Το συνέδριο ειρήνης της Βιέννης 1814-15 (σελ. 9-12 του σχολικού βιβλίου)

Πρόταση διδασκαλίας

1^ο βήμα.

Προσδιορισμός της έννοιας «έθνος». Πολιτιστική κοινότητα με κριτήρια τη γλώσσα, τη θρησκεία, τη διακριτή ταυτότητα και ιστορία. Αναφέρεται το παράδειγμα της Γαλλίας. (σελ. 11)

(επιφύλαξη: κατά πόσο το κριτήριο της θρησκείας λειτούργησε στη Γαλλία σα συνεκτικό στοιχείο του έθνους. Η νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου (1572) δείχνει μάλλον διαίρεση και όχι κοινότητα).

Η σφαγή του Αγίου Βαρθολομαίου, Φρανσουά Ντυμπουά (από τη http://el.wikipedia.org/)

Εκτός αν υπονοείται αναφορά στη «Λατρεία του Υπερτάτου Όντος» που καθιερώθηκε το 1794

Λατρεία του Υπερτάτου Όντος («Culte de l’ Etre Supreme»). Επίσημη πολιτειακή λατρεία ενός απρόσωπου Θεού, ο οποίος, κατά τους «ροβεσπιεριστές» Ιακωβίνους, προστάτευε την Δημοκρατία και την Πολιτική Αρετή. (http://knol.google.com/k/vlassis-rassias/-/gnmodo87aoe9/91#)

Εκτός αυτών μπορεί να δημιουργηθεί προβληματισμός με αφορμή «επίκαιρα» στοιχεία. Δικαιούνται οι Νικ Καλάθης (που δεν ξέρει την ελληνική γλώσσα) και Σοφοκλής Σχορτσανίτης να συμμετέχουν στη Εθνική Ομάδα;

Αυτή η συζήτηση μπορεί να δείξει πόσο δύσκολο είναι να προσδιοριστεί η έννοια του έθνους με αντικειμενικά κριτήρια.

Οπότε μπορούμε να προσθέσουμε την αναφορά που γίνεται στη σελίδα 89 του βιβλίου όπου, σε παράθεμα με τον τίτλο «ο ορισμός της εθνικής ταυτότητας κατά τον Ελ. Βενιζέλο» αναφέρεται: «Το θρήσκευμα, η φυλή, η γλώσσα, δεν δύνανται να θεωρηθούν ως βέβαιαι ενδείξεις εθνικότητος. Ο μοναδικός αλάνθαστος παράγων είναι η εθνική συνείδησις, δηλαδή η εσκεμμένη θέλησις των ατόμων όπως καθορίσουν την τύχην των και αποφασίσουν εις ποία εθνικήν οικογένειαν επιθυμούν να ανήκουν».

Έτσι οι μαθητές σχηματίζουν πολύπλευρη αντίληψη για την έννοια του έθνους και της εθνικής ταυτότητας, τόσο με πολιτισμικά όσο και με πολιτικά κριτήρια.

2^ο βήμα

Σύγκριση των χαρτών που απεικονίζουν την Ευρώπη το 1815 και στο τέλος του 19^ου αι. Μπορεί να αξιοποιηθούν οι χάρτες της σελ. 10 και της σελ. 115. Ή καλύτερα χάρτης που απεικονίζει την Ευρώπη πριν από τη Γαλλική Επανάσταση.

και κατά τις αρχές του 20^ου αι.

αξιοποιήθηκε το λογισμικό Centennia

Οι μαθητές παρατηρούν τους δύο χάρτες και σχολιάζεται η δημιουργία των εθνικών κρατών εκεί όπου παλιότερα υπήρχαν πολυεθνικές αυτοκρατορίες.

Ποιες είναι οι «δυνάμεις της ανατροπής που είχε εκθρέψει η Γαλλική Επανάσταση» όπως αναφέρει το βιβλίο; (σελ. 11) Στη σελίδα 12 δίνεται μία απάντηση: «οι αρχές της εθνικής αυτοδιάθεσης και της λαϊκής κυριαρχίας».

Επίσης οι μαθητές μπορούν εύκολα να καταλάβουν ότι και ο Ναπολέων Βοναπάρτης υπήρξε απειλή για τη μορφή του κόσμου όπως ήταν το 1815.

3^ο βήμα

Ο ρόλος του Μέττερνιχ και των υπολοίπων εκφραστών του «παλαιού καθεστώτος» είναι η επιδίωξη τους να εμποδίσουν την εξέλιξη της ιστορίας, όπως αυτή έγινε αντιληπτή με τη σύγκριση των δύο χαρτών. Σε αυτό το γενικό πλαίσιο μπορούν να γίνουν κατανοητά το Συνέδριο και η Συνθήκη Ειρήνης της Βιέννης και η συγκρότηση της Ιερής Συμμαχίας (1815).

4^ο βήμα

τα ιστορικά στοιχεία και οι λεπτομέρειες που παραθέτει η αφήγηση του βιβλίου μπορούν να προστεθούν γύρω από αυτούς τους άξονες που σχηματοποιούνται ως εξής:

σχηματική προσέγγιση των κριτηρίων του έθνους

έθνος, εθνικό κράτος, πολίτης και εθνική ταυτότητα

για τις έννοιες έθνος, λαός, κράτος μπορείς να δεις εδώ  από εκπαιδευτικό υλικό του Ιδρύματος της Βουλής

ή εδώ (pdf) και εδώ (doc)

επίσης δες εδώ για το έθνος και τα κριτήρια διάκρισης