Φ. Νίτσε, αποσπάσματα από "ο ταξιδιώτης και η σκιά του"

276. Το δικαίωμα στην καθολική ψηφοφορία.

Ο λαός δεν παραχώρησε αυθαίρετα στον εαυτό του το δικαίωμα ψήφου, αλλά το έχει πάρει και το έχει αποδεχτεί προσωρινά, παντού όπου αυτό ισχύει. Σε κάθε περίπτωση όμως έχει το δικαίωμα να το απαρνηθεί, αν αυτό δεν ανταποκρίνεται ικανοποιητικά στις ελπίδες του. Απ’ ότι φαίνεται αυτό ακριβώς συμβαίνει τώρα: γιατί, αν σε κάποια περίπτωση χρειάζεται ψηφοφορία και στην κάλπη προσέρχονται μόλις τα δύο τρίτα, ίσως ούτε καν η πλειοψηφία των ψηφοφόρων, τότε σίγουρα αυτό είναι ψήφος που απορρίπτει το εκλογικό σύστημα στο σύνολό του. Εδώ θα πρέπει να κρίνουμε ακόμη αυστηρότερα. Ένας νόμος, που καθορίζει ότι η πλειοψηφία έχει τον τελευταίο λόγο για την ευημερία, δεν μπορεί να βασίζεται στην ίδια αρχή (δηλαδή, της καθολικής ψηφοφορίας), η οποία έχει δοθεί μέσω του ίδιου νόμου. Χρειάζεται αναγκαστικά μία ευρύτερη βάση: αυτή η βάση είναι η απόλυτη ομοφωνία. Το καθολικό δικαίωμα ψήφου δε μπορεί να εκφράζει μόνο τη θέληση της πλειοψηφίας: θα πρέπει να εκφράζει τη θέληση όλου του λαού. Γι’ αυτό το λόγο αρκεί η αντίρρηση μιας μικρής μιας μικρής μειοψηφίας, για να θέσει στην άκρη το καθολικό δικαίωμα ψήφου ως κάτι αδύνατο: μια τέτοια αντίρρηση είναι η αποχή από μια ψηφοφορία και η αποχή αυτή ανατρέπει όλο το εκλογικό σύστημα. Το «απόλυτο βέτο» του καθένα, ή – για να μη φερθούμε με μικροπρέπεια – το βέτο λίγων χιλιάδων, πλανάται πάνω από το σύστημα της καθολικής ψηφοφορίας ως συνέπεια της δικαιοσύνης: σε κάθε χρήση αυτού του εκλογικού συστήματος θα πρέπει, ανάλογα με τη συμμετοχή, να αποδεικνύεται πρώτα – πρώτα ότι ισχύει δικαίως.

292. Νίκη της δημοκρατίας.

Όλες οι πολιτικές δυνάμεις προσπαθούν τώρα να εκμεταλλευτούν το φόβο που θα προκαλέσει ο σοσιαλισμός για να ενισχυθούν, να αποκτήσουν δύναμη. Αλλά μακροπρόθεσμα μόνο η δημοκρατία θα έχει αυτό το όφελος: επειδή όλα τα κόμματα είναι τώρα αναγκασμένα να κολακέψουν το «λαό» και να του παραχωρήσουν διευκολύνσεις και ελευθερίες κάθε είδους με συνέπεια τελικά ο λαός να γίνει παντοδύναμος. Ο λαός βρίσκεται μακριά από το σοσιαλισμό ως θεωρία αλλαγής του τρόπου απόκτησης ιδιοκτησίας: και όταν ο λαός θα ελέγχει το φορολογικό σύστημα μέσω της μεγάλης πλειοψηφίας των κυβερνήσεών του στο κοινοβούλιο, τότε θα επιτεθεί στους καπιταλιστές, στους εμπόρους και στους χρηματιστές με τον προοδευτικά αυξανόμενο φόρο και έτσι θα τους αποδυναμώσει με αποτέλεσμα θα δημιουργηθεί σιγά – σιγά μία μεσαία τάξη, η οποία θα ξεχάσει το σοσιαλισμό σα μία ασθένεια απ’ την οποία έχει γιατρευτεί. Το πρακτικό αποτέλεσμα αυτής της δημοκρατικοποίησης που εξαπλώνεται θα είναι αρχικά μια ευρωπαϊκή ομοσπονδία λαών. Μέσα σ’ αυτήν κάθε λαός ξεχωριστά θα κατέχει τη θέση ενός γεωγραφικού διαμερίσματος του οποίου τα γεωγραφικά σύνορα θα είναι καθορισμένα σύμφωνα με γεωγραφικές σκοπιμότητες και θα κατέχει επίσης τα ιδιαίτερα δικαιώματα του διαμερίσματος αυτού: οι ιστορικές μνήμες των λαών θα λαμβάνονται ελάχιστα υπόψη, επειδή η ευλαβική σημασία γι’ αυτές τις μνήμες θα ξεριζώνεται σιγά – σιγά εξαιτίας του πάθους για καινοτομίες και της απληστίας που χαρακτηρίζουν την κυριαρχία της δημοκρατικής αρχής. Οι διορθώσεις των συνόρων που θα κριθούν αναγκαίες, θα πραγματοποιηθούν έτσι ώστε να εξυπηρετούν τα όλης της ομοσπονδίας, αλλά όχι τις μνήμες κάποιου γκριζωπού παρελθόντος (που χάνεται στη νύχτα των χρόνων). Οι μελλοντικοί διπλωμάτες θα έχουν καθήκον να αναζητήσουν τη σκοπιμότητα αυτών των διορθώσεων, γι’ αυτό  θα πρέπει να είναι ταυτόχρονα ερευνητές του πολιτισμού/ κουλτούρας, αγρότες, γνώστες των συγκοινωνιών και της επικοινωνίας των ανθρώπων μεταξύ τους και πίσω τους να μην έχουν στρατούς αλλά λόγους και χρησιμότητες. Τότε η εξωτερική πολιτική θα συνδεθεί άρρηκτα με την εσωτερική: ενώ τώρα η τελευταία (εσωτερική πολιτική) ακολουθεί την περήφανη κυρία της και συλλέγει σε άθλιο πανέρι τα στάχια που περισσεύουν από τη σοδειά της πρώτης (της εξωτερικής πολιτικής).

293. Σκοπός και μέσα της δημοκρατίας.

Η δημοκρατία θέλει να δημιουργήσει και να εγγυηθεί ελευθερία σ’ όσους περισσότερους γίνεται, την ελευθερία της γνώμης, του τρόπου ζωής και της εργασίας. Για να μπορέσει να πραγματοποιήσει όλα αυτά είναι ανάγκη να αφαιρέσει το πολιτικό δικαίωμα της ψήφου από όσους δεν κατέχουν τίποτα και από τους πραγματικά πλούσιους: η δημοκρατία θα πρέπει συνεχώς να δουλεύει πάνω σ’ αυτό, δηλαδή στην εξάλειψη αυτών των δύο τάξεων, που δεν επιτρέπεται να υπάρχουν, επειδή αμφισβητούν διαρκώς το καθήκον της δημοκρατίας. Εξίσου, η δημοκρατία θα πρέπει να εμποδίσει οτιδήποτε φαίνεται ότι αποσκοπεί στην οργάνωση κομμάτων. Γιατί οι τρεις μεγάλοι εχθροί της ανεξαρτησίας είναι αυτοί που δεν έχουν τίποτα στην κατοχή τους, οι πλούσιοι και τα κόμματα. Μιλάω για τη μελλοντική δημοκρατία. Αυτό που ονομάζεται τώρα δημοκρατία διαφοροποιείται απ’ όλες τις παλαιότερες μορφές διακυβέρνησης στο εξής σημείο: ταξιδεύει με καινούρια άλογα, όμως οι δρόμοι είναι παλιοί και οι ρόδες επίσης. Έγινε μικρότερος ο κίνδυνος με αυτό το όχημα ευημερίας του λαού;

Μετάφραση Ιωάννα Γιουσφαρά

τα πρωτότυπα κείμενα

Der Wanderer und sein Schatten

276. Das Recht des allgemeinen Stimmrechts. — Das Volk hat sich das allgemeine Stimmrecht nicht gegeben, es hat dasselbe, überall, wo es jetzt in Geltung ist, empfangen und vorläufig angenommen: jedenfalls hat es aber das Recht, es wieder zurückzugeben, wenn es seinen Hoffnungen nicht genug tut. Dies scheint jetzt allerorten der Fall zu sein: denn wenn bei irgend einer Gelegenheit, wo es gebraucht wird, kaum Zweidrittel, ja vielleicht nicht einmal die Majorität aller Stimmberechtigten an die Stimm-Urne kommt, so ist dies ein Votum gegen das ganze Stimmsystem überhaupt. — Man muss hier sogar noch viel strenger urteilen. Ein Gesetz, welches bestimmt, dass die Majorität über das Wohl aller die letzte Entscheidung habe, kann nicht auf derselben Grundlage, welche durch dasselbe erst gegeben wird, aufgebaut werden; es bedarf notwendig einer noch breiteren: und dies ist die Einstimmigkeit aller. Das allgemeine Stimmrecht darf nicht nur der Ausdruck eines Majoritäten-Willens sein: das ganze Land muss es wollen. Deshalb genügt schon der Widerspruch einer sehr kleinen Minorität, dasselbe als untunlich wieder beiseite zu stellen: und die Nichtbeteiligung an einer Abstimmung ist eben ein solcher Widerspruch, der das ganze Stimmsystem zum Falle bringt. Das "absolute Veto" des einzelnen oder, um nicht ins Kleinliche zu verfallen, das Veto weniger Tausende hängt über diesem System, als die Konsequenz der Gerechtigkeit: bei jedem Gebrauche, den man von ihm macht, muss es, laut der Art von Beteiligung, erst beweisen, dass es noch zu Recht besteht.

292. Sieg der Demokratie. - Es versuchen jetzt alle politischen Mächte, die Angst vor dem Sozialismus auszubeuten, um sich zu stärken. Aber auf die Dauer hat doch allein die Demokratie den Vorteil davon: denn alle Parteien sind jetzt genötigt, dem "Volke" zu schmeicheln und ihm Erleichterungen und Freiheiten aller Art zu geben, wodurch es endlich omnipotent wird. Das Volk ist vom Sozialismus, als einer Lehre von der Veränderung des Eigentumerwerbes, am entferntesten: und wenn es erst einmal die Steuerschraube in den Händen hat, durch die großen Majoritäten seiner Parlamente, dann wird es mit der Progressivsteuer dem Kapitalisten-, Kaufmanns- und Börsenfürstentum an den Leib gehen und in der Tat langsam einen Mittelstand schaffen, der den Sozialismus wie eine überstandene Krankheit vergessen darf.- Das praktische Ergebnis dieser um sich greifenden Demokratisierung wird zunächst ein europäischer Völkerbund sein, in welchem jedes einzelne Volk, nach geographischen Zweckmäßigkeiten abgegrenzt, die Stellung eines Kantons und dessen Sonderrechte innehat: mit den historischen Erinnerungen der bisherigen Völker wird dabei wenig noch gerechnet werden, weil der pietätvolle Sinn für dieselben unter der neuerungssüchtigen und versuchslüsternen Herrschaft des demokratischen Prinzips allmählich von Grund aus entwurzelt wird. Die Korrekturen der Grenzen, welche dabei sich nötig zeigen, werden so ausgeführt, daß sie dem Nutzen der großen Kantone und zugleich dem des Gesamtverbandes dienen, nicht aber dem Gedächtnisse irgend welcher vergrauten Vergangenheit. Die Gesichtspunkte für diese Korrekturen zu finden wird die Aufgabe der zukünftigen Diplomaten sein, die zugleich Kulturforscher, Landwirte, Verkehrskenner sein müssen und keine Heere, sondern Gründe und Nützlichkeiten hinter sich haben. Dann erst ist die äußere Politik mit der inneren unzertrennbar verknüpft: während jetzt immer noch die letztere ihrer stolzen Gebieterin nachläuft und im erbärmlichen Körbchen die Stoppelähren sammelt, die bei der Ernte der ersteren übrig bleiben.

293. Ziel und Mittel der Demokratie. - Die Demokratie will möglichst vielen Unabhängigkeit schaffen und verbürgen, Unabhängigkeit der Meinungen, der Lebensart und des Erwerbs. Dazu hat sie nötig, sowohl den Besitzlosen als den eigentlich Reichen das politische Stimmrecht abzusprechen: als den zwei unerlaubten Menschenklassen, an deren Beseitigung sie stetig arbeiten muß, weil diese ihre Aufgabe immer wieder in Frage stellen. Ebenso muß sie alles verhindern, was auf die Organisation von Parteien abzuzielen scheint. Denn die drei großen Feinde der Unabhängigkeit in jenem dreifachen Sinne sind die Habenichtse, die Reichen und die Parteien. - Ich rede von der Demokratie als von etwas Kommendem. Das, was schon jetzt so heißt, unterscheidet sich von den älteren Regierungsformen allein dadurch, daß es mit neuen Pferden fährt: die Straßen sind noch die alten, und die Räder sind auch noch die alten. - Ist die Gefahr bei diesen Fuhrwerken des Völkerwohls wirklich geringer geworden?