Στέμμα και σβάστικα, η Ελλάδα της Κατοχής και της Αντίστασης, 1941-1944, τόμος β΄ [5] (Χάγκεν Φλάισερ)

εθνικιστικές και φασιστικές οργανώσεις (Χ, ΕΕ)

η ρητορική του ΚΚΕ στα χρόνια της κατοχής

εθνικιστικές και φασιστικές οργανώσεις (Χ, ΕΕ)

Πολύ πιο αμφιλεγόμενη είναι η οργάνωση «Χ» του συνταγματάρχη Γεωργίου Γρίβα, του μετέπειτα αρχηγού της ΕΟΚΑ στην Κύπρο. Οι «Χίτες», ως φασιστοειδής τρομοκρατική οργάνωση, απέκτησαν, ιδίως μετά την Απελευθέρωση, τη «σκοτεινή φήμη μιας Κου Κλουξ Κλαν». Αλλά η «Χ», που σύμφωνα με τον Γρίβα ιδρύθηκε επίσης τον Ιούνιο του 1941, ακόμα και κατά τη διάρκεια της Κατοχής ποτέ δεν δρούσε ενάντια στους κατακτητές, αλλά μόνο ενάντια στους «αναρχοκομμουνιστές» του ΕΑΜ. Το 1943, ο Γρίβας είχε φθάσει στο σημείο να εκδηλώσει την προθυμία του «να συνάψει συμφωνία με τη Βέρμαχτ, επειδή ήταν φανατικός εχθρός της Αγγλίας». Αλλά όπως σημείωσε πικρόχολα ο αρχαιολόγος Ρ. Χάμπε, στέλεχος του Β' γραφείου, «οι ηλίθιοι της γερμανικής ηγεσίας τον πληροφόρησαν ότι δεν διαπραγματεύονταν με αρχηγό συμμορίας»... Εντούτοις, δεν χωρούν αμφιβολίες ότι η «Χ», τουλάχιστον κατά την τελευταία φάση της Κατοχής, προμηθεύτηκε όπλα από την κατοχική κυβέρνηση, αν όχι και κατευθείαν από γερμανικές υπηρεσίες. Ο Βρετανός σύνδεσμος Σέπαρντ, που στις παραμονές της Απελευθέρωσης ήταν υπεύθυνος αξιωματικός για την Αθήνα, αποκαλούσε την οργάνωση, αμέσως μετά την άφιξη του, «ημικουίσλινγκ», χαρακτηρισμό τον οποίο γρήγορα διορθώνει σε σκέτο «κουίσλινγκ», επειδή στο μεταξύ είχε προφανώς καλύτερα ενημερωθεί...

Πάντως, έχει ενδιαφέρον ότι ο Γρίβας για αρκετό καιρό θεωρεί σκόπιμο να διαχωρίσει τη θέση του, ως «δημοκρατικού», από τις δραστηριότητες των διάσπαρτων μοναρχικών. Όμως, τελικά, ανακαλύπτει ότι ο ουσιαστικά κενός χώρος της μοναρχίας προσφέρεται για πολιτική εκμετάλλευση. Τους τελευταίους μήνες της Κατοχής οι τοίχοι της Αθήνας γεμίζουν με το σύμβολο «Χ» που συνοδεύεται πάντα από το στέμμα...

Αντίθετα με τις άλλες οργανώσεις, που ανακαλύπτουν ή αποκαλύπτουν την τελευταία στιγμή τον φιλοβασιλικό τους παλμό, μία μόνο -μάλλον φαιδρή- ομάδα διακηρύσσει ευθύς εξαρχής ανοιχτά το πιστεύω της. Πρόκειται για την ΕΕ, δηλαδή την «Εθνικοκοινωνική Επανάσταση». Ο σχετικός ισχυρισμός του κύριου «ιστοριογράφου» της ΕΕ, Νικ. Αντωνακέα, ανταποκρίνεται λοιπόν στην πραγματικότητα, σ' αντίθεση με την προβολή πολυάριθμων ηρωικών κατορθωμάτων που ανήκουν στον χώρο της φαντασίας: «Ημείς και μόνον ημείς, εξ όλων των επί Κατοχής οργανώσεων Εθνικής Αντιστάσεως, διακηρύξαμεν την πίστην μας προς τον βασιλέα». Είναι φανερή η αιχμή προς τους αντίζηλους που ακολούθησαν την τελευταία στιγμή από καιροσκοπισμό. Γι' αυτόν τον μοναδικό λόγο, η ΕΕ αποκτά κάποια σημασία, έτσι ώστε να δικαιολογείται μια σύντομη αναφορά στο ιστορικό της, έστω και αν αυτή η ομάδα ως το τέλος της Κατοχής δεν έπαιξε σπουδαιότερο ρόλο από εκείνον των κουτσαβάκηδων και ακούσιων γελωτοποιών του ακροδεξιού περιθωρίου.

Όπως και όλες οι αντίστοιχες οργανώσεις, έτσι και η ΕΕ ισχυρίζεται ότι ιδρύθηκε το 1941. Ιδρυτικός πυρήνας ήταν μια τριανδρία που αποφάσισε να ξεσπαθώσει υπό το τρίπτυχο «Θρησκεία-Πατρίς-Βασιλεύς». Σύντομα αισθάνεται τόσο ικανοποιημένη από τα κατορθώματα της, ώστε να αυτοτιτλοφορηθεί η «μεγαλύτερη επαναστατική οργάνωση εν Ελλάδι». Ο ισχυρισμός αυτός λίγο δύσκολα συμβαδίζει με το ότι, ακόμα και σύμφωνα με τη δική της εκδοχή, συνολικά μόνο εννιά μέλη της επέσαν θύματα των κατακτητών σ' όλη τη διάρκεια της Κατοχής.

Από τις αρχές του 1943, η ΕΕ εκδίδει μερικά φύλλα εφημερίδων, στα οποία μεταξύ άλλων ασκεί πολεμική ενάντια στον «άθεο, ΕΑΜικό όχλο», τους «βουλγαρόφιλους αναρχοκομμουνιστές», και άλλους «υπεύθυνους της λαϊκής δυστυχίας», δηλαδή τις οργανώσεις που εκδηλώνονται τότε υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας, όπως οι ΕΔΕΣ, ΠΕΑΝ κ.τ.λ. Μόνιμος στόχος αποτελεί και σύμπασα η κάστα των πολιτικών που είναι «οι κακοί δαίμονες της Ελλάδας». Μια άλλη εφημεριδούλα της ΕΕ, με τη χαρακτηριστική επωνυμία 4η Αυγούστου, επαινεί αδιάκοπα την ευλογημένη δικτατορία του Μεταξά, «του μεγαλύτερου Έλληνα». Αποφεύγουν, λοιπόν, κάθε επαφή με την «αντεθνική» κυβέρνηση Τσουδερού, ενώ καταβάλλονται επανειλημμένες προσπάθειες, ώστε «διαφωτιστικές» αντιπροσωπείες της ΕΕ να πλησιάσουν τον βασιλιά, τον οποίο εξυμνούν, αφού «απετέλεσε πάντοτε την ασφαλιστική δικλείδα της τάξεως, της ησυχίας, του εννόμου βίου και της προόδου του έθνους» και εξακολουθεί ν' αποτελεί «εθνικόν κεφάλαιον».

Χάγκεν Φλάισερ Στέμμα και σβάστικα, η Ελλάδα της Κατοχής και της Αντίστασης, 1941-1944, Αθήνα 2009, Το Βήμα βιβλιοθήκη, τ. Β, σ. 30-31

 [πάνω]

η ρητορική του ΚΚΕ στα χρόνια της κατοχής

Προξενεί ίσως έκπληξη το γεγονός ότι στα χρόνια της Κατοχής ο όρος «δικτατορία του προλεταριάτου», αν και επίμαχος σε άλλες περιπτώσεις, παίζει μόνο δευτερεύοντα ρόλο στη διαμάχη μεταξύ κομμουνιστών και αντικομμουνιστών. Η προπαγάνδα του ΚΚΕ αποφεύγει με αξιοπρόσεχτη συνέπεια τα συνθήματα που αναφέρονται στην πάλη των τάξεων, η οποία έτσι κι αλλιώς δεν ήταν ποτέ ιδιαίτερα δημοφιλής στην υπερβολικά «ατομιστική» Ελλάδα. Η κομματική ηγεσία στρέφεται με οξύτητα ενάντια σε όλους τους «ανώριμους εξτρεμισμούς» και στις «αριστερές παρεκκλίσεις». Ταυτόχρονα, η Κομμουνιστική Επιθεώρηση (ΚΟΜΕΠ) διακηρύσσει: «Το κόμμα μας δεν θεωρεί την απελευθέρωση της Ελλάδας μονοπώλιο του, παρά αντίθετα κάνει κάθε προσπάθεια και δίνει χέρι σε κάθε οργανισμό και προσωπικότητα που πονεί για το ξεσκλάβωμα της Ελλάδας από τον ξενικό ζυγό. Βέβαια, όπως όλα τα πολιτικά κόμματα έχει και το Κομμουνιστικό Κόμμα το πρόγραμμα του για τη μελλοντική αναμόρφωση της Ελλάδας. Μα τι είδους αναμόρφωση μπορεί να γίνει αν δεν διώξουμε από πάνω μας το ζυγό του καταχτητή που μας εξοντώνει σαν έθνος; Αυτό είναι το ζωτικότερο χρέος όλων των Ελλήνων».

Την ίδια προτεραιότητα θέτει και ο Σιάντος στη Β' Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ, τον Δεκέμβριο 1942: « Άμεσος πολιτικός σκοπός του κόμματος μας σήμερα είναι το διώξιμο των ξένων καταχτητών». Γιατί μόνο η εθνική απελευθέρωση μπορούσε να καταστήσει καταρχήν δυνατή την κοινωνική πρόοδο και συνεπώς συμφέρει ολόκληρο τον λαό. Οι διάφορες κοινωνικές τάξεις, τα πολιτικά κόμματα και οι ομάδες συμφερόντων του λαού ήταν φυσικό να έχουν διαφορετικές απόψεις «όσον αφορά τη μεταπολεμική λύση του εσωτερικού ελληνικού προβλήματος». Αλλά αυτές οι διαφορές δεν έπρεπε να θέσουν σε κίνδυνο την Αντίσταση, γιατί «κάθε απόπειρα διάσπασης της εθνικής ενότητας με το πρόσχημα των ιδεολογικών διαφορών [...] μόνο τον καταχτάτε εξυπηρετεί». Για τον λόγο αυτό, θα έπρεπε να αποφασίσει ο λαός μετά την Απελευθέρωση.

Ο (άτυπος) «Β' γραμματέας» Γιάννης Ιωαννίδης, τον Ιούνιο του 1943, στην τοποθέτηση του για τη διάλυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς, θυμίζει ότι «το ΚΚΕ δεν αγωνίζεται ως την Απελευθέρωση για κανενός είδους εσωτερικούς πολιτικούς στόχους». Μόνο κατόπιν «θα επιδιώξει την πραγματοποίηση της Λαϊκής Δημοκρατίας», που θα έχει όμως «στην αρχή κοινοβουλευτική μορφή» και θα αποβλέπει «στην ολοκλήρωση του αστικοδημοκρατικού μετασχηματισμού της Ελλάδας». Κατά τον ίδιο, το ΚΚΕ φυσικά δεν έπαυε να επιδιώκει «την κατάληψη της εξουσίας από την εργατική τάξη» αλλά μόνο ως «τελικό στρατηγικό σκοπό». Η ΚΟΜΕΠ συμπληρώνει τον Αύγουστο ότι το ΚΚΕ, «μετά την εθνική απελευθέρωση, θα επιδιώξει με τη λαϊκή θέληση να συγχρονιστεί η Ελλάδα σε μια λαϊκή δημοκρατία που θα εξελιχτεί σε σοσιαλιστική. Δεν έχει ανάγκη, ούτε συμφέρον, το ΚΚΕ να κάνει κινήματα. Είναι γνωστό ποιοι έκαναν κινήματα στο παρελθόν...». Οι ίδιες αρχές διακηρύσσονται, παρά την κρίση που εκδηλώθηκε ενδιάμεσα, ακόμα και τον Σεπτέμβριο, όταν η «ιδιομορφία» της κατάστασης στην Ελλάδα εντοπίζεται στο ότι δεν μπαίνει πρόβλημα για άμεσο πέρασμα στο σοσιαλισμό».

Εξάλλου, το 1944 το ΚΚΕ προχωρεί ένα ακόμη βήμα: Η αθηναϊκή έκδοση του Ριζοσπάστη, που εκδίδεται παράλληλα με εκείνη του βουνού, καταργεί τον παραδοσιακό υπότιτλο για την ένωση όλων των προλεταρίων. Αντ' αυτού επιλέγει έναν άλλο, με μεγαλύτερη εμβέλεια, ο οποίος δεν τρομάζει πλέον τον μέσο «αστό»: «Τα πάντα για την συντριβή του φασισμού».

Χάγκεν Φλάισερ Στέμμα και σβάστικα, η Ελλάδα της Κατοχής και της Αντίστασης, 1941-1944, Αθήνα 2009, Το Βήμα βιβλιοθήκη, τ. Β, σ. 62-64

 [πάνω]