Εμείς οι Αρχαίοι και οι Πανελλαδικές

Παντελής Μπουκάλας, Καθημερινή 19.05.2015

http://www.kathimerini.gr/815926/opinion/epikairothta/politikh/emeis-oi-arxaioi-kai-oi-panelladikes

και σε .odt  και σε .doc
 

Πανελλαδικές εξετάσεις, μάθημα πρώτον, Νεοελληνική Γλώσσα: «Σε ομιλία που θα εκφωνήσετε σε ημερίδα του Δήμου σας, με θέμα “Προστασία και αξιοποίηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς”, να εκθέσετε τις απόψεις σας (500-600 λέξεις) σχετικά με: α) τους λόγους για τους οποίους πρέπει...». Τίποτε πιο εύκολο. Και τίποτε δυσκολότερο. Σε άλλους μαθητές οι 500-600 λέξεις θα φάνηκαν ελάχιστες, σε άλλους βουνό. Και κάποιοι ίσως ενοχλήθηκαν από το «πρέπει», που, ρητό ή άρρητο, σημαδεύει πάντα το θέμα που δίνεται στο μάθημα που κάποτε αποκαλούσαμε Έκθεση, προκαταβάλλοντας και το πλαίσιο της μαθητικής απάντησης: «πρέπει», άρα δεοντολογήματα, άρα άψυχη ρητορική, συνήθως παπαγαλιστί αντλημένη από φροντιστηριακούς μπούσουλες.

Όσα παιδιά έτυχε να επισκεφθούν –έστω μία φορά– αρχαίο θέατρο, μόνα τους ή με τη συνοδεία δασκάλων και γονιών, για να δουν απλώς τον χώρο ή για να παρακολουθήσουν παράσταση αρχαίου δράματος, είχαν υπέρ τους την αυτοψία και το συναίσθημα αυθεντικό οδηγό: και μόνο η εξαιρετική θέση όλων των θεάτρων αρκεί για να αναστήσει μπροστά σου, ζευγάρι αχώριστο, την ομορφιά και τη δημοκρατία, ναός της οποίας ήταν το θέατρο. Όσοι μαθητές όμως, για χίλιους μύριους λόγους, δεν επισκέφθηκαν ποτέ την Επίδαυρο ή το αρχαίο θέατρο που υπάρχει αιώνες τώρα, είκοσι χιλιόμετρα από το χωριό τους, ρημαγμένο από την αδιαφορία ή την αγνωσία, και μόλις τελευταία απέσπασε ένα κομματάκι ενδιαφέροντος, θα βρέθηκαν στην ανάγκη να επινοήσουν συγκίνηση πρώτα κι ύστερα άποψη.

Στο εξεταστικό θέμα «Εμείς και οι αρχαίοι χώροι θέασης και ακρόασης», βασισμένο σε ομότιτλο κείμενο του αρχαιολόγου Β. Λαμπρινουδάκη, υπόκειται το πολύ πιο βασανιστικό «Εμείς και οι Αρχαίοι» –γενικώς. Εμείς, ως πολιτεία και κοινωνία, απέναντι σε μια κληρονομιά που συχνά-πυκνά μάς λυγίζει με το μέγα βάρος της. Πότε; Όταν την επικαλούμαστε σαν άλλοθι ή σαν τεκμήριο φυλετικής υπεροχής, χωρίς καλά καλά να τη γνωρίζουμε, απλώς και μόνο επειδή αυτή είναι η ρουτίνα του νεοελληνικού κράτους. Ή όταν πιστεύουμε πως είμαστε οι μοναδικοί δικαιούχοι της, μειώνοντας έτσι απελπιστικά τον οικουμενικό της χαρακτήρα και κλείνοντας τα μάτια μπροστά σε όσα πολύτιμα μάθαμε και μαθαίνουμε από τους ξένους για τους Αρχαίους. Ή όταν ασπαζόμαστε το δόγμα ότι το χρέος της ανθρωπότητας απέναντι στους αρχαίους Έλληνες είναι τόσο μεγάλο, ώστε να της επιβάλει να ιδρύσει μυριάδες πρυτανεία, για να σιτίζει εμάς τους νέους Έλληνες.

Μακάρι τα παιδιά να απάντησαν με κριτική ευθύτητα στο θέμα τους, δίχως να προσφύγουν στις ετοιματζίδικες απαντήσεις του «εθνικά ορθού» ή του «μαθητικά δέοντος». Μακάρι να έγραψαν αυτό που όντως πιστεύουν και όχι αυτό που «πρέπει» να πιστεύουν ή θα θέλαμε εμείς να πιστεύουν. Και μακάρι, βέβαια, να πέσουν σε βαθμολογητές αυτοκριτικά τίμιους, που, όσο θα αξιολογούν το γραπτό, θα αναλογίζονται πώς έχουν απαντήσει αυτοί στο ίδιο θέμα. Δηλαδή, ποια θολή, εξιδανικευμένη ή και κίβδηλη εικόνα για την ταυτότητά μας και τη σχέση της με τους Αρχαίους έχουμε παραδώσει οι παλαιότεροι στους νέους.

Α1. Το κείμενο είναι περίπου 450 λέξεις. Να το πυκνώσεις σε λιγότερες από 100.

μονάδες 25

Α2. Απαντήστε σύντομα με μια φράση 10-15 λέξεων στις παρακάτω ερωτήσεις:

α) ποιο είναι το θέμα του κειμένου;

β) ποια είναι η άποψη του συγγραφέα;

γ) για ποιο λόγο γράφει το κείμενο; σε ποιους απευθύνεται;

δ) τι είδος κείμενο είναι;

Α3. Για ποιον λόγο ο αρθρογράφος χαρακτηρίζει το θέμα «Τίποτε πιο εύκολο. Και τίποτε δυσκολότερο.»; Απαντήστε σύντομα (50-60 λέξεις) με βάση όλο το κείμενο.

μονάδες 10

Α4. Πόσες περιπτώσεις αναφέρει ο συγγραφέας κατά τις οποίες «συχνά-πυκνά μάς λυγίζει με το μέγα βάρος της» κληρονομιάς; (τρίτη παράγραφος)

Α5. Ποια στάση ελπίζει ο συγγραφέας να κράτησαν οι μαθητές απέναντι στο θέμα; Με ποιον παράγοντα το συνδέει;

μονάδες 7

Β1. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος;

μονάδες 5

Β2. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η τρίτη παράγραφος; Τεκμηριώστε την απάντησή σας. Ή: Μπορείτε να τεκμηριώσετε ότι η τρίτη παράγραφος αναπτύσσεται με αιτιολόγηση; Αν έχετε άλλη εκτίμηση (πχ διαίρεση), αιτιολογήστε την.

Β3. Για ποιον λόγο επιλέγει ο συγγραφέας να κλείσει το κείμενό του (τέταρτη παράγραφος) με τη μορφή ευχών;

Β4. Να αντικαταστήσετε τις λέξεις με συνώνυμες ή άλλες που μπορεί να λειτουργήσουν μέσα στο κείμενο χωρίς να αλλάξει το νόημά του: μπούσουλες, ρουτίνα, δικαιούχοι, ευθύτητα, κίβδηλη

μονάδες 5

Β5. Να ερμηνεύσετε τις φράσεις του κειμένου χωρίς να τις συσχετίσετε με το νόημα που έχουν μέσα στο κείμενο: α) «τη δημοκρατία, ναός της οποίας ήταν το θέατρο» και β) «να ιδρύσει μυριάδες πρυτανεία, για να σιτίζει εμάς τους νέους Έλληνες»

Β6. Ποια άποψη διατυπώνει ο συγγραφέας για τη σχέση ανάμεσα στις έννοιες «συγκίνηση» και «άποψη»; (δεύτερη παράγραφος). Συμφωνήστε ή διαφωνήστε τεκμηριωμένα.

μονάδες 8

Β7. Διαλέξτε μία από τις περιπτώσεις κατά τις οποίες «συχνά-πυκνά μάς λυγίζει με το μέγα βάρος της» κληρονομιάς (τρίτη παράγραφος) και αναπτύξτε την σε μία παράγραφο με παραδείγματα, αιτιολόγηση ή όποιον τρόπο θέλετε.

Β8. Νομίζετε ότι το κείμενο είναι «εύκολο» ή «δύσκολο»; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας αναφερόμενοι σε τρία χαρακτηριστικά: α) το θέμα του, β) τη σύνταξη και γ) το λεξιλόγιο.

Γ1. Τώρα, γράψτε και σεις την έκθεση με την διαβεβαίωση ότι θα πέσετε σε βαθμολογητές όπως τους θέλει ο συγγραφέας:

Σε ομιλία που θα εκφωνήσετε σε ημερίδα του Δήμου σας με θέμα «Προστασία και αξιοποίηση της πολιτισμικής μας κληρονομιάς», να εκθέσετε τις απόψεις σας (500-600 λέξεις) σχετικά με:

α) τους λόγους για τους οποίους πρέπει το ευρύ κοινό να πλησιάσει και να γνωρίσει τους χώρους και τα μνημεία της πολιτισμικής μας κληρονομιάς και

β) τις δραστηριότητες με τις οποίες οι πολίτες και ειδικότερα οι νέοι θα εξοικειωθούν με αυτά.

μονάδες 40