Τι είναι φιλοσοφία;

 σε odt και σε doc

Με βάση τα κείμενα του σχολικού βιβλίου (Βιμ Βέντερς, Τα φτερά του έρωτα, Λούντβιχ Bίτγκενσταϊν, Αφορισμοί και εξομολογήσεις, Αριστοτέλης, Μετά τα Φυσικά, Α 2, 982b121, Πλάτων, Μένων, 80a, Ρόμπερτ Μούζιλ, Ο άνθρωπος χωρίς ιδιότητες), προσπαθήστε να ορίσετε τι είναι η φιλοσοφία.

(Μελετήστε τα κείμενα για να εντοπίσετε τα χαρακτηριστικά της φιλοσοφίας και ακολούθως καταγράψτε τα με πρώτα αυτά τα οποία αναφέρονται στα περισσότερα)

"Όταν το παιδί ρωτούσε: Γιατί εγώ να είμαι εγώ και όχι εσυ;

Πότε άρχισε ο χρόνος και που τελειώνει ο χώρος; Μήπως η ζωή μας πάνω στη Γη δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα όνειρο; Μήπως αυτό που βλέπω, ακούω και μυρίζω είναι ένας φανταστικός κόσμος; Υπάρχει πράγματι το κακό, υπάρχουν άνθρωποι πραγματικά κακοί; Πως γίνεται εγώ, αυτός που είμαι τώρα, να μην υπήρχα πριν και μια μέρα να μην είμαι πια αυτός που είμαι τώρα;..."

(Βιμ Βέντερς, Τα φτερά του έρωτα)

Ξεκινάμε με μια διανοητική δυσφορία σαν του παιδιού που ρωτάει:

"Γιατί;” Το ερώτημα του παιδιού δεν είναι σαν εκείνο του ώριμου ανθρώπου· είναι μια έκφραση απορίας και όχι αίτημα για παροχή ακριβών πληροφοριών. Έτσι και οι φιλόσοφοι ρωτούν: “Γιατί;” και “Tι;”, χωρίς να ξέρουν τι ακριβώς είναι αυτό που ρωτούν. Εκφράζουν ένα αίσθημα διανοητικής δυσφορίας... Τα φιλοσοφικά προβλήματα έχουν τη μορφή: “Τα ΄χω χαμένα”

(Λούντβιχ Bίτγκενσταϊν, Αφορισμοί και εξομολογήσεις)

"Aπό θαυμασμό και απορία οι άνθρωποι και τώρα και παλιά άρχισαν να φιλοσοφούν πρωταρχικά θαύμαζαν τα παράδοξα φαινόμενα που παρουσιάζονταν μπροστά τους, έπειτα σιγά σιγά και προοδευτικά απορούσαν και για τα πιο μεγάλα, παραδείγματος χάριν για τις μεταβολές της ελήνης, για τα φαινόμενα του ήλιου και των άστρων και για τη γένεση των πάντων. Όποιος όμως θαυμάζει και απορεί, έχει την ιδέα πως βρίσκεται σε άγνοια (γι' αυτό και όποιος αγαπά τον μύθο είναι από μια άποψη και φιλόσοφος, γιατί ο μύθος περιλαμβάνει θαυμαστά συμβάντα). Ώστε, μιας και φιλοσόφησαν προσπαθώντας να ξεφύγουν από την άγνοια, είναι φανερό πως φιλοσόφησαν για να μπορούν να κατανοήσουν θεωρητικά τη μορφή των πραγμάτων και όχι για κάποια πρακτική χρήση".

(Αριστοτέλης, Μετά τα Φυσικά, Α 2, 982b121)

"ΜΕΝΩΝ: Σωκράτη, είχα ακούσει, προτού σε γνωρίσω, πως το μόνο που κάνεις είναι να βρίσκεσαι σε αμηχανία και να φέρνεις σε αμηχανία και τους άλλους και αυτό που νιώθω τώρα είναι πως με τα μάγια και τα φίλτρα σου με έχεις παραλύσει, έτσι που να βρίσκομαι κι εγώ σε τέλεια αμηχανία. Για να πω και ένα αστείο, μου φαίνεται πως είσαι ακριβώς σαν το σελάχι της θάλασσας, που ηλεκτρίζει όποιον το πλησιάζει και το αγγίζει, και μου έχεις κάνει κάτι τέτοιο αυτή τη στιγμή, γιατί το μυαλό μου και το στόμα μου είναι ναρκωμένα και δεν μπορώ να σου απαντήσω".

(Πλάτων, Μένων, 80a)

"Σήμερα υπάρχει τρομακτικά πολλή φιλοσοφία σε μικρές φέτες, έτσι ώστε πια μόνο στα μαγαζιά μπορεί να αγοράσει κανείς κάτι χωρίς κοσμοαντίληψη, ενώ από την άλλη μεριά επικρατεί δεδηλωμένη καχυποψία απέναντι στα μεγάλα κομμάτια φιλοσοφίας […] σήμερα μόνο οι εγκληματίες τολμούν να βλάψουν άλλους ανθρώπους χωρίς να επικαλεστούν τη φιλοσοφία".

(Ρόμπερτ Μούζιλ, Ο άνθρωπος χωρίς ιδιότητες, (μτφρ. Τ. Σιέτη, εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα 1992, τόμ. Ι, σ. 297)

ΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ, Β΄ ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ, ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ, ΟΕΔΒ - ΑΘΗΝΑ

Συγγραφείς: Στέλιος Βιρβιδάκης, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, Βασίλης Καρασμάνης, Καθηγητής Ε.Μ.Π., Χαρινέλα Τουρνά, Δρ. Φιλ., Καθηγήτρια Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης