Έκθεση γ΄ Λυκείου στη σχολική βιβλιοθήκη: προετοιμασία θέματος πανελλαδικών*

(το κείμενο γράφτηκε για το Σύνδεσμο Φιλολόγων ν. Δράμας που συζήτησε το ρόλο των σχολικών βιβλιοθηκών στη σχολική ζωή σε σχετική εκδήλωση)

Σκοπός αυτού του κειμένου είναι να δείξει ότι η χρήση των σχολικών βιβλιοθηκών μπορεί να συνεισφέρει αποτελεσματικά και στην προετοιμασία των μαθητών της Γ΄ Λυκείου για τον Πανελλαδικό Διαγωνισμό, δηλαδή να χτυπήσει στην καρδιά μιας διαδικασίας που δεν έχει καρδιά και να αμφισβητήσει την κυρίαρχη ιδεολογία, που δεν οδηγεί – όπως διατείνεται – στην επιτυχία, που απαξιώνει κάθε παιδαγωγική διαδικασία και κάθε μαθητική αυτενέργεια, που θέλει τον μαθητή παθητικό κουφιοκεφαλάκη να δέχεται «αυτά που θέλουν» – τάχα – οι εξετάσεις.

Πριν περάσω στην περιγραφή του θέματός, πρέπει να τονίσω ότι οι μαθητές ήταν εξοικειωμένοι με τη σχολική βιβλιοθήκη και το ρόλο της, επειδή συχνά-πυκνά κάναμε εκεί τα μαθήματά μας. Αυτό έδινε την ευκαιρία για σύντομες κουβέντες, που γινόταν τακτικά, και έτσι τα παιδιά δεν είχαν καμία αμηχανία να κινηθούν και να φερθούν με τον τρόπο που ταιριάζει σ’ ένα χώρο γνώσης.

Μία από τις θεματικές ενότητες που προβλέπεται να απασχολήσουν τη διδασκαλία στο μάθημα της Έκθεσης Γ΄ Λυκείου σχετίζεται με τη μητρότητα και τις σχέσεις των δύο φύλων. Η ενότητα αυτή διδάχτηκε για δύο συνεχόμενα χρόνια στη σχολική βιβλιοθήκη. Αρκούν 3 – 4 ώρες για την κάλυψη του θέματος, χωρίς να υπολογίζεται πιθανή γραπτή εξάσκηση. Να σημειώσω ότι σ’ όλη τη διάρκεια της δουλειάς που περιγράφεται στη συνέχεια οι συζητήσεις ήταν διαρκείς και μεταξύ των μαθητών και το κλίμα χαλαρό και οικείο.

Πρώτο βήμα. Οι μαθητές καλούνται να σηκωθούν και να βρουν στα ράφια βιβλία που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με το θέμα. Δε χρειάζεται καμία άλλη οδηγία. Έτσι, σε σύντομο χρονικό διάστημα (10 – 15 λεπτών) οι μαθητές ψάχνουν και περιεργάζονται βιβλία και εντοπίζουν ορισμένα. Καταλαβαίνουμε ότι και αυτή η διαδικασία είναι μάθηση και κριτική εξάσκηση στον εντοπισμό του αναγκαίου και απαραίτητου υλικού. Ενδεικτικά έχουμε τα παρακάτω βιβλία που υπάρχουν στη βιβλιοθήκη του 3^ου Λυκείου Δράμας:

1.       Θόδωρος Καρζής, Η γυναίκα στην αρχαιότητα. Προϊστορία, ανατολικοί πολιτισμοί, Ελλάδα, Ρώμη, Φιλιππότη, 1997

2.       Claude Mosse, Η γυναίκα στην αρχαία Ελλάδα, Παπαδήμας, 2002

3.       Aldo Carotenuto, Η ψυχή της γυναίκας, Ίταμος, 2008

4.       Alejandra Vallejo-Nagara, Τα καθημερινά προβλήματα μιας μητέρας, Ενάλιος, 2002

5.       Meg Gulanick, Μαιευτική και γυναικολογική νοσηλευτική φροντίδα, Έλλην, 2003

6.       Gillian Clarck, Οι γυναίκες στην όψιμη αρχαιότητα, Αθήνα: Παπαδήμας

7.       Λιλή Ζωγράφου, Από τη Μήδεια στη Σταχτοπούτα, Η ιστορία του φαλλού, Αλεξάνδρεια, 1998

8.       Νάταλι Μπαρτλ, Η Αφροδίτη με τζην. Κορίτσια στην εφηβεία και οι μητέρες τους κουβεντιάζουν για την αγάπη και το σεξ, Θυμάρι, 2002

9.       Μάρτιν Ρίτσαρντς, Η βρεφική ηλικία. Ο κόσμος του νεογέννητου, Ψυχογιός, 1982

10.    Sylvia Schneider, Το κορίτσι στην εφηβεία. Όλα όσα θέλουν να ξέρουν τα κορίτσια για το σώμα, την ψυχή, τη σεξουαλικότητα, τις σχέσεις, Πατάκη, 1999

11.    Alice Rubenstein, Karen Zager, Όλη η αλήθεια για τις έφηβες. Ειδικοί απαντούν σε ερωτήματα γονέων, Σαββάλας, 2003

12.    Ελεν Ντόυτς, Τα Χρόνια της Εφηβείας Η Διαμόρφωση των Ομάδων, Γλάρος

13.    Φρίντριχ Ένγκελς, Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους, Θεμέλιο, 1995

14.    Sylvain Mimoun, Rica Étienne, Εφηβεία, έρωτας και σεξουαλικότητα (2 τόμοι) Σαββάλας, 2002

15.    Κωνσταντίνος Κορώσης, Έφηβοι και οικογένεια. Πως βλέπουν την οικογένεια οι μαθητές της Β και Γ τάξης λυκείου: Κοινωνιολογική εμπειρική μελέτη, Gutenberg, 1997

16.    Μάρω Παντελίδου, Γυναίκες και πολιτική. Η πολιτική φυσιογνωμία των Ελληνίδων, 1992

Αν έγινα σχολαστικός και παράθεσα τους τίτλους (με βάση τις δικές μου σημειώσεις), το έκανα για να φανεί ότι, εκτός από την προετοιμασία για τη θεματική του μαθήματος, οι μαθητές έρχονται σε επαφή με έγκυρες πηγές γνώσης σχετικά με θέματα για τα οποία λύνουν τις απορίες τους συνήθως από την πορνογραφία ή τις επιπόλαιες συζητήσεις.

Δεύτερο βήμα. Την πρώτη χρονιά ζήτησα από τους μαθητές να χωρίσουν τα βιβλία σε τρεις κατηγορίες. Ακολούθως εξήγησαν το σκεπτικό και τα κριτήριά τους και παρουσίασαν τις τρεις επιμέρους ενότητες που δημιουργήθηκαν: α) ιστορική προσέγγιση, β) εφηβεία, γ) μητρότητα. Οι μαθητές δούλεψαν σε τρεις ομάδες, κάθε μία γύρω από ένα διπλό τραπέζι της βιβλιοθήκης. Αν και κρατήσαμε τα βιβλία σε μία άκρη για να επανέρθουμε στην επεξεργασία τους, δεν έγινε καθώς οι πλησίαζαν οι μέρες του Πάσχα, οι απόντες αυξάνονταν και η διάθεση για δουλεία επισκιαζόταν από την αντίστροφη μέτρηση.

Τη δεύτερη χρονιά φρόντισα το συγκεκριμένο μάθημα να γίνει νωρίς, ζήτησα από τους μαθητές να περιεργαστούν, ο καθένας μόνος του, όσο περισσότερα βιβλία μπορούσε και να κρατά σημειώσεις από σημεία που τον ενδιέφεραν. Άλλοι δούλεψαν προσχηματικά, άλλοι «κόλλησαν» σ’ ένα βιβλίο και κάποιοι ακολούθησαν πιστά την οδηγία. Αν και αφιερώσαμε συνολικά τρεις ώρες, δεν είχα τη συναίσθηση ότι έγινε κάτι πετυχημένο.

Μέχρι το τέλος, όταν τους ζήτησα να αξιολογήσουν τους διάφορους τρόπους μαθήματος που εφαρμόσαμε όλη τη χρονιά. Κριτήριο ήταν η αποτελεσματικότητα, δηλαδή πόσο ένιωσαν ότι ωφελήθηκαν στην προσπάθειά τους για τις πανελλαδικές. Με αξιολόγηση κάθε περίπτωσης από το ένα (1) ως το πέντε (5) οι τιμές που έδωσαν αθροιστικά είκοσι τρεις (23) μαθητές ήταν:

α) τυποποιημένο – παραδοσιακό μάθημα, μετωπική διδασκαλία                                                              63

β) χρήση νέων τεχνολογιών, ανάδειξη της πολυτροπικότητας                                                                   70

γ) συζήτηση με τρίτο πρόσωπο, αξιοποίηση αθλητικών εμπειριών                                                           66

δ) βιωματικός τρόπος – διάλογος,  αφετηρία οι προσωπικές εμπειρίες των μαθητών                              74

ε) αξιοποίηση της βιβλιοθήκης, όπως περιγράφτηκε                                                                                  81

Στις ανοιχτές ερωτήσεις, αρκετοί επεσήμαναν στα θετικά του μαθήματος τη χρήση της βιβλιοθήκης και ως χώρου πιο ανθρώπινου και φιλικού, ενώ ορισμένοι έκριναν ότι έπρεπε να αξιοποιούνται περισσότερο τα βιβλία της.

Βασίλης Συμεωνίδης, φιλόλογος στο 3 Λύκειο Δράμας

υγ. ξέρω ότι μία ένσταση είναι ότι τα παραπάνω δεν μπορεί να γίνουν σ’ όλα τα μαθήματα. Ας ανοίξουμε όμως τα χαρτιά μας και ας παραδεχτούμε ότι μπορεί να γίνουν παρόμοια, αν η ανασφάλεια μας δεν μας κρατά οχυρωμένους πίσω από την έδρα σα χαράκωμα απέναντι στους μαθητές. Ή, αν πάψουμε να είμαστε οι σταυρωμένοι της σχολικής αίθουσας με το ένα χέρι στην έδρα και με το άλλο στον πίνακα.