|
|
|
|
| ||||||
|
ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, 1943-1949 [Γ]
Γ «τελευταίος σταθμός» (Κάβε ντέι Τιρένι) Τσώρτσιλ – Παπανδρέου και Τσώρτσιλ – Στάλιν
Στις 17 του Μάη, η συνδιάσκεψη αρχίζει στο Ντουρ ελ Σάουερ ένα σταθμό κοντά στη Βηρυτό. Οι εφτά του Ε.A.M., του Ε.Λ.Α.Σ., της Π.Ε.Ε.Α. και του Κ.Κ.Ε. παίρνουν θέση στο τραπέζι, μαζί με τρεις εκπροσώπους του Ε.Δ.Ε.Σ., με αρχηγό τους τον Πυρομάγλου, τον Καρτάλη για την Ε.Κ.Κ.Α. και δύο παράδοξους νεοφώτιστους της «Αντίστασης», τους στρατηγούς Βεντήρη και Σταθάτο, που ισχυρίζονται ότι αντιπροσωπεύουν «εθνικές οργανώσεις» με δυναμικό 150.000 αντρών. Οι κύριοι αυτοί, με καθαρά λιγότερες δυνάμεις, πέτυχαν λαμπρά αποτελέσματα στην πάλη τους κατά του Ε.A.M. και Ε.Λ.Α.Σ., χάρη στη γενναιόδωρη συμπαράσταση των δυνάμεων κατοχής. Δίπλα στους δώδεκα εκπροσώπους της «Αντίστασης» κάθονται δώδεκα εκπρόσωποι προκατακλυσμιαίων πολιτικών σχηματισμών, που δεν εκπροσωπούν παρά τους εαυτούς τους. Η παγίδα είναι στημένη. Για ακατανόητους λόγους, μια που το Κ.Κ.Ε. δεν σταματάει να είναι εφεκτικό, κανένας δεν τολμάει να αναγγείλει στον Σβώλο, που ηγείται της αντιπροσωπείας της Π.Ε.Ε.Α., τον θάνατο του Ψαρρού. Στους διαδρόμους, πριν από την έναρξη της συνδιάσκεψης, ο Σβώλος συναντάει τον Παπανδρέου που τον πλησιάζει με σφιγμένα δόντια. - Πώς πάει ο Ψαρρός; Ο Σβώλος, σε πλήρη άγνοια, του απαντά λίγο παραξενεμένος: - Με τα τελευταία νέα, ήταν απολύτως καλά. Ο Παπανδρέου τού κουνάει το τηλεγράφημα που αναγγέλει τη δολοφονία του αρχηγού της Ε.Κ.Κ.Α. Το πυρ άρχισε. Επί τρεις μέρες, δεκαοκτώ εκπρόσωποι βομβαρδίζουν τους υπόλοιπους εφτά, που αντιπροσωπεύουν τη μεγάλη πλειοψηφία του μαχόμενου κατά του καταχτητή ελληνικού λαού. Μετά τη στάση του στρατού της Μέσης Ανατολής, η αγανάκτηση που προκάλεσε η υπόθεση Ψαρρού είναι Θεία Πρόνοια για τον Παπανδρέου. Αρχίζει το κατηγορητήριο. - Η παρούσα κατάστασις εις την χώραν μας είναι μία κόλασις. Οι Γερμανοί σφάζουν, τα Σώματα Ασφαλείας σφάζουν, οι αντάρτες σφάζουν! Είναι καθαρή βρισιά, αλλά οι διαμαρτυρίες των εκπροσώπων του βουνού τον σπρώχνουν περισσότερο στην άμυνα. Οι ξεθαμένοι αεροπαγίτεςτων προμεταξικών κοσμικών καρνέ, αγανακτούν. Ο Παπανδρέου συνεχίζει:
«...Το Ε.A.M. δεν αποσκοπεί μόνο εις την πάλην διά την Απελευθέρωσιν, θέλει να ετοιμάση επίσης την κυριαρχία του. Κατά τούτο, επεχείρησε να μονοπώληση τον εθνικόν αγώνα, εμποδίζει με απειλήν θανάτου, τους Έλληνας να εκπληρώσουν το πατριωτικόν χρέος των. Επιπλέον επιχειρεί να τρομοκράτηση και να εξολόθρευση τους αντιπάλους του. Συνεχωνεύθη με το κράτος διά να θεώρηση τους αντιπάλους του ως εχθρούς της πατρίδος».
Θα ήταν εύκολο να του απαντήσουν ότι τα παραδοσιακά κόμματα δεν αντιστάθηκαν ποτέ με τα όπλα και ότι το αποκλειστικό μονοπώλιο της Αντίστασης από τον Ε.Λ.Α.Σ. είναι γεγονός από την αρχή του αγώνα. Αλλά οι συγκρούσεις που οδήγησαν σε αιματηρές επιχειρήσεις κατά των πιο αδύνατων αντιπάλων οργανώσεων χρησιμοποιήθηκαν σοφά για να επιβαρύνουν τον φάκελο μιας κατηγορίας προετοιμασμένης από καιρό. Οι κατηγορούμενοι βρίσκονται σε μειονεχτική θέση, πράγμα που επιτρέπει στον Γούντχαουζ να γράψει: «Η συμφωνία του Λιβάνου, επιτεύχθηκε με την εξώθηση των εκπροσώπων της Π.Ε.Ε.Α., του Ε.A.M.-Ε.Λ.Α.Σ. και του Κ.Κ.Ε. σε μια κατάσταση πνευματικής αποκτήνωσης που δεν τους άφηνε πλέον περιθώρια υπεθυνότητας για τις πράξεις τους».
Με την εισαγωγή στο θέμα από τον Παπανδρέου, οι κατηγορούμενοι, οι μόνοι γύρω από το τραπέζι που αντιπροσωπεύουν μια αξιόλογη λαϊκή δύναμη, εγκαταλείπονται στην κακομεταχείριση σαν να είναι οι πραγματικοί ένοχοι. Τότε, το κατηγορητήριο εναντίον τους γίνεται ασταμάτητο και μετατρέπεται σε συκοφαντία. «Το Εθνικόν Απελευθερωτικόν Μέτωπον, με την τρομοκρατική του δραστηριότητα, εδημιούργησε το κατάλληλον ψυχολογικόν κλίμα που επιτρέπει εις τους Γερμανούς να επιτύχουν, κατά το τρίτον αυτό έτος δουλείας, ό,τι δεν επέτυχον στην διάρκειαν των δύο πρώτων ετών: την δημιουργίαν Ταγμάτων Ασφαλείας προοριζομένων διά τον εμφύλιον πόλεμον».
Ο χαρακτηρισμός της Αντίστασης ως Τρομοκρατίας, είναι μια συνηθισμένη μέθοδος που δηλώνει σαφώς την καταγωγή της. Φυσικά δεν είναι ενάντια στους στρατηγούς Βεντήρη και Σταθάτο, παρόντων στο τραπέζι της συνδιάσκεψης, τα Τάγματα Ασφαλείας που συγκροτήθηκαν. Επίσης, οι βρετανικές υπηρεσίες δεν είναι εντελώς ξένες στην ανάπτυξη αυτών των ίδιων Ταγμάτων, έτσι που οι πραγματικοί δημιουργοί του εμφυλίου πολέμου είναι ακριβώς καθισμένοι δίπλα στο έδρανο του εισαγγελέα Παπανδρέου.
Dominique Eudes, Οι καπετάνιοι, ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, 1943-1949, Αθήνα 1975, Εξάντας, σ. 179-181
Υπογράφουν με μισή καρδιά, αλλά πάντως υπογράφουν την ήττα τους, επιφυλάσσοντας απλώς την τελική επικύρωση της συμφωνίας και την επιδοκιμασία της από την Π.Ε.Ε.Α., που μόνο αυτή μπορεί να απορρίψει την απόφαση. «1. Ανασύνταξις και πειθάρχησις των ενόπλων ελληνικών δυνάμεων της Μέσης Ανατολής υπό την σημαίαν της ελληνικής πατρίδος... 2. Ενοποίησις και πειθάρχησις υπό τας διαταγάς της Ενιαίας Κυβερνήσεως όλων των ανταρτικών σωμάτων της Ελευθέρας Ελλάδος καθώς και η κινητοποίησις όλων των μαχητικών δυνάμεων του Έθνους εναντίον των κατακτητών... 3. Κατάργησις της Τρομοκρατίας εις την ελληνικήν ύπαιθρον και παγίωσις της προσωπικής ασφαλείας και της πολιτικής ελευθερίας του λαού, όταν και όπου ο κατακτητής αποσύρεται... 4. Συνεχής μέριμνα διά την επαρκή αποστολήν τροφίμων και φαρμάκων εις την υπόδουλον Ελλάδα, επίσης και την ορεινήν... 5. Εξασφάλισις, κατά την προσεχή από κοινού μετά των συμμαχικών δυνάμεων απελευθέρωσαν της πατρίδος, της τάξεως και ελευθερίας του ελληνικού λαού, εις τρόπον ώστε, απηλλαγμένος και υλικής και ψυχολογικής βίας, να αποφασίση κυριάρχως και διά το πολίτευμα και διά το κοινωνικόν καθεστώς και διά την κυβέρνησιν της αρεσκείας του... 6. Επιβολή σκληρών κυρώσεων κατά των προδοτών της πατρίδος και κατά των εκμεταλλευτών της δυστυχίας του λαού μας... 7. Πρόνοια διά την άμεσον ικανοποίησιν μετά την Απελευθέρωσιν, των υλικών αναγκών του ελληνικού λαού... 8. Πλήρης ικανοποίησις των εθνικών δικαίων...».
Η Ιστορία δεν θα δώσει την ευκαιρία σε όσους κέρδισαν στο Ντουρ ελ Σάουερ ν' αποδείξουν περισσότερο από το παρελθόν τον πατριωτισμό τους στην πάλη κατά του καταχτητή. Αντίθετα, το σπέρμα της αποκατάστασης της «τάξεως εν συνεργασία με τας συμμαχικάς δυνάμεις» υπόσχεται πλούσια συγκομιδή.
Στις 25 του Μάη, ο Παπανδρέου ορκίζεται ενώπιον του βασιλιά και συγκροτεί κυβέρνηση είκοσι υπουργών: Οι αντιπροσωπείες του Ε.Α.Μ.-Ε.Λ.Α.Σ., της Π.Ε.Ε.Α. και του Κ.Κ.Ε. είχαν έρθει με την πρόθεση να απαιτήσουν τα μισά υπουργεία-κλειδιά. Ο Παπανδρέου τούς παραχωρεί το ένα τέταρτο: πέντε δευτερεύοντα χαρτοφυλάκια. Στις 27, ένα τηλεγράφημα φτάνει από την Ελλάδα στην αντιπροσωπεία που εν τω μεταξύ έχει επιστρέψει στο Κάιρο. Το Αντάρτικο αποκηρύσσει τους εκπροσώπους του και απαιτεί εξηγήσεις για τη συνθηκολόγηση τους. «Η απάντηση της Π.Ε.Ε.Α.», γράφει ο Σαράφης, «αντιστοιχούσε με διάψευση... Ο πρόεδρος Σβώλος σοκαρισμένος, ήθελε να παραιτηθεί. Συμφωνήθηκε να επιστρέψω αμέσως στο βουνό, ώστε να ενημερώσω πιο ολοκληρωμένα την Π.Ε,Ε,Α. Στον Λίβανο όλοι ήταν της γνώμης ότι η ατμόσφαιρα και οι περιστάσεις μας είχαν επιβάλει να οδηγηθούμε σε συμβιβασμό».
Στις 29, ο Σαράφης πετάει για το βουνό. Η προσγείωση του σ' ένα παράνομο αεροδρόμιο παραλίγο να καταλήξει σε καταστροφή. Η υποδοχή που του γίνεται δεν είναι κατάλληλη για να τον συνεφέρει από τις συγκινήσεις του. Εδώ φτάνει σε άλλο πλανήτη. Στον Λίβανο, η αντιπροσωπεία αφέθηκε να κατακλυσθεί από πολιτικούς που ήταν περισσότερο κατάλληλοι για αγανάκτηση παρά για Αντίσταση, αλλά στο βουνό, το Ε.A.M.-Ε.Λ.Α.Σ. δεν μοιράζεται το κύρος του με κανέναν. Ο Σιάντος και ο Ιωαννίδης ξεσπάνε. Ο Σαράφης βρίσκεται και πάλι στο εδώλιο του κατηγορουμένου. Η ένταση είναι τόση που με τη σειρά του απειλεί να παραιτηθεί. Οι Σιάντος, Ιωαννίδης αρνούνται. «Μόνο τα πολιτικά μέλη της αντιπροσωπείας είναι υπεύθυνα». Ο Σαράφης θα παραμείνει στη θέση του γενικού αρχηγού του Ε.Λ.Α.Σ. Οι αντιπρόσωποι που έμειναν στο Κάιρο περιμένουν οδηγίες της Π.Ε.Ε.Α. Στην πραγματικότητα, η οριστική επικύρωση των συμφωνιών θα περιμένει τρεις μήνες, πράγμα που δεν εμποδίζει τον Παπανδρέου να περάσει στην πρακτική φάση του προγράμματος του και ν' αρχίσει την εκκαθάριση του στρατού της Μέσης Ανατολής. Τα σίγουρα στοιχεία αναδιοργανώνονται κάτω από τις διαταγές του στρατηγού Βεντήρη.
Dominique Eudes, Οι καπετάνιοι, ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, 1943-1949, Αθήνα 1975, Εξάντας, σ. 183-185
Διακόσια μέτρα από την Ακρόπολη, στη συνοικία της Παλιάς Αγοράς και του Θησείου, σταθμεύουν οι κομάντος της φιλοναζιστικής εθνικής οργάνωσης Χ, που διευθύνει ο στρατηγός Γρίβας. Η Χ κάνει την προοπαγάνδα της χρησιμοποιώντας τα αυτοκίνητα της αστυνομίας, εξοπλίζεται από τους Γερμανούς και κάθε βράδυ ξαμολάει τα λαγωνικά της κατά των κόκκινων. Το Ε.A.M. έχει συγκροτήσει από την αρχή του καλοκαιριού ειδικές ένοπλες ομάδες τριών-τεσσάρων ανδρών που επιφορτίζονται με την άμυνα και ειδικά λεπτές αποστολές. Η Ο.Π.Λ.Α. συντονίζει τις επιχειρήσεις. Το Γενικό Στρατηγείο της είναι χαμένο στον δαίδαλο των δρόμων του Περιστεριού. Οι αρχηγοί των δι¬κτύων επισημαίνονται μ' ένα γράμμα: Άλφα, Σταματιάδης· Βήτα, Μαύρος· Γάμα, Πεχτασίδης· Δέλτα, Καλοδίκης· Έψιλον, Βασιλόπουλος. Οι υπηρεσίες της Ο.Π.Λ.Α. είναι απόλυτα ενήμερες της δραστηριότητας ορισμένων Βρετανών πρακτόρων που έχουν σχέσεις με τις γερμανικές υπηρεσίες και προπαντός με κάποια γερμανική οργάνωση που ονομάζεται το 4ο Ράιχ. Συνδεμένη με το κίνημα του Ιούλη και την απόπειρα του Στάουφενμπεργκ, η οργάνωση 4ο Ράιχ προετοιμάζεται για μια πιθανή ανατροπή των συμμαχιών που θα συγκέντρωνε τον εκκαθαρισμένο γερμανικό στρατό στο πλευρό των Αγγλοσαξόνων κι από κει στον αγώνα κατά του σοβιετικού επεκτατισμού. Η Ο.Π.Λ.Α. επηρέασε το δίκτυο της Αθήνας και υπέκλεψε πολλά βρετανικά ντοκουμέντα που δίνουν ακριβείς εγγυήσεις στα Τάγματα Ασφαλείας, τα οποία δεν σταμάτησαν ούτε στιγμή τη στρατολόγηση, παρά το γεγονός της επερχόμενης ναζιστικής κατάρρευσης. Οι υπηρεσίες πληροφοριών του Κόμματος έχουν πια αποκτήσει την πεποίθηση πως η σύγκρουση με τους Βρετανούς είναι αναπόφευκτη. Επικεφαλής των αγωνιστών και των ομάδων κρούσης, η Κ.Ο.Α. διευθύνεται από άντρες, γενικά οπαδούς της σκληρής επαναστατικής γραμμής, που αντιπροσωπεύονται στην Κεντρική Επιτροπή από τον Ιωννίδη. Ο στρατηγός Μακρίδης, στρατηγικός εγκέφαλος του κινήματος, και ο Μπαρτζώτας, ελεφαντοειδής και δογματικός, οδηγούνται τελικά σε συμπεράσματα ανάλογα με τον Άρη. Η τελική μάχη όμως πρέπει να καθοδηγηθεί από την επαναστατική ελίτ, σύμφωνα με το μοντέλο-κανόνα της Οκτωβριανής Επανάστασης. Ο Άρης, οι καπετάνιοι, το βουνό, οι γενειάδες, είναι ύποπτοι αναρχικών αμαρτημάτων. Η ορθοδοξία δυσπιστεί για τη μεγάλη προοδευτική δύναμη της χώρας. Για την ώρα, η επίσημη γραμμή είναι η συνέχιση της νομιμότητας, που ανοίχτηκε με την αποστολή υπουργών του Ε.A.M. και του Κ.Κ.Ε. στην κυβέρνηση Παπανδρέου. Τα στελέχη της πρωτεύουσας είναι πειθαρχημένα. Καθησυχάζουν και θυμίζουν την εμπιστοσύνη στο αλάθητο του Κόμματος. Αυτό δεν τους εμποδίζει να ετοιμάζουν τις προϋποθέσεις μιας πιθανής σύγκρουσης για την κατάληψη της εξουσίας στην πρωτεύουσα.
Dominique Eudes, Οι καπετάνιοι, ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, 1943-1949, Αθήνα 1975, Εξάντας, σ. 209-210
«τελευταίος σταθμός» (Κάβε ντέι Τιρένι)
Στις 2 Σεπτέμβρη, οι υπουργοί του Ε.A.M. φεύγουν για το Κάιρο για να συναντηθούν με την κυβέρνηση: είναι δύο κομμουνιστές, ο Ζεύγος και ο Πορφυρογένης, και δύο σοσιαλιστές, ο Σβώλος και ο Τσιριμώκος. Ο Τσώρτσιλ αποφάσισε ν' απομακρύνει το γρηγορότερο την κυβέρνηση από το περιβάλλον του Κάψου, όπου η ελληνική παροικία, κερδισμένη στη μεγάλη της πλειοψηφία από τις θέσεις του Ε.A.M., απειλεί να του χαλάσει τα σχέδια. Στις 7, όλα τα μέλη της κυβέρνησης, με τον Παπανδρέου μαζί, διατάσσονται να πάνε για καθαρό αέρα στην Ιταλία, στο χωριό Κάβε ντέι Τιρένι, κοντά στην Καζέρτα. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο Τζίμας ταξιδεύει στην Ιταλία. Βρίσκεται σε αποστολή ενημέρωσης και μαθαίνει τυχαία την άφιξη των υπουργών στην Κάβα ντέι Τιρένι. Αποφασίζει αμέσως να πάει εκεί. Μόλις όμως ο οδηγός-μέντορας που του παραχώρησε το Συμμαχικό Γενικό Στρατηγείο μάθει τον προορισμό της μετακίνησης, αρνείται να τον οδηγήσει. Ο Τζίμας τελικά βρίσκει ένα καμιόνι που τον αφήνει στη Νεάπολη κι από κει συναντάει μια παράξενη κυβέρνηση που βρίσκεται σε καραντίνα. Οι υπουργοί είναι εγκατεστημένοι σ' ένα ξενοδοχείο, όπου σκοτώνουν τον χρόνο τους απόλυτα απομονωμένοι, χωρίς καμιά επαφή με τα έξω. Ο Τζίμας τούς γνωστοποιεί την απελευθέρωση της Αμφιλοχίας, του Αγρινίου, της Πρέβεζας. Η ελληνική κυβέρνηση έχει μεσάνυχτα. Οι υπουργοί, αναστατωμένοι, ακούνε τούτο τον άνθρωπο, στον οποίο οι πληροφορίες καταφτάνουν κανονικά μέσω Γιουγκοσλαβίας, ενώ αυτοί δεν έχουν ούτε καν ένα ραδιόφωνο. Η πρώτη δουλειά του Τζίμα είναι να δημιουργήσει μια σύνθεση που θα επιτρέψει την άφιξη μερικών κατεπειγόντων τηλεγραφημάτων στις επόμενες μέρες. Ο Παπανδρέου απουσιάζει. Κατοικεί σ' ένα άλλο ξενοδοχείο της πόλης, όπου είναι πιθανότητα καλύτερα πληροφορημένος. Το λιγότερο, έχει στη διάθεση του ένα ράδιο. Στο τέλος του τραπεζιού, ο Πορφυρογένης προτείνει να καλέσουν τον πρωθυπουργό. Η απροσδόκητη άφιξη του επισκέπτη δεν γοητεύει τον Παπανδρέου, που δηλώνει πως είναι κουρασμένος και προτείνει να τον συναντήσει την επομένη. Είναι πάντως ερεθισμένος και έρχεται πρωί πρωί, πριν από το πρωινό, συνοδευόμενος από μια δεκαπενταριά ανθρώπους του. Ο Τζίμας βγάζει μερικές σημειώσεις από την τσάντα του και κάνει την αναφορά των τελευταίων επιτυχιών του Ε.Λ.Α.Σ. Σε κάθε όνομα απελευθερωμένης πόλης, και προπαντός σε κάθε αναγγελία για παρμένα εχθρικά λάφυρα, ο Παπανδρέου γίνεται χλομότερος. Δεν κάνει καμιά ερώτηση, καταγράφει, κίτρινος, τις επιτυχίες ενός κινήματος, που ετοιμάζεται να διαλύσει με όλα τα μέσα.
Dominique Eudes, Οι καπετάνιοι, ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, 1943-1949, Αθήνα 1975, Εξάντας, σ. 211-212
Ο Σκόμπυ θα μπει στην Αθήνα επικεφαλής του ελληνικού στρατού, υποστηριζόμενος από το βρετανικό απόσπασμα που έχει ως καθήκον να οδηγήσει σε επιτυχία την επιχείρηση «Μάννα». Χρειάστηκε, για να φτάσουν εδώ τα πράγματα, να περάσουν από την ανταρσία της Μέσης Ανατολής, που επέτρεψε τη συγκρότηση μιας πραιτοριανής δύναμης και που έφερε τον Παπανδρέου σε θέση ισχύος τη στιγμή των διαπραγματεύσεων του Λιβάνου. Χρειάστηκαν δύο χρόνια προκλήσεις και υπονόμευση της Αντίστασης για να διατηρηθεί το μήλο της έριδος που δικαιολογεί την απάτη μιας διαιτησίας. Ο Δούρειος Ίππος είναι η κυβέρνηση Παπανδρέου. Κουβαλά μέσα του τον Σκόμπυ και τον βρετανικό στρατό. Και είναι μόνο η αρχή. Ο Σαράφης προσκαλείται στην Καζέρτα για να βάλει οριστικά τα δύο πόδια του Ε.Λ.Α.Σ. σ' ένα παπούτσι. Ο Σκόμπυ, αρχηγός των βρετανικών δυνάμεων επέμβασης αρχηγός της Ταξιαρχίας του Ρίμινι, πρέπει ν' αποχτήσει επίσης τη διοίκηση των ανταρτών. Μέχρι τώρα η πολιτική του Ε.Α.Μ.-Ε.Λ.Α.Σ. δεν είχε υποκύψει ως αυτό το σημείο. Ο Σαράφης όμως στην Καζέρτα δεν μπορεί παρά να πιει ως τον πάτο το πικρό ποτήρι του Λιβάνου. Εξεγείρεται, με το που έφτασε, για τις αρμοδιότητες του Σκόμπυ και απαιτεί να ανατεθεί σε Έλληνα η τήρηση της τάξης στην Αθήνα. Πολύ αργά. Ο Ζέρβας κάθεται στο ίδιο τραπέζι. Τον αναμετράει σαρκαστικά και τον διακόπτει. - Λόγω τιμής. Χάνεις τον μπούσουλα. Ο Παπανδρέου ακούει για τους τύπους, πριν να εκφωνήσει την από καιρό μαγειρεμένη απόφαση. Ο Καραγιώργης θα πει αργότερα πολύ εύστοχα: «Η Καζέρτα είναι ο Λίβανος των στρατιωτικών». Η δίκη του Ε.A.M. συνεχίζεται. Ο Παπανδρέου ξέρει μέχρι πού μπορεί να φτάσει. Το Ε.Α.Μ.-Ε.Λ.Α.Σ. κατρακυλάει. Αποκλείεται να πάρει την πάνω βόλτα στην Καζέρτα. Ο κανόνας του παιχνιδιού έχει πάρει πολιτική μορφή κι ο Σαράφης, που αντιπροσωπεύει στ' αλήθεια την πιο μεγάλη στρατιωτική δύναμη, πρέπει να γονατίσει μπροστά στις αποφάσεις ενός Αρείου Πάγου που τον αποτελούν κομπάρσοι.
«Η ελληνική κυβέρνησις θέτει τας δυνάμεις ταύτας (εννοεί τα ανταρτικά σώματα) υπό τας διαταγάς του στρατηγού Σκόμπυ.... [...] Οι αρχηγοί των Ελλήνων ανταρτών θα απαγορεύσουν πάσαν απόπειραν των υπ' αυτούς μονάδων να αναλάβουν την αρχήν ανά χείρας. Τοιαύτη πράξις θα χαρακτηρισθή ως έγκλημα και θα τιμωρηθή αναλόγως. Όσον αφορά τας Αθήνας, ουδεμία ενέργεια θα αναληφθή εκτός από τας αμέσους διαταγάς του στρατηγού Σκόμπυ, στρατηγού διοικούντος τας εν Ελλάδι δυνάμεις. Τα Τάγματα Ασφαλείας θεωρούνται ως όργανα του εχθρού. Θα χαρακτηρισθούν ως εχθρικοί σχηματισμοί, εκτός εάν παραδοθούν συμφώνως προς διαταγάς εκδοθεισομένας παρά του στρατηγού διοικούντος τας εν Ελλάδι δυνάμεις... Όλαι αι ανταρτικαί ελληνικαί δυνάμεις, προς τον σκοπόν όπως τεθή τέρμα εις τας διαμάχας του παρελθόντος, δηλούν ότι θα σχηματίσουν Εθνικήν Ένωσιν, ίνα συντονίσουν την δράσιν των διά το καλύτερον συμφέρον του κοινού αγώνος. Ο στρατηγύς Ζέρβας θα συνέχιση να δρα εντός των εδαφικών ορίων της συμφωνίας της Πλάκας... Ο στρατηγός Σαράφης θα συνέχιση να δρα εις την υπόλοιπον Ελλάδα εξαιρέσει: I. Περιφερείας Αττικής... II. Πελοποννήσου... (πρόκειται για σπάσιμο κάθε δραστηριότητας του Άρη). ΙΙΙ. Βραδύτερον, Θράκης (συμπεριλαμβανομένης και της Θεσσαλονίκης)».
Οι περιοχές αυτές θα αποδοθούν σε διοικητές που θα υποδειχθούν από την κυβέρνηση εθνικής ενότητας, σε συμφωνία με τους Άγγλους. Κάθε παράγοντας γίνεται αντικείμενο βίαιων συζητήσεων. Ο Ζεύγος μάταια προσπαθεί να παραχωρηθεί η διοίκηση της Θεσσαλονίκης στον Μπακιρτζή. Ο Παπανδρέου όμως ξέρει πως οι εκπρόσωποι του Ε.Λ.Α.Σ. δεν μπορούν να φτάσουν ως τη ρήξη και δεν παραχωρεί ούτε μια σπιθαμή εδάφους. Οι διοικήσεις των περιοχών Αθήνας και Θεσσαλονίκης εμπιστεύονται σε δύο γνωστούς φασίστες, τον συνταγματάρχη Σπηλιωτόπουλο, πρώην αρχηγό της χωροφυλακής της κυβέρνησης Τσολάκογλου, και τον συνταγματάρχη Παπαγεωργίου, πρώην ηγέτη της Π.Α.Ο., που διαλύθηκε από τον Ε.Λ.Α.Σ. από τις πρώτες ώρες της Αντίστασης για τις ύποπτες δραστηριότητες της. Το σύμφωνο υπογράφεται στις 26 από τους εκπροσώπους των ανταρτών, από τη μία, και τους Παπανδρέου, Ουίλσον και Μακμίλαν, απ' την άλλη.
Dominique Eudes, Οι καπετάνιοι, ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, 1943-1949, Αθήνα 1975, Εξάντας, σ. 214-215
Τσώρτσιλ – Παπανδρέου και Τσώρτσιλ – Στάλιν
Τέλος Σεπτέμβρη, ο Τσώρτσιλ, περαστικός από τη Ρώμη για τη Μόσχα, συναντάει τον Παπανδρέου. Παρά τις καθολικές διαμαρτυρίες, ο πρωθυπουργός δεν θα γνωστοποιήσει σε κανένα μέλος της κυβέρνησης το περιεχόμενο και το αποτέλεσμα αυτών των συνομιλιών. Στις 9 του Οκτώβρη, ο Τσώρτσιλ φτάνει στο αεροδρόμιο της Μόσχας. Το ίδιο βράδυ συναντάει τον Στάλιν, παρουσία του Μολότοφ και του Ήντεν. Η ατμόσφαιρα είναι εγκάρδια.
«Η στιγμή ήτο κατάλληλος διά δράσιν, διά τούτο εδήλωσα: "Ας τακτοποιήσωμεν τας βαλκανικάς υποθέσεις. Ο στρατός σας ευρίσκεται εις Ρουμανίαν και Βουλγαρίαν. Έχομεν συμφέροντα, αποστολάς και πράκτορας εις αυτάς τας χώρας. Ας αποφύγωμεν τας συγκρούσεις διά ζητήματα ανάξια λόγου. Εις ό,τι αφορά εις την Μεγάλην Βρετανίαν και εις την Ρωσίαν τι θα λέγατε διά μίαν επικράτησιν 90% εις Ρουμανίαν δι' εσάς και μίαν αντίστοιχον 90% εις Ελλάδα δι' ημάς, με μίαν ισορροπίαν 50-60 εις Γιουγκοσλαβίαν;". Ενώ εμεταφρέζετο η πρότασίς μου, έγραψα εις ένα τεμάχιον χάρτου:
Ρουμανία Ρωσία 90% Οι άλλοι 10%
Ελλάς Μεγάλη Βρετανία (σε συμφωνία με ΗΠΑ) 90% Ρωσία 10%
Γιουγκοσλαβία, 50-50%
Ουγγαρία, 50-50%
Βουλγαρία Ρωσία 75% Οι άλλοι 25%
Έσπρωξα το χαρτί προς τον Στάλιν, εις τον οποίον η μετάφρασις είχεν ήδη γίνει. Έγινε παύσις. Κατόπιν, πήρε το μπλε μολύβι του, έσυρε μίαν γραμμήν εις ένδειξιν επιδοκιμασίας και μας το επέστρεψε. Τα πάντα ερυθμίσθησαν εις ολιγώτερον χρόνον από όσον χρειάζεται κανείς διά την περιγραφήν».
Ο κύβος ερίφθη. Ο Τσώρτσιλ συνεχίζει πια για τους τύπους: «Εννοείται ότι μελετήσαμε διά μακρών και προσεκτικώς τα διάφορα ζητήματα και ησχολούμεθα μόνο με συμφωνίας αφορώσας εις την εμπόλεμον περίοδον... Κατόπιν εγένετο μία μακρά σιωπή. Το σημαδεμένον με μπλε μολύβι χαρτί, παρέμενε εις το κέντρον του τραπεζιού. Τελικώς είπα: "Δεν θα εύρισκε κανείς ολίγον κωμικόν το γεγονός ότι παριστάνομεν τους ρυθμιστάς της τύχης εκατομμυρίων ανθρώπων με έναν τρόπον τόσον αυθάδη; Ας κάψωμεν αυτό το χαρτί". - Όχι, κρατήσατε το, απήντησε ο Στάλιν».
Dominique Eudes, Οι καπετάνιοι, ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, 1943-1949, Αθήνα 1975, Εξάντας, σ. 216-217
|
|
