επιστήμη (sel. 99)

Υπάρχει η άποψη ότι οι ηθικές, αξιολογικές κρίσεις, οι πολιτιστικές παραδόσεις και οι πολιτικές τοποθετήσεις, δεν επηρεάζουν με κανένα τρόπο και πολύ περισσότερο δεν καθορίζουν την επιστημονική γνώση. Δεν υπάρχει "καλό" και "κακό" στην επιστημονική γνώση.

 Ο Γαλιλαίος εκφράζει αρκετά καθαρά την παραπάνω άποψη.

"Εάν το θέμα που εξετάζουμε ήταν κάποιο θέμα της επιστήμης του δικαίου ή κάποιας άλλης από τις λεγόμενες επιστήμες του ανθρώπου, όπου δεν υπάρχει αλήθεια ή ψεύδος, θα έπρεπε να βασιστούμε στην οξύνοια, στην ευθυκρισία, και το ταλέντο των συγγραφέων και να ελπίζουμε ότι αυτός που έχει σε υψηλότερο βαθμό τις παραπάνω ικανότητες θα προσδώσει στους συλλογισμούς του και τη μεγαλύτερη αληθοφάνεια. Τα συμπεράσματα όμως των φυ­σικών επιστημών είναι αληθή και αναπόφευκτα και η κρίση του ανθρώπου δεν έχει να κάνει τίποτε με αυτά".

(G. Galileo, Dialogue οπ the Great World System, επιμ. σ. De Santiliana, University of Chicago Press, 1953, όπως αναφέρεται στο J. Lipscombe και Β. Williams, Are Science and Technoogy Neutral? Butterworths, 1979, σ. 6)

***

Η αντίθετη άποψη υποστηρίζει ότι, επειδή ο κρατικός - ή άλλος ­σχεδιασμός της επιστημονικής έρευνας δε διαμορφώνεται με μοναδικό κριτήριο την ανακάλυψη της αλήθειας για τον κόσμο, αλλά επηρεάζεται από κοινωνικούς και πολιτικούς παράγοντες, όπως άλλωστε και η εκπαίδευση του επιστήμονα, η ιδέα της ουδετερότητας της επιστή­μης είναι μάλλον έκφραση ενός ιδανικού και όχι της πραγματικότητας. Κοινωνικοί, πολιτικοί, οικονομικοί και πολιτικοί παράγοντες επηρεάζουν την επιστήμη, όπως και κάθε άλλο κοινωνικό θεσμό.

***

Στη συνέχεια να διαβάσετε το παρακάτω θέμα, καθώς και τα συνοδευτικά του κείμενα, και να διατυπώσετε τις απόψεις σας σχετικά με την κοινωνική ευθύνη ή την ουδετερότητα της επιστήμης.

Μερικοί επιστήμονες, κυρίως μετά τη Χιροσίμα και τη δίκη της Νυρεμβέργης, αναγνώρισαν ότι σε μία τεχνολογική κοινωνία η επιστήμη δεν είναι και ούτε μπορεί να είναι πολιτικά ουδέτερη. Άλλοι, όμως, συνεχίζουν να υποστηρίζουν ότι η επιστήμη θα ‘πρεπε να είναι μία ασταμάτητη αναζήτηση της αλήθειας, αναζήτηση που δεν είναι δυνατό να υποβληθεί σε πολιτική ή ηθική κριτική.

Ο Ρόμπερτ Οππενχάιμερ, ο άνθρωπος που ευθύνεται για το σχέδιο Λος Άλαμος της κατασκευής και της δοκιμής της πρώτης ατομικής βόμβας, δήλωσε το 1967:

«Ή δουλειά μας άλλαζε τις ανθρώπινες συνθήκες ζωής. Η χρησιμοποίηση που της έγινε είναι υπόθεση των κυβερνήσεων και όχι των επιστημόνων».

( (Αυτο)κριτική της επιστήμης, εκδ. Βέργος, 1973)

***

Η πειθώ στον επιστημονικό λόγο 

Επιστήμη-τεχνολογία

Επιστήμη (<επίσταμαι): 

Επιστημονική μέθοδος:

Τεχνολογία:

Ποιος είναι ο ρόλος της επιστήμης και ποιους σκοπούς (πρέπει να) υπηρετεί ;

Η επιστημονική γνώση είναι αντικειμενική (σε σχέση με άλλους γνωστικούς τομείς, π.χ. ιστορία);

Υπάρχουν «καλές» και «κακές» γνώσεις;

Εφόσον η επιστήμη υπηρετεί την αλήθεια και την αντικειμενικότητα, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι οι επιστήμονες είναι «ουδέτεροι» πολιτικά και ιδεολογικά;

Ποιες δυο αντίθετες απόψεις υπάρχουν σχετικά με τον κοινωνικό ρόλο της επιστήμης;

Ποιο είναι το χρέος και η κοινωνική ευθύνη του επιστήμονα ώστε να επιτελεί σωστά το έργο του;

Χαρακτηριστικά του επιστημονικού λόγου

1

2

3

4

5