|
|
|
|
| ||||||
|
το πείραμα της γραμματοσειράς
Στο σχολικό βιβλίο της Έκθεσης-Έκφρασης περιλαμβάνεται το κείμενο του Ε. Π. Παπανούτσου, Η Δύναμη της μάζας (σελ. 115). Παρατίθεται η αρχή του κειμένου.
Έως ποιο βαθμό οι αντιλήψεις, οι κρίσεις, οι αποφάσεις μας στην καθημερινή ζωή είναι "δικές μας" και όχι αποτέλεσμα επιρροής της μικρής και της μεγάλης κοινωνίας απάνω μας; (Μικρήν εννοώ τον στενό οικογενειακό, φιλικό και επαγγελματικό κύκλο και μεγάλη όλο τριγύρω μας το ανθρώπινο περιβάλλον μέσα και έξω ακόμη από τον εθνικό και γεωγραφικό μας χώρο). Το ερώτημα θα σκανδαλίσει ίσως τον αμύητο στα προβλήματα της κοινωνικής ψυχολογίας αναγνώστη, έχει εντούτοις το λόγο του. Δεν είμαστε τόσο "ελεύθεροι" να σχηματίζομε τις εντυπώσεις, τις πεποιθήσεις, το πρόγραμμα των επιδιώξεων μας, όσο νομίζομε. Το κοινωνικό σώμα, η "ομάδα" μέσα στην οποία έχομε ενταχθεί (από τη γλώσσα που μιλούμε, από το Θεό που λατρεύομε, από την ανατροφή και την εκπαίδευση που έχομε πάρει, από το επάγγελμα που ασκούμε κτλ.) καθορίζει σε τέτοιαν έκταση και σε τόσο βάθος τον τρόπο και τα μέτρα με τα οποία αντιλαμβανόμαστε και σημασιολογούμε τα πράγματα και τα γεγονότα, ώστε κάθε άλλο παρά "δικές μας", με την αυστηρή έννοια της λέξης, είναι οι αλήθειες και οι αξίες μας. Φυσικά τούτο δεν το παραδέχεται ο εγωισμός μας. - Βλέπω με τα δικά μου μάτια, λέμε, και κρίνω με το δικό μου μυαλό. - Με δική μου πρωτοβουλία αποδοκιμάζω αυτήν την ιδεολογία και είμαι υπεύθυνος. - Η αλήθεια που υποστηρίζω είναι ολοφάνερη' δε μου την υπέβαλαν άλλοι. Μια βαθύτερη όμως διερεύνηση (που μπορούμε και οι ίδιοι να κάνομε μέσα μας, εάν έχομε το θάρρος να ανατάμομε τον εαυτό μας) θα μας πείσει ότι σε αναρίθμητες περιπτώσεις η πνευματική μας ανεξαρτησία είναι ένας ωραίος μύθος. Η όραση, η κρίση, η πίστη "μας" είναι η όραση, η πίστη της κοινωνικής φάλαγγας με την οποία συμπορευόμαστε. Το φαινόμενο τούτο στη γλώσσα της επιστήμης λέγεται "κοινωνικός κομφορμισμός" και έχει γίνει αντικείμενο όχι μόνο θεωρητικών αλλά και πειραματικών ερευνών. Μιαν απ' όλες θα αναφέρω για παράδειγμα. Το 1951 ο Αμερικάνος ψυχολόγος J. Ε Asch έκανε, ανάμεσα σε άλλα, και τούτο το έξυπνο πείραμα. (…)
Συνήθως οι μαθητές αντιλαμβάνονται «θεωρητικά» όσα γράφονται και – φυσικά, όπως όλοι μας – εξαιρούν τον εαυτό τους. Το πείραμα της επόμενης σελίδας βασίζεται στην ιδέα του πειράματος του J. Ε Asch. Δίνουμε στους μαθητές δύο εκδοχές ενός κειμένου και τους ζητάμε να βρουν τις μικρές διαφορές στις γραμματοσειρές. Πρόκειται για την ίδια γραμματοσειρά, αυτό που αλλάζει είναι η στοίχιση του κειμένου, η απόσταση των χαρακτήρων και το μέγεθος. Σκοπός μας είναι να δείξουμε ότι σε συγκεκριμένες συνθήκες μπορεί να υιοθετήσουν κρίσεις που είναι αποτέλεσμα επιρροής από την ομάδα. Δηλαδή να επαληθεύσουμε «πειραματικά» όσα αναφέρει ο Παπανούτσος. Το «πείραμα» γίνεται μέσα στην τάξη. Στην πραγματοποίησή του μπορεί να βοηθήσει ένας μαθητής που θα γνωρίζει εκ των προτέρων το σενάριο. Επίσης, ίσως θα βοηθήσει αν το κείμενο που θα δοθεί να σχετίζεται με κάποιο θέμα σημαντικό για τους μαθητές ανάλογα με την επικαιρότητα. Χρειάζεται να είμαστε πειστικοί και να επιμείνουμε, εφόσον η πρώτη αναμενόμενη αντίδραση των μαθητών θα είναι ότι τα δύο κείμενα έχουν την ίδια γραμματοσειρά. Σταδιακά θα αρχίσουν να βρίσκουν διαφορές…
1. το αρχείο γουόρντ (με το υλικό για το πείραμα στη 2η σελίδα)
2. Μπορούμε να δείξουμε στους μαθητές το πείραμα του J. Ε Asch (εδώ) ή από του Γιουτιούμπ
3 Τρίτο βήμα, η επεξεργασία του κειμένου που περιλαμβάνεται στο σχολικό βιβλίο
• Στοιχεία για το πείραμα του J. Ε Asch
|
|
