|
|
|
|
| ||||||
|
Τζορτζ Χόρτον, Η μάστιγα της Ασίας, Το Βήμα, 2009
Ιταλικές βλέψεις για τη Σμύρνη
Πριν από πολλά χρόνια, ο Λόρδος Morley έκανε το ακόλουθο πετυχημένο σχόλιο για τον τρόπο με τον οποίο οι Τούρκοι πάντα επωφελούνται από τα συγκρουόμενα συμφέροντα και τις αντιζηλίες των χριστιανικών δυνάμεων: «Αυτή η περίεργη πάλη μεταξύ Οθωμανών και χριστιανών μεταβλήθηκε σταδιακά σε πάλη ανάμεσα στις χριστιανικές δυνάμεις της βόρειας και της δυτικής Ευρώπης για το ποια θα πρωτοστρέψει τα βασανιστικά προβλήματα της Ανατολής προς όφελος των δικών της προσωπικών φιλοδοξιών». Ο διάσημος Βρετανός διατύπωσε το σχόλιο αυτό πριν από την ανατολή της εποχής του πετρελαίου και όταν τα ενδιαφέροντα της Αμερικής στην Τουρκία περιορίζονταν στην προστασία των λιγοστών ιεραποστόλων της. Εδώ είναι απαραίτητο να κάνουμε μια σύντομη ανασκόπηση της πολιτικής συγκυρίας που έδωσε στους Τούρκους τη δυνατότητα να επιδοθούν τόσο ανεξέλεγκτα σε πράξεις βίας. Η ανασκόπηση αυτή θα καταστήσει προφανές ότι, για μια ακόμη φορά, βγήκαν κερδισμένοι από τη γνωστή τους τακτική της εκμετάλλευσης των διαφωνιών και των συγκρουόμενων συμφερόντων των χριστιανικών δυνάμεων. Ευαίσθητοι σαν βαρόμετρα και στην παραμικρή ένδειξη τριβής ανάμεσα στις κυβερνήσεις ή τους λαούς της Ευρώπης, οι Τούρκοι έχουν εξαιρετική ικανότητα να προκαλούν ή και να μεγεθύνουν εντάσεις.
Στον Μεγάλο Πόλεμο, οι Τούρκοι ήταν σύμμαχοι των Γερμανών. Ίσως οι πιο πολύτιμοι σύμμαχοι. Σχεδόν όλος ο χρυσός της χώρας εξαφανίστηκε από την Τουρκία και δεν υπάρχει παρα μόνο ένα μέρος που μπορεί να πήγε. Η τουρκική αυτοκρατορία λεηλατήθηκε από όλα τα αποθέματα σταριού και κάθε άλλου είδους τροφής. Από τη Σμύρνη και άλλες μακρινές περιοχές τού εσωτερικού, σιδηροδρομικοί συρμοί γεμάτοι κασόνια τρόφιμα με την ένδειξη «Βερολίνο» έκαναν συχνά τη διαδρομή προς την Κωνσταντινούπολη. Οι Τούρκοι υπερασπίστηκαν ρωμαλέα τα Στενά των Δαρδανελίων εναντίον των Βρετανών και των Γάλλων, νίκη που και σήμερα αποτελεί το μεγαλύτερο και πιο συχνά επαναλαμβανόμενο καύχημα τους. Η Γερμανία, μια από τις μεγάλες πολιτισμένες δυνάμεις, ήταν σύμμαχος των Τούρκων σε όλο το χρονικό διάστημα που εκείνοι εξόντωναν τους Αρμενίους. Μετά την ήττα των Γερμανών, θεωρήθηκε δεδομένο ότι είχαν τελειώσει οι μαύρες μέρες για τους χριστιανούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Τουρκία είχε παραλύσει. Ο Μουσταφά Κεμάλ, αυτός που πυρπόλησε τη Σμύρνη και ολοκλήρωσε την εξόντωση των χριστιανών, είναι δημιούργημα της Ευρώπης. Δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ότι το αρχικό πρόγραμμα των Συμμάχων περιελάμβανε τον διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στη διάρκεια του πολέμου είχαν διαμορφωθεί πολλά σχέδια και είχαν δοθεί πολλές υποσχέσεις που, όμως, δεν ήταν δυνατό να πραγματοποιηθούν εξαιτίας των συγκρουόμενων συμφερόντων των Συμμάχων. Δεν μπορεί ακόμη να αμφισβητηθεί ότι οι Τούρκοι βρήκαν συμπαράσταση από τη μια ή την άλλη Δύναμη, είτε κρυφά είτε φανερά, συμπαράσταση που είχε στόχο να υπερνικηθούν οι φιλοδοξίες και οι βλέψεις των υπολοίπων, αλλά ανταγωνιστικών, δυνάμεων. Καθώς ξετυλιγόταν αυτή η θλιβερή ιστορία, οι Δυτικές Δυνάμεις έδωσαν όπλα στους χριστιανούς για να τα χρησιμοποιήσουν εναντίον των προαιώνιων εχθρών τους και, στη συνέχεια, τους εγκατέλειψαν στην εκδίκηση των τελευταίων. Σε γενικές γραμμές τους άφησαν στην τύχη τους γιατί καμία Δύναμη δεν επιθυμούσε να θίξει τους Τούρκους, από τους οποίους αναμένονταν μεγάλα ωφέλη που, με τη σειρά τους, θα απολάμβαναν οι υπήκοοι της πιο τουρκόφιλης ανάμεσα τους. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έμειναν έξω από τον μακάβριο αυτόν συναγωνισμό. Στην αρχή, ήταν το συμφέρον που προώθησε μια καλοστημένη παγκόσμια φιλοτουρκική προπαγάνδα στις χριστιανικές χώρες. Όταν η τρομερή σπορά βίας έφερε το θερισμό εκείνης της φοβερής συγκομιδής θανάτου, ο φόβος της λαϊκής αγανάκτησης και αποδοκιμασίας στις χώρες αυτές έδωσε αφορμή για την πολιτική αποσιώπησης της αλήθειας και για την προπαγάνδα εναντίον των χριστιανών της Τουρκίας. Κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στη Θεσσαλονίκη από το 1910 έως το 1914, όλοι υποθέταμε ότι τόσο η Ιταλία, όσο και η Αυστρία περίμεναν πώς και πώς να καταλάβουν την πόλη και τα πολεμικά τους πλοία έκαναν συχνές επισκέψεις στο λιμάνι της, σε έναν συνεχή αγώνα δρόμου για την προσφορά της πιο γενναιόδωρης, της πιο πολυτελούς φιλοξενίας στους κατοίκους της. Το ερώτημα «Ποια θα πάρει τη Θεσσαλονίκη, η Αυστρία ή η Ιταλία;» αποτελούσε συνηθισμένο θέμα συζήτησης. σελ. 171-173
Ιταλικές βλέψεις για τη Σμύρνη
Τα ιμπεριαλιστικά σχέδια της Αυστρίας έσβησαν με την έκβαση του Μεγάλου Πολέμου. Οι βλέψεις της Ιταλίας, αντίθετα, ήταν τώρα ζωηρότερες παρά ποτέ. Σε ένα άρθρο του στο περιοδικό Foreign Affairs της 15ης Ιουνίου 1923, ο κ. Francesco Coppola γράφει: «Παρά το γεγονός ότι η Ιταλία μπήκε στον πόλεμο για να αντιταχθεί στα γερμανικά ηγεμονιστικά σχέδια καθώς και για να αποσπάσει τα ιστορικά της σύνορα και τον έλεγχο της Αδριατικής από την Αυστρία, στην πραγματικότητα το παραδοσιακό ένστικτο της στόχευε στη διασφάλιση της ελάχιστης απαραίτητης εθνικής ασφάλειας και ελευθερίας για επέκταση. Για αυτόν ακριβώς το λόγο, στη θεμελιώδη συμφωνία της συμμαχίας, τη Συνθήκη του Λονδίνου τού Απριλίου 1915, ο βαρόνος Sonriino έθεσε τον ρητό όρο ότι, σε περίπτωση διαμελισμού των γερμανικών αποικιών μεταξύ της Γαλλίας και της Βρετανίας, η Ιταλία θα λάβαινε αποικιακή αποζημίωση στην Αφρική και, στην περίπτωση συμμαχικών κερδών σε εδάφη της Ανατολής, αντίστοιχη ζώνη στη νότια Μικρά Ασία. Για τον ίδιο λόγο αργότερα, όταν αντιλήφθηκε το πλήρες σχέδιο τριμερούς διαμελισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (ο οποίος συνομολογήθηκε ύπουλα το 1916 μεταξύ της Γαλλίας, της Ρωσίας και της Βρετανίας εν αγνοία της Ιταλίας που ήδη πολεμούσε στο πλευρό τους επί ένα χρόνο), ανάγκασε τους Συμμάχους να ξανασυζητήσουν το θέμα και να δώσουν ένα ικανοποιητικό μερίδιο στην Ιταλία. Η νέα συνθήκη συζητήθηκε τον Απρίλιο του 1917, μεταξύ των Sonnino, Ribot και Lloyd George στον Αγιο Ιωάννη της Μωριαίννης, πόλης από την οποία πήρε και το όνομα της. Συνομολογήθηκε και υπογράφτηκε στο Λονδίνο, τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς. Με τη συνθήκη αυτή, στη Ρωσία επρόκειτο να περιέλθει η Κωνσταντινούπολη, ο Καύκασος, η Αρμενία και μέρος των ακτών της Ανατολίας επί της Μαύρης Θάλασσας, στη Γαλλία η Συρία και η Κιλικία, στη Βρετανία η Μεσοποταμία και το προτεκτοράτο της Αραβίας και στην Ιταλία η νοτιοδυτική Ανατολία, ολόκληρο το Βιλαέτι Αιδινίου μαζί με τη Σμύρνη, ολόκληρο το Βιλαέτι Ικονίου μαζί με την Αττάλεια και ένα μικρό μέρος από το Βιλαέτι των Αδάνων. Αλλά η ίδια αυτή συμφωνία περιείχε το δηλητήριο που αργότερα έμελλε να εξασθενήσει την ισχύ της. Πριν ακόμη τελειώσει ο πόλεμος, οι Σύμμαχοι βιάστηκαν να επωφεληθούν από τη δικαιολογία ότι απουσίαζε η υπογραφή της Ρωσίας, για να καταγγείλουν τη Συνθήκη του Αγίου Ιωάννου τής Μωριαίννης. Έτσι, την άνοιξη του 1919, ο Lloyd George επωφελούμενος της αδυναμίας και της προσωρινής απουσίας του Orlando, κατά παράβαση της Συνθήκης του Αγίου Ιωάννου της Μωριαίννης και της ανακωχής του Μούδρου, βρήκε την ευκαιρία να πετύχει διακανονισμό, σύμφωνα με τον οποίο η Σμύρνη και η γύρω περιοχή δόθηκαν στην Ελλάδα. Ο διακανονισμός αυτός επιτεύχθηκε με την πλήρη συμφωνία του Wilson, ο οποίος, αδαής όπως ήταν γύρω από τα θέματα της Ευρώπης και της Μεσογείου, άφησε τον εαυτό του να παρασυρθεί από ιδεαλιστικές παρορμήσεις και έμφυτες προκαταλήψεις. Ο διακανονισμός είχε και την επιδοκιμασία του Clemenceau, ο οποίος κατενθουσιάστηκε με την ευκαιρία που του δινόταν να παίξει ένα άσχημο παιχνίδι στην Ιταλία». Μερικά από τα συμπεράσματα του πολιτικού αρθρογράφου είναι συζητήσιμα, αλλά το άρθρο του προβάλλει την ιταλική άποψη για τα γεγονότα. Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Κατοχής στους στρατιωτικούς κύκλους και ανάμεσα στους Λεβαντίνους της Σμύρνης γινόταν πολύς λόγος για τις προσπάθειες των Ιταλών να κατασκευάσουν στο νότο, κοντά στην αρχαία Έφεσο, ένα εμπορικό λιμάνι που θα γινόταν το κυριότερο στη Μικρά Ασία και θα άφηνε τη Σμύρνη να βουλιάξει στην αφάνεια. Πολλά λεγόντουσαν επίσης για τις προσπάθειες των Ιταλών να κερδίσουν τη συμπάθεια των Τούρκων. Οπωσδήποτε, είναι βέβαιο ότι ομάδες Τούρκων επιδρομέων συνήθιζαν να διασχίζουν τη συνοριακή γραμμή ανάμεσα στην Ελληνική και την Ιταλική Ζώνη, να επιτίθενται και να σκοτώνουν Έλληνες, για να βρουν στη συνέχεια και πάλι καταφύγιο κοντά στους Ιταλούς, όπου δεν μπορούσε να τους καταδιώξει κανείς. Ο ισχυρισμός ότι οι Τούρκοι έπαιρναν πυρομαχικά και πολλά όπλα από Ιταλούς εισαγωγείς επαναλαμβανόταν συνεχώς και ποτέ δεν ανασκευάστηκε με επιτυχία. Έχουμε ήδη παραθέσει την ιταλική άποψη. Θεωρούσαν ότι τη Σμύρνη τούς την είχαν υποσχεθεί και ότι οι ελληνικές δυνάμεις στάλθηκαν εσπευσμένα από τους ύπουλους συμμάχους για να εμποδίσουν μια δική τους απόβαση. Όμως, η Ιταλία θα πρέπει να θεωρεί τον εαυτό της πολύ τυχερό που δεν πρόλαβε να πάει στη Σμύρνη πριν τους Έλληνες γιατί, ακόμη και με τους σημαντικούς πόρους της που ξεπερνούσαν κατά πολύ τους πόρους του Βασιλιά Κωνσταντίνου, θα αντιμετώπιζε μεγάλα προβλήματα. Πάντως, εκείνο που παραμένει είναι ότι η στάση της συνετέλεσε στην ελληνική ήττα και στην τελική εξόντωση των χριστιανών της Μικράς Ασίας. Πολλές αξιόλογες ιταλικές περιουσίες χάθηκαν μαζί με όλες τις άλλες. Ένα επακόλουθο της ιταλικής αντιπάθειας προς την Ελλάδα ήταν ο βομβαρδισμός της Κέρκυρας και η κατάληψη του νησιού από τον ιταλικό στόλο στις 31 Αυγούστου 1923. Στις 27 του ίδιου μήνα, πέντε Ιταλοί, μέλη της επιτροπής για τη χάραξη των συνόρων μεταξύ Αλβανίας και Ελλάδας, έπεσαν θύματα ενέδρας σε έναν ερημικό δρόμο στην Αλβανία και δολοφονήθηκαν άνανδρα από αγνώστους. Οι ιταλικές απαιτήσεις για επανορθώσεις από την Ελλάδα, που περιελάμβαναν μεταξύ άλλων και αποζημίωση ύψους πενήντα εκατομμυρίων λιρών, απορρίφτηκαν από τους Έλληνες με το επιχείρημα ότι δεν είχαν εξακριβωθεί οι ένοχοι. Η αίτηση της Ελλάδας για παραπομπή τού θέματος στην Κοινωνία των Εθνών δεν έγινε δεκτή και η Κέρκυρα βομβαρδίστηκε από τους Ιταλούς, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν ή να τραυματιστούν 65 άμαχοι, κυρίως πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Είναι εύκολο να εξηγήσει κανείς την αγανάκτηση των Ιταλών, αλλά η γνώση των γεγονότων που προηγήθηκαν είναι αναγκαία για να γίνει κατανοητή η ματαιότητα του βομβαρδισμού ενός ελληνικού νησιού και του θανάτου ή του τραυματισμού 65 εντελώς αθώων προσώπων στη βάση ανεπαρκών δεδομένων. Δυστυχώς, φαίνεται πως, επειδή τα άτομα αυτά σκοτώθηκαν από κανόνια, δεν μπορούμε να μιλήσουμε για δολοφονία. σελ. 174-177
Ο ρόλος που έπαιξε η Γαλλία στην τραγωδία της Εγγύς Ανατολής είναι γνωστός. Δεν χρειάζεται να ψάξει κανείς πολύ για να βρει τα κίνητρα της: ένα ειλικρινές, πικρό και ασίγαστο μίσος για τον Βασιλιά Κωνσταντίνο και οτιδήποτε είχε σχέση μαζί του, σε συνδυασμό με καχυποψία για τα βρετανικά επεκτατικά σχέδια σε μια περιοχή όπου η ίδια η Γαλλία είχε αφιερώσει μεγάλη προσοχή για πολλά χρόνια. Τόσο οι Γάλλοι κεφαλαιούχοι, όσο και η γαλλική κυβέρνηση, έκαναν από χρόνια σοβαρές επενδύσεις στην Τουρκία ενώ ένα τεράστιο δίκτυο καθολικών σχολείων με επίσημη υποστήριξη προωθούσε τη γαλλική προπαγάνδα σε σχέση με τα γαλλικά συμφέροντα. Τα σχολεία αυτά είχαν σκοπό να προσελκύσουν τους Μικρασιάτες σε νεαρή ηλικία και να τους μετατρέψουν πολιτισμικά σε Γάλλους. Βρετανική ή οποιαδήποτε άλλη επέκταση και κυρίαρχη επιρροή στην Τουρκία θα έβαζε σε κίνδυνο τις τεράστιες γαλλικές επενδύσεις αλλά και θα διέγραφε με μιας πολλά χρόνια υπομονετικής δουλειάς. Η γαλλική αυτή ειρηνική εισβολή στην Οθωμανική Αυτοκρατορία διατυπώθηκε με θαυμαστό τρόπο σε μια διάλεξη που έδωσε το 1922 ο κ. Passereau, Διευθυντής του Γαλλικού Εμπορικού Γραφείου στην Κωνσταντινούπολη. Εκτενή αποσπάσματα της ομιλίας αυτής δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Echo de France της Σμύρνης. Ιδού μερικά σημεία της: «Στις μέρες μας, όλοι συνδέουμε υποσυνείδητα τη Γαλλία με μέρη όπως η Κωνσταντινούπολη, τα Ιεροσόλυμα, η Βηρυττός, η Συρία και ο Λίβανος, όπου, πραγματικά, έχουμε αμέτρητες αποδείξεις για τους άπειρους τρόπους με τους οποίους και σήμερα, αλλά και ήδη από πολλά χρόνια, οι Γάλλοι ασκούν τεράστια και ευρύτατη επιρροή από τη μια άκρη της Ανατολής μέχρι την άλλη. Σε κάθε λιμάνι της Ανατολής έχουμε ιδρύσει τα σχολεία μας, τα φιλανθρωπικά μας ιδρύματα, νοσοκομεία, γηροκομεία, ορφανοτροφεία και βρεφοκομεία. Σε κάθε πόλη του εσωτερικού, σε όλες τις σημαντικές κωμοπόλεις, σε όλο το μήκος των σιδηροδρομικών γραμμών, ολοκληρωμένων ή υπό κατασκευήν, υπάρχουν Γάλλοι δάσκαλοι, άνθρωποι που μαθαίνουν στα παιδιά το όνομα μας, τη γλώσσα μας και την ιστορία μας. Ας κάνουμε τώρα μιαν επισκόπηση των γαλλικών οικονομικών συμφερόντων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία για να δούμε μέχρι ποιου σημείου η γαλλική επιρροή έκανε αισθητή την παρουσία της από την άποψη αυτή: Οθωμανικό δημόσιο χρέος: Το γαλλικό μερίδιο του Δημοσίου Χρέους, εξωτερικού και εσωτερικού, ανέρχεται σε 250,000,000,000 φράγκα ή 60,3% του κεφαλαίου ολόκληρου του χρέους. Το υπόλοιπο ποσό μοιράζεται κυρίως μεταξύ της Βρετανίας και της Γερμανίας, με ποσοστά 14,19% και 21,31% αντίστοιχα. Τουρκικά δάνεια: Η ιστορία των κυβερνητικών δανείων στην Τουρκία χρονολογείται από τον Κριμαϊκό Πόλεμο. Από την εποχή εκείνη, σε κάθε περίπτωση που το Δημόσιο Χρέος κινδύνευε από εσωτερικές δυσκολίες, η Γαλλία επενέβαινε πάντα, είτε με τη μορφή βοήθειας για αναδιοργάνωση του Χρέους είτε με οικονομική εγγραφή. Γαλλικές ιδιωτικές επιχειρήσεις στην Τουρκία: Η Γαλλία έχει επενδύσει σε ιδιωτικές επιχειρήσεις στην Τουρκία ποσό περίπου 1.100.000.000 φράγκων. Η συμμετοχή της στις βιομηχανικές δραστηριότητες της Αυτοκρατορίας αποτελεί το 53,5% του συνόλου, σε σύγκριση με το 13,68% που απολαμβάνει η Βρετανία και το 32.77% της Γερμανίας. Οι επιχειρήσεις αυτές περιλαμβάνουν τράπεζες, σιδηροδρόμους, λιμάνια, σταθμούς ηλεκτρικής ενέργειας, τηλέφωνα, τροχιοδρόμους κτλ., εκτείνονται σε όλη την τουρκική επικράτεια και περιβάλλουν την οικονομική ζωή της Ανατολής με ένα δίκτυο γαλλικών συμφερόντων. (Ανάμεσα στα συμφέροντα του είδους αυτού που ανέφερε ο ομιλητής περιλαμβάνεται η Αυτοκρατορική Οθωμανική και άλλες τράπεζες, το Μονοπώλιο Καπνού κτλ.) Σιδηρόδρομοι: Η Γαλλία έχει υπό κατασκευή και εκμετάλλευση 2.077 χιλιόμετρα με επενδυτικό κεφάλαιο 550.238.000 φράγκα, σε σύγκριση με 2.565 χιλιόμετρα της Γερμανίας και 610 της Βρετανίας. Η Γαλλία έχει επενδύσει 42.210.000 φράγκα σε ορυχεία της Τουρκίας και περίπου 80.000.000 σε λιμάνια και προκυμαίες». σελ. 178-180
Είναι γεγονός πως η βρετανική συμβολή στη φρίκη της Σμύρνης δεν περιελάμβανε ενεργό βοήθεια προς τους Τούρκους ούτε και τον εξοπλισμό τους με όπλα και πυρομαχικά. Ωστόσο, παρ' όλο που έφερε τη μεγαλύτερη ευθύνη για την απόβαση των Ελλήνων στη Μικρά Ασία, όπου οι τελευταίοι προάσπιζαν τα δικά της συμφέροντα, δεν τους προσέφερε καμία άλλη βοήθεια εκτός από τις απατηλές εκείνες ενθαρρύνσεις που τους οδήγησαν τελικά στην καταστροφή. Η Ελλάδα, όσον αφορά τη Βρετανία, έπεσε θύμα των πολιτικών διαφορών που επικρατούσαν στην εσωτερική βρετανική σκηνή, σε μια στιγμή που η αντιπολίτευση χρησιμοποιούσε ως όπλο κατά της βρετανικής κυβέρνησης την πολιτική της στην Εγγύς Ανατολή. Εφόσον ο Lloyd George ήταν φιλέλληνας, οι πολιτικοί του αντίπαλοι μεταβλήθηκαν αυτοδίκαια σε μανιώδεις φιλότουρκους. Αν οι Έλληνες στρατιώτες δεν ήταν παρά εργαλεία των Βρετανών, όπως πίστευαν τόσο οι Ιταλοί όσο και οι Γάλλοι, τότε η εγκατάλειψη τους από τη Βρετανία σε στιγμές εσχάτου κινδύνου, σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί μέρος του «τίμιου παιχνιδιού». Η εγκατάλειψη αυτή συνεπάγεται πολύ βαρύτερες ευθύνες, ιδιαίτερα επειδή κατέστησε δυνατή τη φοβερή καταστροφή της Σμύρνης και της ενδοχώρας της. σελ. 192-193
Ας κάνουμε εδώ μια σύντομη ανασκόπηση των συνθηκών που επέτρεψαν στους Τούρκους να ολοκληρώσουν την εξόντωση των χριστιανών της Εγγύς Ανατολής κατά το σωτήριο έτος 1922: σε όλο το χρονικό διάστημα της υπεροχής τους, οι Γερμανοί ήταν δραστήριοι σύμμαχοι των Τούρκων και, κατά την ίδια περίοδο, χάθηκαν σχεδόν ένα εκατομμύριο Αρμένιοι και πολλές χιλιάδες Ελλήνων. Μετά την Ανακωχή και στο χρονικό διάστημα μέχρι την καταστροφή της Σμύρνης και τη σφαγή που ακολούθησε, οι Γάλλοι και οι Ιταλοί ήταν σύμμαχοι των Τούρκων και τους προμήθευαν υλική και ηθική υποστήριξη. Οι Βρετανοί δεν προσέφεραν βοήθεια στους Έλληνες, αλλά αρκούνταν στη δημοσίευση περιγραφών των φοβερών γεγονότων που είχαν λάβει χώρα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι Αμερικανοί απέκτησαν τη φήμη των φιλότουρκων, των πραγματικών φίλων που τελικά, χάρη σε αυτή τη φιλία, θα πετύχαιναν να τους δοθεί η άδεια για την υλοποίηση μεγάλων αναπτυξιακών σχεδίων, τα οποία θα είχαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη της Τουρκίας και, εντελώς συμπτωματικά, θα γέμιζαν και ορισμένα αμερικανικά πορτοφόλια. Οι Τούρκοι πίστευαν ακράδαντα ότι η απληστία μας θα μας εμπόδιζε τόσο να επέμβουμε για να σταματήσουν τις θηριωδίες τους, όσο, και έστω, να τις καταδικάσουμε αυστηρά.
Στην αρχή των εκτοπίσεων του 1915, στη Μερζιφούντα κατοικούσαν δώδεκα χιλιάδες Αρμένιοι. Όταν τελείωσαν οι εκτοπίσεις, δεν βρίσκονταν στην πόλη ούτε χίλια άτομα της εθνικότητας αυτής. Η ολοκληρωτική εξόντωση των Αρμενίων της πόλης δεν αποτελεί παρά ένα παράδειγμα του τι συνέβηκε σε ολόκληρο το βιλαέτι του Σίβας. Τον Ιανουάριο του 1916, άρχισαν οι εκτοπίσεις των Ελλήνων από την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Περνούσαν από τη Μερζιφούντα κατά χιλιάδες, κάνοντας το μεγαλύτερο μέρος του τριήμερου ταξιδιού με τα πόδια, μέσα στο χιόνι και τη λάσπη του χειμώνα. Χιλιάδες κατέρρεαν στο δρόμο από την εξάντληση κι άλλοι έφταναν στη Μερζιφούντα σε ομάδες κατά πενήντα, εκατό και πεντακόσιους, πάντα με τη συνοδεία Τούρκων χωροφυλάκων. Την επομένη της άφιξης τους, οι δυστυχείς πρόσφυγες ξανάπαιρναν το δρόμο και, έτσι, η εξόντωση τους με την οδοιπορία ήταν ακόμη πιο ριζική από τη σφαγή που είχαν υποστεί οι Αρμένιοι. Στην καρδιά του χειμώνα του 1917, άρχισε δεύτερο κύμα εκτοπίσεων των Αρμενίων από τις ακτές της Μαύρης Θάλασσας. Όσοι εξαναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, υπέστησαν την ίδια μεταχείριση. σελ. 210
|
|
