Εμμανουήλ Κριαράς: «Οι γονείς μου δεν ήθελαν να γίνω φιλόλογος διότι δεν θα έβγαζα πολύ ψωμί»,

αποσπάσματα από συνέντευξη στον Σταύρο Θεοδωράκη

(Σάββατο 28 Νοεμβρίου 2009 http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=1&artid=4548335)

Τις ίδιες απόψεις είχατε πάντα για τη γλώσσα;

Όχι, ήμουν καθαρευουσιάνος. Παλαιότερα λέγαμε μάλιστα, κρίμα που δε μιλούμε τη γλώσσα του Πλάτωνα. Αλλά κατόπιν φωτιστήκαμε. Φυσικότατο. Στην Ε΄ Γυμνασίου άρχισα να διαβάζω κι άλλα πράγματα έξω από αυτά του σχολείου και έγινα δημοτικιστής. Γνήσιος, όχι του γλυκού νερού. Δηλαδή το φώναζα, δεν κρυβόμουν κι ας ήμουν μειοψηφία, μοναδικός ή σπάνιος.

Ένας δημοτικιστής που δεν θέλει να διδάσκονται τα Αρχαία στα σχολεία...

Από το ΄76 που έγινε η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση από τον Γεώργιο Ράλλη είχα στην άποψη ότι τα αρχαία πρέπει να περιοριστούν στο Λύκειο. Και πολύ σωστά ο Ράλλης έδωσε αυτή την κατεύθυνση.

Ξέρετε τι λένε όμως; Ότι εάν ξέρεις Αρχαία, πλουτίζεις το λεξιλόγιό σου.

Ποιος θα έλεγε το αντίθετο; Όταν ξέρεις Αρχαία Ελληνικά μπορείς να μάθεις και καλύτερα Ελληνικά και καλύτερα Γαλλικά. Αλλά να τα μάθεις όταν πρέπει, στο Λύκειο!

Τα παιδιά όμως μαθαίνουν από το Δημοτικό μια ξένη γλώσσα, γιατί να μη μαθαίνουν και Αρχαία;

Ναι, αλλά όταν σου κάνει ο άλλος Γαλλικά δε θυμάσαι την ελληνική γλώσσα. Όταν μαθαίνει όμως το «πατήρ- πατρός» και ξέρει το «πατέρας- πατέρα», θα μπερδευτεί το παιδί και δεν θα μάθει τίποτε από τα δύο.

Είναι σπουδαιότερη η ελληνική γλώσσα από τις γλώσσες άλλων λαών;

Ανοησία. Με συγχωρείτε που το λέω, αλλά είναι ανοησία. Κάθε γλώσσα είναι αυτοτελής. Επομένως μπορούμε να λέμε εμείς τώρα ότι τα κινέζικα είναι πιο κάτω από τα ελληνικά; Γιατί;

Γιατί κάποιοι λένε ότι ο ελληνικός πολιτισμός ήταν ανώτερος.

Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός υπήρξε σημαντικότατος, αλλά να φωνάζεις εσύ ότι ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός είναι ανώτερος απ’ τον κινέζικο, είναι ανόητο. Αν οι Νεοέλληνες νομίζουν ότι τους σώζει η πατραγαθία αυτό είναι κούφιο. Έτσι φέραμε την Ελλάδα στην κατάντια αυτή, να είναι υπό επιτήρηση.

[…]

Θα πρέπει αυτούς που γεννιούνται εδώ και μορφώνονται εδώ να τους δεχτούμε ως Έλληνες;

Αυτό είναι πρόθεση της κυβέρνησης και το δέχομαι ανεπιφύλακτα. Γεννήθηκες εδώ, είσαι Έλληνας. Σε προστατεύω για να μπορέσεις να ζήσεις. Εγώ έχω βαφτισιμιό ο οποίος γεννήθηκε στο Παρίσι. Με το που γεννήθηκε έχει ταυτότητα γαλλική.

Και οι δεσμοί αίματος;

Έλληνες είναι εκείνοι που αισθάνονται ότι είναι Έλληνες. Να σας δώσω ένα παράδειγμα. Τη βοηθό μου εδώ τη γνωρίσατε. Ήταν στη Γεωργία, ήξερε ότι είναι ελληνικής καταγωγής, δεν ήξερε λέξη ελληνικά, αλλά είχε τη συνείδηση ότι είναι Ελληνίδα.

[…]

Θα δεχόσασταν να λέμε τα Σκόπια «Βόρεια Μακεδονία»;

Αυτό το «Βόρεια Μακεδονία» δεν θα με πείραζε. Προσδιορίζει ότι αυτοί βρίσκονται πάνω κι εμείς είμαστε κάτω. Διότι ένα μέρος της Μακεδονίας είναι ελληνικό άλλο βουλγαρικό και άλλο σλαβικό. Αυτοί βέβαια θέλουν να πάρουν αξία από τον Μεγάλο Αλέξανδρο. Ο Αλέξανδρος όμως δεν ήταν Σκοπιανός. Είναι γελοίο. Ο Αλέξανδρος ήταν μαθητής του Αριστοτέλη και ο Αριστοτέλης του δίδαξε ελληνικά.

1.       Να συντάξεις περίληψη της συνέντευξης σε πλάγιο λόγο (100 λέξεις)

Πριν γράψεις την περίληψη φρόντισε να απαντήσεις στα παρακάτω ερωτήματα:

α) ποιο είναι το θέμα του κειμένου;

β) για ποιο λόγο γράφεται το κείμενο;

γ) τι είδος κειμένου είναι;

2.       Να αναπτύξεις με τη μέθοδο της αιτιολόγησης την παρακάτω φράση του κειμένου: «Έλληνες είναι εκείνοι που αισθάνονται ότι είναι Έλληνες» (μπορείς να διαφωνήσεις αιτιολογώντας τη διαφωνία σου).

3.       Ποιους τρόπους πειθούς (επίκληση λογικής, συναισθήματος, ήθους) χρησιμοποιεί ο Εμ. Κριαράς στις απαντήσεις του; Να βρεις δύο (2) διαφορετικούς στο απόσπασμα που σου δίνεται;

4.       Να επισημάνεις τη σημασία των παρακάτω διαρθρωτικών λέξεων στις απαντήσεις του Κριαρά: Δηλαδή, Όταν, Επομένως, Διότι, όμως

5.       Σε πολλές περιπτώσεις ο Εμμανουήλ Κριαράς αρχικά φαίνεται να συμφωνεί, όμως εκφράζει την επιφύλαξή του για να πει κάτι διαφορετικό. Μπορείς να βρεις και να σχολιάσεις δυο (2) τέτοιες περιπτώσεις;

6.       Ο Εμμανουήλ Κριαράς στη συνέντευξη του εκφράζει και απόψεις για θέματα όπως η εθνική ταυτότητα και οι εξωτερική πολιτική, τα οποία δεν είναι σχετικά με το επιστημονικό αντικείμενό του. Ποια είναι η θέση ενός ανθρώπου των γραμμάτων απέναντι σε μεγάλα θέματα που απασχολούν την κοινωνία; Έχει δικαίωμα ή ευθύνη να μιλά για τέτοια θέματα; Μπορείς να σκεφτείς σε ποιες άλλες περιπτώσεις θα μπορούσαν οι άνθρωποι των γραμμάτων να καταθέτουν την άποψή τους; (500-600 λέξεις)

επιπλέον δραστηριότητα

Μπορείς να βρεις άλλα στοιχεία (βιογραφικά και εργογραφικά) για τον Εμ. Κριαρά;

Προφορική και ουσιαστική άσκηση:

να χαρακτηρίσετε τη γλώσσα του κειμένου (σύνταξη, λεξιλόγιο, γραμματικοί τύποι). Εντοπίστε δύο χαρακτηριστικά στοιχεία που σας αρέσουν (π.χ. λόγιο λεξιλόγιο, χρήση επιθέτων, κλπ) και στοιχεία που δε σας αρέσουν (π.χ. δομή του κειμένου, παράγραφοι, κλπ).

Δείκτες Αναγνωσιμότητας των κειμένων, από το http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/foreign/tools/readability/index.html

Δείκτες Αναγνωσιμότητας

Αριθμός προτάσεων 50

Αριθμός Λέξεων 446

Αριθμός συλλαβών 1004

Λέξεις ανα πρόταση 8.92

Συλλαβές ανα λέξη 2.25

Δείκτης αναγνωσιμότητας Flesch 64.97 μέσο, Γ' Γυμνασίου - Α' Λυκείου

Δείκτης αναγνωσιμότητας SMOG 10.75 επίπεδο Γ' Γυμνασίου

Δείκτης αναγνωσιμότητας FOG 15.09 εύκολο

όλο το κείμενο της συνέντευξης

από το http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=1&artid=4548335

Ο Εμμανουήλ Κριαράς κλείνει σήμερα τα 103 χρόνια και μιλάει για τα όσα είδε στον αιώνα του

Οι άλλοι πρωταγωνιστές «Σοσιαλιστής υπήρξα από τότε που έγινα δημοτικιστής»

«Οι γονείς μου δεν ήθελαν να γίνω φιλόλογος διότι δεν θα έβγαζα πολύ ψωμί»,  ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Σάββατο 28 Νοεμβρίου 2009 http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=1&artid=4548335

Η Θεσσαλονίκη ήταν γεμάτη γνωστούς. Σε κάθε μέτρο κι ένα «γεια». Ήταν οι μέρες του Φεστιβάλ Κινηματογράφου και ο αέρας είχε τη μυρωδιά που σκορπάνε μόνο τα μεγάλα γεγονότα πολιτισμού. Στην παραλία μια παρέα ξένων προσπαθεί να χωρέσει στο κάδρο του κινητού μαζί με τον Λευκό Πύργο! Μου ζητούν να τους βοηθήσω. Στριμώχνονται, τους φωτογραφίζω και αρχίζω να τρέχω. Δεν θέλω να αργήσω ούτε λεπτό. Άλλωστε στο τηλέφωνο ήταν σαφής. «Θα σας περιμένω στις 10 ακριβώς».

Για τη συνέντευξη αυτή μιλούσαμε από την άνοιξη, μετά μπήκε σφήνα ο Παπανδρέου που τον έβαλε στην τιμητική θέση του «μεγάλου ψηφοδελτίου». «Ας μη μιλήσουμε προεκλογικά. Ελάτε λίγο πριν τα γενέθλιά μου».

Τι ώρα ξυπνάτε;

6.30- 7.00 είμαι στο πόδι. Νωρίτερα ξυπνάω, αλλά σηκώνομαι απ΄ το κρεβάτι στις 6.30.

Ποιες είναι οι πρώτες πρώτες εικόνες που θυμάστε;

Η παλαιότερη ξέρετε ποια είναι; Του 1910. Ο κομήτης του Χάλεϊ θα περνούσε την ατμόσφαιρα της Γης και πολλοί φοβούνταν ότι θα γίνει μεγάλο κακό. Θυμάμαι λοιπόν την ανησυχία στο σπίτι, τι θα γίνει... Ε, δεν έγινε τίποτα.

Τώρα λένε ότι ο κόσμος θα καταστραφεί το 2012...

Δεν καταστρέφεται. Κάποτε βέβαια θα καταστραφεί, αλλά θα αργήσει. Αλλά πιο πολύ θυμάμαι το ταξίδι μου από τη Μήλο στην Κρήτη. Τότε μέσα στο βαπόρι είδα για πρώτη φορά ηλεκτρικό φως. Μέχρι τότε είχαμε μόνο τη λάμπα.

Υπήρξατε απερίσκεπτος πάντως.

Για πότε λέτε;

Για τότε που σας ελευθέρωσαν οι Γερμανοί από το Χαϊδάρι κι εσείς φεύγοντας τραγουδάγατε τον Εθνικό Ύμνο.

Πού τη βρήκα την τόλμη, ε; Μεγάλη απερισκεψία.

Θα μπορούσαν να σας καθαρίσουν όλους.

Ξέραμε ότι τη μέρα αυτή θ΄ απολυθούμε. Έρχεται η εντολή να φύγουμε και έπρεπε να μπούμε σε τετράδες και να βγούμε από το στρατόπεδο συντεταγμένοι. Εγώ λέω, «τον Εθνικό Ύμνο παιδιά!». Και άρχισαν τον Εθνικό Ύμνο. Μπορούσαν να μας εκτελέσουν εκείνη τη στιγμή.

Πώς ασχοληθήκατε με τη γλώσσα;

Ήμουν στην Γ΄ Γυμνασίου που έκανα κουβέντα ότι θα γίνω φιλόλογος. Επομένως από τότε ήταν ξεκομμένο. Οι γονείς μου δεν ήθελαν να γίνω φιλόλογος διότι δεν θα έβγαζα πολύ ψωμί. Αλλά με βοήθησαν και οι συνθήκες, διότι τα οικονομικά της οικογένειας δεν ήταν ανθηρά. Ο Πλαστήρας είχε ιδρύσει ένα Ακαδημαϊκό Οικοτροφείο για να στεγάσει υποψηφίους φιλολόγους, φυσικούς και μαθηματικούς. Από το Γυμνάσιο Χανίων πρότειναν εμένα, τον Καψωμένο και τον Τομαδάκη- μακαρίτες πια.

Ο Πλαστήρας λοιπόν σας σπούδασε.

Δυο χρόνια μόνο. Με την Παγκαλική δικτατορία αποφασίζουν αιματηρές οικονομίες και κλείνουν το Οικοτροφείο. Εγώ πάω στρατιώτης και ο πατέρας μου καταφέρνει να με μεταθέσουν στο υπουργείο Ναυτικών το οποίο είναι απέναντι στο Πανεπιστήμιο. Έτυχε να έχω καλούς προϊσταμένους, με εξετίμησαν τέλος πάντων και μου λένε «όποτε θέλεις να πηγαίνεις στο Πανεπιστήμιο».

Τις ίδιες απόψεις είχατε πάντα για τη γλώσσα;

Όχι, ήμουν καθαρευουσιάνος. Παλαιότερα λέγαμε μάλιστα, κρίμα που δε μιλούμε τη γλώσσα του Πλάτωνα. Αλλά κατόπιν φωτιστήκαμε. Φυσικότατο. Στην Ε΄ Γυμνασίου άρχισα να διαβάζω κι άλλα πράγματα έξω από αυτά του σχολείου και έγινα δημοτικιστής. Γνήσιος, όχι του γλυκού νερού. Δηλαδή το φώναζα, δεν κρυβόμουν κι ας ήμουν μειοψηφία, μοναδικός ή σπάνιος.

Ένας δημοτικιστής που δεν θέλει να διδάσκονται τα Αρχαία στα σχολεία...

Από το ΄76 που έγινε η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση από τον Γεώργιο Ράλλη είχα στην άποψη ότι τα αρχαία πρέπει να περιοριστούν στο Λύκειο. Και πολύ σωστά ο Ράλλης έδωσε αυτή την κατεύθυνση.

Ξέρετε τι λένε όμως; Ότι εάν ξέρεις Αρχαία,πλουτίζεις το λεξιλόγιό σου.

Ποιος θα έλεγε το αντίθετο; Όταν ξέρεις Αρχαία Ελληνικά μπορείς να μάθεις και καλύτερα Ελληνικά και καλύτερα Γαλλικά. Αλλά να τα μάθεις όταν πρέπει, στο Λύκειο!

Τα παιδιά όμως μαθαίνουν από το Δημοτικό μια ξένη γλώσσα, γιατί να μη μαθαίνουν και Αρχαία;

Ναι, αλλά όταν σου κάνει ο άλλος Γαλλικά δε θυμάσαι την ελληνική γλώσσα. Όταν μαθαίνει όμως το «πατήρ- πατρός» και ξέρει το «πατέρας- πατέρα», θα μπερδευτεί το παιδί και δεν θα μάθει τίποτε από τα δύο.

Είναι σπουδαιότερη η ελληνική γλώσσα από τις γλώσσες άλλων λαών;

Ανοησία. Με συγχωρείτε που το λέω, αλλά είναι ανοησία. Κάθε γλώσσα είναι αυτοτελής. Επομένως μπορούμε να λέμε εμείς τώρα ότι τα κινέζικα είναι πιο κάτω από τα ελληνικά; Γιατί;

Γιατί κάποιοι λένε ότι ο ελληνικός πολιτισμός ήταν ανώτερος.

Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός υπήρξε σημαντικότατος, αλλά να φωνάζεις εσύ ότι ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός είναι ανώτερος απ΄ τον κινέζικο, είναι ανόητο. Αν οι Νεοέλληνες νομίζουν ότι τους σώζει η πατραγαθία αυτό είναι κούφιο. Έτσι φέραμε την Ελλάδα στην κατάντια αυτή, να είναι υπό επιτήρηση.

Δεν πρέπει να είσαι υπερήφανος που είσαι Έλληνας, να είσαι υπερήφανος αν έχεις κάνει κάτι εσύ προσωπικά για τη Ελλάδα.

Έτσι. Ξέρετε τι έχει γράψει το 1902 ένας Γερμανός επιστήμων, ο Κρουμπάχερ, που μελετούσε την ελληνική γλώσσα. «Αλίμονο που είσαι απόγονος». Κάτι λέει αυτό, για όσους καταλαβαίνουν.

Ένας ηθοποιός είχε πει ότι θα ήταν ίσως καλό να καλύψουμε την Ακρόπολη με μαύρα πανιά ώστε ν΄ αναγκαστούμε να φτιάξουμε μια νέα Ακρόπολη.

Ναι, δηλαδή να κάνουμε οι Νεοέλληνες δικό μας πολιτισμό και αυτός να εκτιμηθεί. Καταφέραμε βέβαια να δώσουμε μερικούς λογοτέχνες, μερικούς καλλιτέχνες, αλλά δεν καταφέραμε να επιβληθούμε όσο θα έπρεπε.

Ποιος ήταν ο σημαντικότερος άνθρωπος που έχετε γνωρίσει;

Ξέρετε ποιον θεωρώ; Τον Λεβί Στρος που πέθανε πριν από λίγες μέρες 100 χρονών. Ήμουν στη Γαλλία το ΄66, είχα πάρει άδεια εκπαιδευτική και μας δόθηκε η ευκαιρία να πάμε στο College de France. Άκουσα το μάθημά του, περιωπής μάθημα. Τον εθαύμαζα πράγματι.

«Θλιβεροί Τροπικοί».

Ακριβώς. Αυτός εξετίμησε τον πολιτισμό των αγρίων και όχι τον δυτικό πολιτισμό, τον ψεύτικο. Και έγινε εθνογράφος.

Από τους πολιτικούς ποιον έχετε ξεχωρίσει;

Κοιτάξτε. Το 1916 με είχε πάει ο πατέρας μου σε ένα ένοπλο συλλαλητήριο στα Χανιά όπου μιλούσε ο Βενιζέλος έχοντας τον Κουντουριώτη δεξιά και τον Δαγκλή αριστερά. Μετά το ΄28 στο σιντριβάνι στα Χανιά του έβγαλα το καπέλο μου. Τότε φορούσαμε καπέλα.

Γιατί δεχθήκατε να συμμετέχετε στο ψηφοδέλτιο του ΠΑΣΟΚ;

Όταν με πήρε στο τηλέφωνο ο Πετσάλνικος να με ρωτήσει αν θα δεχόμουν να είμαι στο ψηφοδέλτιο το μεγάλο, του είπα «ευχαρίστως δέχομαι διότι σοσιαλιστής υπήρξα από τα νεανικά μου χρόνια και μάλιστα εύχομαι το ΠΑΣΟΚ να γίνει σοσιαλιστικότερο».

Του Παπανδρέου τι του είπατε όταν σας επισκέφθηκε;

Καθόταν εκεί που κάθεστε και του είπα ότι τα σχολεία μας είναι σε άθλια κατάσταση. Και τα Δημοτικά και τα Γυμνάσια και τα Πανεπιστήμια. Και του λέω «βέβαια έχετε μπροστά σας τα οικονομικά προβλήματα, αλλά μην ξεχάσετε την παιδεία, μην ξεχάσετε τη γλώσσα την ελληνική».

Ζήσατε με την ίδια γυναίκα 65 χρόνια.

Τη γυναίκα μου τη γνώρισα στο Πανεπιστήμιο. Και θα μπορούσα να μιλάω για 75 και όχι για 65 χρόνια. Τα χρόνια μας ήταν ευτυχισμένα αν εξαιρέσουμε τα τελευταία χρόνια που ήταν πολύ σοβαρά άρρωστη. Τότε, όπως λέει ο Καβάφης, «καταντά το αύριο αύριο να μην είναι...».

Το ότι ήσασταν ερωτευμένος όλα αυτά τα χρόνια σημαίνει ότι ήσασταν και πιστός;

Βέβαια. Τον ερωτευμένο έτσι τον καταλαβαίνω εγώ. Και τούτο ποιείν κακείνο μη αφιέναι; Δεν είμαι αυτής της σχολής εγώ.

Μήπως μαγείρευε και καλά;

Ήταν καλή νοικοκυρά, αλλά δεν ήταν μαγείρισσα. Μάλιστα κάποτε σ΄ έναν προθάλαμο ιατρικό με ρώτησαν «πού αποδίδετε τη μακροζωία σας;» Τους λέω: Καλή γυναίκα και όχι καλό φαί. Ετηρούσαμε δίαιτα, δηλαδή η γυναίκα μου είχε ξορκίσει το αλάτι.

Όσο πιο πολλά ξέρει κάποιος, τόσο πιο ευτυχισμένος είναι;

Δεν ξέρω. Οι αρχαίοι έλεγαν «πολυμαθίην ου διδάσκειν», δηλαδή το να ξέρεις πολλά δε σου βάζει μυαλό. Επομένως να θαυμάζει κανείς την απέραντη σοφία, είναι υπερβολή. Άλλωστε κυκλοφορεί και πολλή σοφία ανόητη.

Με τη θρησκεία πώς τα πάτε;

Δε με απασχολεί η θρησκεία. Όταν ήμουν παιδί με απασχολούσε, αλλά έκτοτε δε με απασχολεί.

Γιατί λένε ότι όποιος γερνάει γυρνάει στη θρησκεία;

Δεν ανήκω σ΄ αυτούς. Οι θρησκευτικές μου πεποιθήσεις είναι όμοιες από τότε που έπαψα να πηγαίνω στην εκκλησία.

Υπάρχει κάτι εκεί που θα πάμε τελικά όλοι;

Δε νομίζω ότι θα πάμε πουθενά. Εδώ θα μείνουμε, επί της γης... Μου το είπε κάποτε ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, ότι «δεν πιστεύω στη μετά θάνατον ζωή». Και απόρησα, διότι ο Τσάτσος ήταν ιδεαλιστής.

Πόσω μάλλον εσείς που είστε ορθολογιστής.

Βέβαια. Εγώ είμαι ορθολογιστής, του γαλλικού ορθολογισμού.

Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός υπήρξε σημαντικότατος, αλλά να φωνάζεις εσύ ότι ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός είναι ανώτερος απ΄ τον κινέζικο, είναι ανόητο. Αν οι Νεοέλληνες νομίζουν ότι τους σώζει η πατραγαθία αυτό είναι κούφιο

Οι αρχαίοι έλεγαν «πολυμαθίην ου διδάσκειν», δηλαδή το να ξέρεις πολλά δε σου βάζει μυαλό. Επομένως να θαυμάζει κανείς την απέραντη σοφία, είναι υπερβολή. Άλλωστε κυκλοφορεί και πολλή σοφία ανόητη

«Γεννήθηκες εδώ, είσαι Έλληνας»

Θα πρέπει αυτούς που γεννιούνται εδώ και μορφώνονται εδώ να τους δεχτούμε ως Έλληνες;

Αυτό είναι πρόθεση της κυβέρνησης και το δέχομαι ανεπιφύλακτα. Γεννήθηκες εδώ, είσαι Έλληνας. Σε προστατεύω για να μπορέσεις να ζήσεις. Εγώ έχω βαφτισιμιό ο οποίος γεννήθηκε στο Παρίσι. Με το που γεννήθηκε έχει ταυτότητα γαλλική.

Και οι δεσμοί αίματος;

Έλληνες είναι εκείνοι που αισθάνονται ότι είναι Έλληνες. Να σας δώσω ένα παράδειγμα. Τη βοηθό μου εδώ τη γνωρίσατε. Ήταν στη Γεωργία, ήξερε ότι είναι ελληνικής καταγωγής, δεν ήξερε λέξη ελληνικά, αλλά είχε τη συνείδηση ότι είναι Ελληνίδα.

Και Ευρωπαίος ποιος είναι; Ο Τούρκος είναι Ευρωπαίος;

Κακά τα ψέματα, δεν είναι και τόσο Ευρωπαίος... Κάποιοι το βλέπουν οικονομικά, αν συμφέρει ή δεν συμφέρει, αλλά δύσκολο να πούμε ότι η Τουρκία είναι Ευρώπη. Ακόμη και όταν έφθανε ώς τη Βιέννη, και τότε δεν ήταν. Άλλο αν θέλουμε να μπει στην Ευρώπη για να μην τσακωνόμαστε, για να έχουμε την ησυχία μας.

«Το “Βόρεια Μακεδονία” δεν θα με πείραζε»

Θα δεχόσασταν να λέμε τα Σκόπια «Βόρεια Μακεδονία»;

Αυτό το «Βόρεια Μακεδονία» δεν θα με πείραζε. Προσδιορίζει ότι αυτοί βρίσκονται πάνω κι εμείς είμαστε κάτω. Διότι ένα μέρος της Μακεδονίας είναι ελληνικό άλλο βουλγαρικό και άλλο σλαβικό. Αυτοί βέβαια θέλουν να πάρουν αξία από τον Μεγάλο Αλέξανδρο. Ο Αλέξανδρος όμως δεν ήταν Σκοπιανός. Είναι γελοίο. Ο Αλέξανδρος ήταν μαθητής του Αριστοτέλη και ο Αριστοτέλης του δίδαξε ελληνικά.

Υπάρχει μακεδονική γλώσσα;

Αυτοί όταν λένε «μακεδονική γλώσσα» εννοούν τη σλαβική διάλεκτο. Η γλώσσα όμως που μιλούσε ο Αλέξανδρος δεν ξέρουμε τι ακριβώς ήταν. Οι γλωσσολόγοι μελετούν το θέμα και υποστηρίζουν ότι ήταν συγγενική της ελληνικής.

«Οι κακοί δημοσιογράφοι»

Η τηλεόραση φταίει που φτωχαίνει η γλώσσα μας;

Φταίει κι αυτή. Και οι καλοί και οι κακοί δημοσιογράφοι που πολλές φορές δεν ξέρουν γράμματα. Εγώ δυόμισι χρόνια μιλούσα στην τηλεόραση, θα το θυμάστε ίσως. Ξέρετε πόσα λεφτά μου χρωστάνε ακόμη; 700.000 δραχμές.

Δεν είναι λίγα...

Δεν τα διεκδίκησα. Επί Μαθιόπουλου, άρχισε η ιστορία των εκπομπών. Την πρώτη φορά πήρα πολλά λεφτά και διαμαρτυρήθηκα, «γιατί μου δίνετε τόσα λεφτά». Κατόπιν έφυγε ο Μαθιόπουλος, εγώ συνέχισα, ήρθαν άλλοι και δεν με ξαναπλήρωσαν.

Τώρα βλέπετε τηλεόραση;

Ομολογώ ότι την είχα κόψει διότι δεν με ικανοποιούσε. Αλλά τώρα επειδή έχουμε ανακοινώσεις κάθε τόσο καινούργιες, θέλω να είμαι ενήμερος και γι΄ αυτό παρακολουθώ.