Εργαλείο επικοινωνίας ή παραπλάνησης;

(για την ενότητα «δίκαιο και άδικος λόγος», σχολικό βιβλίο σελ. 213-265)

και σε .doc

Πολλά τα ερωτήματα για τη γλώσσα της εξουσίας στη χώρα μας, καθώς ίδιες λέξεις ερμηνεύονται κατά το δοκούν

Του Αποστολου Λακασα, 5/5/2012 http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_2_05/05/2012_481126

Για ποιο λόγο, λίγο πριν από τις εθνικές εκλογές και παρά την κρισιμότητα του αποτελέσματος για την πορεία της χώρας μας, μεγάλο μέρος των πολιτών παραμένουν αναποφάσιστοι; Τα προεκλογικά ευρήματα έδειχναν ότι κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου ο αριθμός των αναποφάσιστων ψηφοφόρων είχε σχεδόν διπλασιαστεί σε σχέση με τις εκλογές του 2009. Φταίει μόνο η κρίση αξιοπιστίας απέναντι στους πολιτικούς; Αποτελεί μία από τις βασικές αιτίες. Όμως, σημαντικός παράγοντας για την αναποφασιστικότητα των πολιτών είναι ότι ο λόγος των υποψηφίων είναι θολός, ασαφής, αμφίσημος, βερμπαλιστικός και, εντέλει, άστοχος. Για παράδειγμα: όλοι τάσσονται υπέρ του διαλόγου, αλλά τα κόμματα δεν κατάφεραν να καταλήξουν σε συμφωνία για το πώς θα διεξαχθούν τα περίφημα debates.

Επίσης, όλοι, εντός και εκτός της χώρας, μιλούν πλέον για ανάπτυξη, αλλά επί της ουσίας δίνουν διαφορετικό περιεχόμενο στη λέξη. Οι λέξεις «διάλογος», «ανάπτυξη» έχουν συγκεκριμένες σημασίες, καταγεγραμμένες στα λεξικά της ελληνικής γλώσσας. Σε τι είδους λεξικό, όμως, θα έπρεπε να ανατρέξει ο ψηφοφόρος για να ανακαλύψει τη σημασία τους στη γλώσσα της πολιτικής; «Στη χώρα μας διαπιστώνουμε το εξής παράδοξο. Ενώ μιλάμε τόσοι πολλοί, γνωρίζοντες και μη, για τόσα πολλά και τόσο πολύ, χρησιμοποιώντας μάλιστα τόσα σύμβολα και μέσα επικοινωνίας έχουμε πρόβλημα επικοινωνίας, για να συνεννοηθούμε, να αντιληφθούμε το ίδιο πράγμα, να συνυπάρξουμε. Αυτό είναι επικοινωνιακή ασθένεια» αναφέρει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς, κ. Λεωνίδας Χυτήρης, που θα συμμετάσχει στο 14ο ετήσιο συνέδριο Business Week με θέμα «Η Γλώσσα ως Εργαλείο Διοίκησης και Άσκησης Εξουσίας». «Πάσχουμε από ανεπαρκή και ακατάλληλη χρήση της γλώσσας. Σε πολλές περιπτώσεις οι λέξεις έχουν χάσει το κύριο, το πρωταρχικό νόημά τους ή προσδίδονται σε αυτές πολλά, ακόμη και αντίθετα ή αντιφατικά νοήματα. Αυτό δυσκολεύει την επικοινωνία μεταξύ μας. Σκεφθείτε για παράδειγμα τι σημαίνουν οι λέξεις «χρέος, ανάπτυξη, ανταγωνιστικότητα» για τον φιλόσοφο, τον τεχνοκράτη, τον νομικό, τον επιχειρηματία, τον πολιτικό, τον υπάλληλο» συμπληρώνει.

Η γλώσσα της εξουσίας στη διοίκηση είτε μιας χώρας είτε μιας επιχείρησης, είναι εργαλείο επικοινωνίας ή παραπλάνησης; Έχει νόημα να μιλάμε σωστά αν δεν μιλάμε με ειλικρίνεια; Πρόκειται για ορισμένα από τα ερωτήματα που θα τεθούν στο συνέδριο, το οποίο ξεκινά τη Δευτέρα (στις 5.45 μ. μ. στο ξενοδοχείο Ledra Marriott) και θα συνεχισθεί από την Τρίτη έως και την Παρασκευή στο Παν. Πειραιώς με ελεύθερη είσοδο. Στην εναρκτήρια εκδήλωση κεντρικοί ομιλητές θα είναι ο κ. Marc Roche, δημοσιογράφος στη γαλλική εφημερίδα Le Monde και συγγραφέας του βιβλίου «Η Τράπεζα» που αναφέρεται στην Goldman Sachs, ο συγγραφέας κ. Βασίλης Βασιλικός και ο καθηγητής του ΕΜΠ κ. Θεοδόσης Τάσιος. «Οι επιλογές συγκεκριμένων λέξεων, δηλωτικές των γνώσεων, ιδεών, αξιών και προθέσεων του ομιλητή ή του γράφοντος, υποβάλλουν κι επιβάλλουν την οπτική του γωνία» τονίζει ο κ. Χυτήρης. «Η ειλικρίνεια του πολιτικού κρίνεται εντελώς υποκειμενικά από τους ακροατές του. Ο πολιτικός χρησιμοποιεί τη γλώσσα για να υποστηρίξει τις απόψεις του, αποκρύπτοντας ή εξωραΐζοντας καταστάσεις» προσθέτει στην «Κ» ο καθηγητής Γλωσσολογίας του Παν. Αθηνών, κ. Χριστόφορος Χαραλαμπάκης, ο οποίος θα συμμετάσχει στο συνέδριο.

Και ο ίδιος καταλήγει με ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για τη χρήση των λέξεων στον πολιτικό λόγο: «Ορισμένοι λένε ότι αυξήθηκε το διαθέσιμο εργατικό δυναμικό. Κάτι απολύτως αληθινό στις μέρες μας. Αλλωστε, με άλλα λόγια, αυτό σημαίνει ότι αυξήθηκε η ανεργία!».

Α1. Απαντήστε σύντομα με μια φράση 10-15 λέξεων στις παρακάτω ερωτήσεις:

α) ποιο είναι το θέμα του κειμένου;

β) ποια είναι η άποψη του συγγραφέα;

γ) για ποιο λόγο γράφει το κείμενο; σε ποιους απευθύνεται;

δ) τι είδος κείμενο είναι;

Α2. Ο ρόλος της πρώτης παραγράφου («Για ποιο λόγο… περίφημα debates».) είναι να θέση το ζήτημα ή να δώσει δημοσιογραφικές πληροφορίες; Εξηγήστε την απάντησή σας.

Α3. Βάλτε θεματική περίοδο στη δεύτερη παράγραφο («Επίσης, όλοι… συμπληρώνει».). Αιτιολογήστε την απάντησή σας.

Α4. Ποιες λέξεις είναι αυτές που έχουν πάρα πολλές σημασίες; Είναι δυνατόν να δίνονται όλες οι σημασίες σε ένα λεξικό;

Α5. Η πολυσημία μιας λέξης είναι πρόβλημα ή πλούτος για τη γλώσσα; Απαντήστε σύμφωνα με όσα αναφέρονται στη δεύτερη παράγραφο («Επίσης, όλοι… συμπληρώνει».).

Α6. Η τρίτη παράγραφος είναι η πιο πληροφοριακή. Μπορείς να διακρίνεις αυτό που αποτελεί είδηση;

Α7. Να αναπτύξεις την παρακάτω φράση σε παράγραφο 70-80 λέξεων με τη μέθοδο της σύγκρισης-αντίθεσης: «Η γλώσσα της εξουσίας στη διοίκηση είτε μιας χώρας είτε μιας επιχείρησης, είναι εργαλείο επικοινωνίας ή παραπλάνησης;»

Α8. Να αναπτύξεις την παρακάτω φράση σε παράγραφο 70-80 λέξεων με τη μέθοδο της αιτιολόγησης: «Οι επιλογές συγκεκριμένων λέξεων, δηλωτικές των γνώσεων, ιδεών, αξιών και προθέσεων του ομιλητή ή του γράφοντος, υποβάλλουν κι επιβάλλουν την οπτική του γωνία».

Α9. Να αναπτύξεις την παρακάτω φράση σε παράγραφο 70-80 λέξεων με τη μέθοδο των παραδειγμάτων: «Ο πολιτικός χρησιμοποιεί τη γλώσσα για να υποστηρίξει τις απόψεις του, αποκρύπτοντας ή εξωραΐζοντας καταστάσεις».

Α10. Ποια είναι η είδηση στο κείμενο; Γράψτε την σαν τίτλο και ακολούθως δώστε την σε περίληψη 20-30 λέξεων.

Β1. Να διακρίνεις τρεις τρόπους ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου. (αιτιολόγηση, παραδείγματα, σύγκριση-αντίθεση)

Β2. Για ποιο λόγο γίνεται στο κείμενο συχνή χρήση ερωτηματικών; Εντοπίστε δύο περιπτώσεις σε δύο διαφορετικές παραγράφους.

Β3. Να εξηγήσετε το ρόλο των παρακάτω διαρθρωτικών λέξεων του κειμένου: Όμως, Επίσης, αλλά, Ενώ.

Β4. Στο κείμενο γίνεται αναφορά σε πολλά ονόματα. Νομίζεις ότι είναι ζήτημα πειθούς ή δημοσιογραφικού χαρακτήρα; Εξήγησε την απάντησή σου.

Β5. Δείξτε τον δημοσιογραφικό χαρακτήρα του κειμένου με δυο αναφορές σε δύο διαφορετικές παραγράφους.

Β6. Να προσεγγίσετε το νόημα των παρακάτω λέξεων από τα συμφραζόμενά τους (ακόμα και αν γνωρίζετε τις λέξεις): αμφίσημος, βερμπαλιστικός, ανεπαρκή, συνέδριο, κεντρικοί, δυναμικό. Να εξηγήσετε πώς σκεφτήκατε.

Γ. Γράφετε κείμενο με θέμα τη χρήση της γλώσσας στο σχολείο. Περιγράφετε τον τρόπο που χρησιμοποιείται ως μέσο διδασκαλίας και εξέτασης. Ακολούθως συγκρίνετε με τη χρήση της γλώσσας στα διαλείμματα, στις παρέες και σε ψηφιακά περιβάλλοντα, όπως το φέισμπουκ. Παρά τα όσα λέγονται για τα επικοινωνιακά πλαίσια, η έκθε΄ση σας θα έχει τη γνωστή άκαμπτη μορφή που έχει η έκφραση στις σχολικές εκθέσεις J

Δείκτες Αναγνωσιμότητας των κειμένων, από το http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/foreign/tools/readability/index.html

Αριθμός προτάσεων 37

Αριθμός Λέξεων       521

Αριθμός συλλαβών   1242

Λέξεις ανα πρόταση 14.08

Συλλαβές ανα λέξη   2.38

Δείκτης αναγνωσιμότητας Flesch              51.89 αρκετά δύσκολο, Β'-Γ' Λυκείου

Δείκτης αναγνωσιμότητας SMOG             13.34 επίπεδο Γ' Λυκείου

Δείκτης αναγνωσιμότητας FOG 30.40 μέσο