πού απομένει λειτουργικό είναι το σύστημα των αξιωμάτων. Τι θα σήμαινε όμως αυτή η διαπίστωση για ένα σύνολο που πρέπει να λειτουργήσει; Και πώς, επιτέλους, αυτό το σύνολο λειτουργεί; Η απάντηση στα προηγούμενα ερωτήματα καλό θα ήταν να αφορούσε όλο και περισσότερο κόσμο.

* Γεράσιμος Βώκος, «Λειτουργήματα και αξιώματα». Επιφυλλίδες, Άγρα, σ. 124-125

Προφορική και ουσιαστική άσκηση: να χαρακτηρίσετε τη γλώσσα του κειμένου (λεξιλόγιο, συντακτικό, σχήματα λόγου, γραμματικοί τύποι). Εντοπίστε στοιχεία που σας αρέσουν και στοιχεία που δε σας αρέσουν.

Α. Να συντάξεις περίληψη του κειμένου σε εβδομήντα (70) περίπου λέξεις.

Πριν γράψεις την περίληψη να απαντήσεις (προφορικά) στα παρακάτω ερωτήματα:

α) ποιο είναι το θέμα του κειμένου;

β) ποια είναι η άποψη του συγγραφέα;

γ) για ποιο λόγο γράφει το κείμενο; σε ποιους απευθύνεται;

δ) τι είδος κείμενο είναι;

μονάδες 25

Β1. Να αναπτύξετε (δηλαδή να εξηγήσετε το περιεχόμενό της) την παρακάτω φράση του κειμένου: «τα αξιώματα πρέπει πάση θυσία να αποκτήσουν υπόσταση, γι’ αυτό και θεμελιώνονται ως λειτουργήματα».

μονάδες __

Β1. Να αναπτύξετε (δηλαδή να εξηγήσετε το περιεχόμενό της) την παρακάτω φράση του κειμένου: «κατά πόσο η όρεξη για ένα λειτούργημα αποτελεί ή όχι και επιθυμία για ένα αξίωμα».

μονάδες __

Β2. Να βρείτε έναν τρόπο ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου («Ο συγγραφέας της… θεμελιώνονται ως λειτουργήματα»).

μονάδες __

Β3. Ποιος είναι ο ρόλος της παρένθεσης στην πρώτη παράγραφο; («εξόντωναν τότε (τότε!)»)

Β3. Ποιος είναι ο ρόλος των ερωτημάτων στην τελευταία παράγραφο;

Β4. Να σχηματίσεις φράσεις της νεοελληνικής με τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: λειτούργημα, αξίωμα, μετατροπή, θεμέλιο, υπόσταση. Μπορείς να αλλάξεις τον γραμματικό τύπο της λέξης. (Προσοχή: στις φράσεις να φαίνεται η σημασία των λέξεων).

μονάδες __

Γ. Το κείμενο αναφέρεται στη διάκριση αξιωμάτων και λειτουργημάτων. Στις μέρες μας, σε ορισμένες περιπτώσεις επαγγελμάτων αποδίδουμε το χαρακτηρισμό λειτουργήματα. Γράφεις ένα κείμενο και εξηγείς ποια είναι τα χαρακτηριστικά των δύο εννοιών. Στη συνέχεια αναπτύσσεις τον προβληματισμό σου σχετικά με το επάγγελμα που σκέφτεσαι να ακολουθήσεις (για παράδειγμα: ποια κριτήρια καθορίζουν την επιλογή σου, πώς σκέφτεσαι το εργασιακό μέλλον σου, τι διλήμματα αντιμετωπίζεις, πόσο επηρεάζεσαι από το οικείο περιβάλλον, κλπ). Το κείμενό σου είναι έκθεση που γράφεις στο σχολείο, ενώ δεν έχεις καμία διάθεση και είσαι κουρασμένος/-η επειδή χτες βράδυ ξενύχτησες στο φέισμπουκ. (400-500 λέξεις)

μονάδες 40

Σύμφωνα με το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής* «λειτούργημα είναι το [litúrjima] Ο49 : χαρακτηρισμός επαγγέλματος που έχει έναν ευρύ και σοβαρό κοινωνικό ρόλο: H δουλειά του δασκάλου / του γιατρού / του δικαστή δεν είναι απλό επάγγελμα, είναι ~. H άσκηση του δικαστικού λειτουργήματος απαιτεί υψηλό αίσθημα ευθύνης».

* http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/index.html

Δείκτες Αναγνωσιμότητας των κειμένων, από το http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/foreign/tools/readability/index.html

Αριθμός προτάσεων 13

Αριθμός Λέξεων 301

Αριθμός συλλαβών 707

Λέξεις ανά πρόταση 23.15

Συλλαβές ανά λέξη 2.35

Δείκτης αναγνωσιμότητας Flesch 44.75 δύσκολο, ΤΕΙ-ΑΕΙ

Δείκτης αναγνωσιμότητας SMOG 16.78 επίπεδο ΤΕΙ - ΑΕΙ

Δείκτης αναγνωσιμότητας FOG 42.42 αρκετά δύσκολο