Ζυλ Ντελεζ, για τη γεωμετρική μέθοδο του Σπινόζα

 Η ζωή στον Σπινόζα δεν είναι ιδέα, δεν είναι υπόθεση θεωρίας. Είναι τρόπος ύπαρξης, ένας και ο ίδιος αιώνιος τρόπος για όλα τα κατηγορήματα. Μονάχα από μια τέτοια οπτική γωνία αποκτά το πλήρες της νόημα η γεωμετρική μέθοδος. Στην Ηθική, η γεωμετρική αυτή μέθοδος αντιτίθεται σ' εκείνο που ο Σπινόζα αποκαλεί σάτιρα· και σάτιρα είναι όλα όσα βρίσκουν ευχαρίστηση στην ανημπόρια και στα δεινά των ανθρώπων, όλα όσα εκφράζουν την περιφρόνηση και την κοροϊδία, όλα όσα τρέφονται από την κακοβουλία και την υποτίμηση, από κατηγόριες και ποταπές ερμηνείες, όλα όσα τσακίζουν τις ψυχές (ο τύραννος χρειάζεται τσακισμένες ψυχές, όπως και οι τσακισμένες ψυχές χρειάζονται έναν τύραννο). Η γεωμετρική μέθοδος παύει να είναι μέθοδος διανοητικής έκθεσης· δεν πρόκειται πλέον για καθηγητική έκθεση αλλά για μέθοδο επινόησης. Γίνεται μέθοδος βιοτικής και οπτικής διόρθωσης. Αν ο άνθρωπος είναι κατά κάποιον τρόπο στρεβλωμένος, αυτό το αποτέλεσμα της στρέβλωσης διορθώνεται, αρκεί να το προσαρτήσουμε στις αιτίες του more geometrico. Η οπτική αυτή γεωμετρία διατρέχει όλη την Ηθική. Πολλοί έχουν αναρωτηθεί αν η Ηθική θα έπρεπε να διαβαστεί με όρους σκέψης ή με όρους δύναμης (επί παραδείγματι, τα κατηγορήματα είναι δυνάμεις ή έννοιες;). Ένας μόνον όρος υπάρχει στην πραγματικότητα, η Ζωή, που συμπεριλαμβάνει τη σκέψη, αλλά και τανάπαλιν μόνον από τη σκέψη συμπεριλαμβάνεται. Όχι πως η ζωή είναι μες στη σκέψη. Μονάχα όμως ο σκεπτόμενος έχει μια ζωή δυνατή και χωρίς ενοχή ή μίσος, μονάχα η ζωή εξηγεί τον σκεπτόμενο. Πρέπει να κατανοήσουμε σε ένα όλον τη γεωμετρική μέθοδο, το επάγγελμα της λείανσης των φακών και τη ζωή του Σπινόζα. Διότι ο Σπινόζα ανήκει στους ζωντανούς-ορώντες. Και ακριβώς, λέει πως οι αποδείξεις είναι τα «μάτια της ψυχής»." Πρόκειται για το τρίτο μάτι, εκείνο που μας επιτρέπει να δούμε τη ζωή πέρα από όλες τις ψευδείς επιφάσεις, τα πάθη και τους θανάτους. Για μια τέτοια θέαση χρειάζονται αρετές, ταπεινοσύνη, ένδεια, αγνεία, λιτότητα, όχι πλέον ως αρετές που ακρωτηριάζουν τη ζωή, αλλά ως δυνάμεις που ενώνονται μαζί της και διεισδύουν μέσα της. Ο Σπινόζα δεν πίστευε στην ελπίδα, δεν πίστευε καν στο θάρρος· πίστευε μόνο στη χαρά, και στη θέαση. Άφηνε τους άλλους να ζουν, φτάνει και οι άλλοι να τον άφηναν να ζει. Ήθελε μονάχα να εμπνεύσει, να αφυπνίσει, να ανοίξει τα μάτια. Η απόδειξη ως τρίτο μάτι δεν έχει στόχο να υπαγορεύσει ή έστω να πείσει, αλλά απλώς να αποτελέσει το φακό ή να λειάνει το γυαλί γι' αυτή την εμπνευσμένη ελεύθερη θέαση. «Κοιτάξτε, εμένα μου φαίνεται λες και οι καλλιτέχνες, οι επιστήμονες, οι φιλόσοφοι λειαίνουν φακούς. Δεν είναι τίποτε άλλο από μεγάλες προετοιμασίες για κάτι που δεν συμβαίνει ποτέ. Μια μέρα ο φακός θα είναι τέλειος, και τότε θα δούμε όλοι καθαρά τι συγκλονιστικός, τι υπέροχος, τι ωραίος είναι ο κόσμος...» (Χένρυ Μίλλερ).

Ζιλ Ντελέζ, Σπινόζα, Πρακτική Φιλοσοφία, Νήσος, 1996, σ. 26-26