ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, 1943-1949 [Ε]

Ε

δόγμα Τρούμαν

για το σχέδιο Μάρσαλ

αντάρτες προς το Γράμμο

Πολκ

δόγμα Τρούμαν

Στις 12 του Μάρτη 1947, ο πρόεδρος Τρούμαν εκφράζει μπροστά στο Κογκρέσο το «ανεπιφύλακτο ενδιαφέρον των Η.Π.Α. για την Ελλάδα» και ζητάει να της παρασχεθεί «κάθε δυνατή οικονομική βοήθεια για την ανασυγκρότηση της κατεστραμμένης οικονομίας της». Προσθέτει δε ότι «αν η Ελλάς δεν υποστηριχθεί οικονομικώς θα πέσει εντός εικοσιτεσσέρων ωρών οπό κομμουνιστικήν κυριαρχίαν». Ζητάει επίσης την παραχώρηση 300 εκατομμυρίων δολαρίων σαν πρώτη δόση.

Στην ίδια συνεδρίαση, ο Τρούμαν εξασφαλίζει βοήθεια 100 εκατομμυρίων δολαρίων για την Τουρκία, εκφράζοντας έτσι καθαρά τη στρατηγική σημασία που αποδίδει η Αμερική στην ευρασιατική γέφυρα.

Η απόφαση έχει παρθεί κιόλας από τις 27 του Φλεβάρη κατά τη διάρκεια μιας μυστικής σύσκεψης που έλαβε χώρα στον Λευκό Οίκο ανάμεσα στον πρόεδρο, τον στρατηγό Μάρσαλ και τους αντιπροσώπους των δύο κομμάτων, Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων.

«Το θέμα», γράφει το Un. Press, «ετέθη σαφώς ενώπιον της κοινοβουλευτικής αντιπροσωπείας σαν ένα από τα πιο σημαντικά σε συνέχειες γεγονότα μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου».

Στην πραγματικότητα, η αμερικάνικη οικονομική βοήθεια προς την Ελλάδα μετά την Απελευθέρωση δεν έπαψε να ξεπερνάει τη βρετανική.

«Σύμφωνα με τον σερ Ντάλτον, υπουργό των Οικονομικών της Μ. Βρετανίας, οι βρετανικές δαπάνες κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων ετών θ' ανέλθουν στα 87 εκατομμύρια λίρες, ενώ η αμερικανική βοήθεια φτάνει τα 479 εκατομμύρια δολάρια, από τα οποία 344 εκ. χορηγήθηκαν διαμέσου της ΟΥΝΡΑ».

Αλλά τώρα είναι οι ίδιες οι Η.Π.Α., με τις δικές τους μεθόδους, που αναλαμβάνουν την υποστήριξη μιας φιλοδυτικής κυβέρνησης. Αυτό που αποκαλούν ήδη «δόγμα Τρούμαν» θα θέσει την Ελλάδα κάτω από τον δρακόντειο έλεγχο πολυποίκιλων αποστολών, που βρίσκονται κιόλας στη θέση τους ή ετοιμάζονται να έρθουν στην Αθήνα.

Dominique Eudes, Οι καπετάνιοι, ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, 1943-1949, Αθήνα 1975, Εξάντας, σ. 359-360

πάνω

για το σχέδιο Μάρσαλ

Η σταυροφορία του σχεδίου Μάρσαλ ενάντια στην κομμουνιστική ιδεολογία, ελπίζει να εμπνεύσει στους προστατευόμενους της τις αρετές της αγγλοσαξονικής επιχείρησης και να προβάλει τις λαμπρές προοπτικές του μέλλοντος του καπιταλισμού.

Η πανάκεια του δολαρίου που εφαρμόζεται στην Ελλάδα, βρίσκεται ωστόσο μακριά από τους σκοπούς που επιδιώκει. Η κίνηση του κεφαλαίου γίνεται διαμέσου των ιδιωτικών τραπεζών που παίρνουν εκπληκτικές προμήθειες εισαγωγής. Οι άδειες εισαγωγών πλημμυρίζουν το Κολωνάκι με κούρσες Κράισλερ τελευταίο μοντέλο, που κυκλοφορούν πάνω σε κατεστραμμένους δρόμους, και προσφέρουν στον λαό, που του λείπουν τα πάντα, μια πληθώρα από πλαστικές τσατσάρες, τσίχλες, αναψυκτικά ποτά και σοκολάτες. Πολλοί Αθηναίοι εκείνη την εποχή τρέφονται αποκλειστικά από σοκολάτες. Αντίθετα, οι εισαγωγές σταριού και δημητριακών μένουν μπλοκαρισμένες. Το ρύζι, η ζάχαρη και τα ζυμαρικά εξαφανίζονται εντελώς από τα μαγαζιά και κυκλοφορούν στη μαύρη αγορά σε τιμές απρόσιτες. Μετά τη διακήρυξη του Τρούμαν τον Μάρτη, η νομισματική κυκλοφορία ανέβηκε από 537 στα 970 δις, δημιουργώντας μία πληθωριστική τάση της τάξης των 50%. Παρά την επιστράτευση δώδεκα κλάσεων, παρά τις χιλιάδες των φυλακισμένων και των εξόριστων, ακόμα 100.000 άνεργοι τριγυρίζουν στα προάστια χωρίς να μπορούν να πάνε στο βουνό. Στα 300 εκ. δολάρια της αμερικάνικης βοήθειας προστέθηκαν άλλα 50 εκ., αλλά ο ρούφουλας των στρατιωτικών δαπανών καταπίνει το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού που προορίζεται για την ανασυγκρότηση, μειώνοντας τον από 150 εκ. δολάρια, που ήταν, σε 82 εκ. Αλλά κι αυτά προορίζονται κατά μέγα μέρος για την ανακαίνιση των αεροδρομίων των πόλεων του Βορρά, για τη διαπλάτυνση των δρόμων από 7 σε 9 μέτρα, προκειμένου να διευκολυνθεί η διέλευση των θωρακισμένων μονάδων, και για κάθε άλλη έκτακτη ανάγκη της στρατιωτικής άμυνας. Το υπόλοιπο γίνεται αντικείμενο κερδοσκοπίας και ταχυδακτυλουργικών ξαφρισμάτων, που θα συμβάλλουν άνετα στη διατήρηση της «πατροπαράδοτης κομψότητας» των ωραίων συνοικιών της πρωτεύουσας.

Ένας Έλληνας οικονομολόγος, ο κ. Βαρβαρέσσος, σ' ένα γράμμα του στον διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος, εκθέτει τ' αποτελέσματα μιας έρευνας σχετικά με τις εισαγωγές του 1946:

«Εκ του ποσού των 150 εκ. δολαρίων των προοριζομένων δι' εισαγωγάς του έτους 1946, δεν εισήχθησαν παρά εμπορεύματα αξίας 58 μόνο εκ. δολαρίων, τα δε υπόλοιπα μετεφέρθησαν εις το εξωτερικόν υπό μορφήν ψευδών προσφορών και βεβαρυμένων τιμολογίων».

Η πιο συνταραχτική υπόθεση του έτους 1947 είναι η παραχώρηση, από τον υπουργό του Εμπορικού Ναυτικού, Αβραάμ, 109 λίμπερτις σε 23 οικογένειες εφοπλιστών και σε 10 ανώνυμες εταιρείες κάτω από συνθήκες που χαρακτηρίστηκαν «σκάνδαλο άνευ προηγουμένου» από όλον τον αμερικάνικο Τύπο.

Αντίθετα, τα ξένα κεφάλαια, προστατευόμενα από το γεγονός ότι προορίζονται για συγκεκριμένους σκοπούς, παραμένουν αχρησιμοποίητα. «Το δώρο των 20.000 λιρών στερλινών το παραχωρηθέν υπό του δημάρχου του Λονδίνου προ αρκετών μηνών εις την πόλιν της Θεσσαλονίκης διά την αποπεράτωσιν του Γενικού Νοσοκομείου της πόλεως και την ίδρυσιν μιας Σχολής Νοσοκόμων, ανεκλήθη, διότι αι αρμόδιαι υπηρεσίαι ουδέν έπραξαν μέχρι τούδε διά την ανάληψίν του».

Έτσι, τα «Αμερικανάκια» σκανδαλίζονται και βάζουν, με τους ελέγχους τους, ακόμα πια βαθιά το χέρι τους στις ελληνικές υποθέσεις.

Ο Πόρτερ, ο αρχηγός της πρώτης Αμερικάνικης Οικονομικής Αποστολής, γράφει στο Collier's του μηνός Σεπτεμβρίου:

«Από ό,τι μπόρεσα να διαπιστώσω, η κυβέρνηση δεν είχε ποτέ άλλη πολιτική πρακτική από το να ζητάει συνέχεια ξένη βοήθεια για να διατηρεί την εξουσία της και να διασώζει συνέχεια τα προνόμια μιας μικρής κλίκας εμπόρων και τραπεζιτών, οι οποίοι αποτελούν την αόρατη εξουσία της Ελλάδος...

Αυτή η κλίκα είναι αποφασισμένη να υπερασπίσει με κάθε τρόπο τα οικονομικά της συμφέροντα και δεν ενδιαφέρεται καθόλου για το τι μπορεί να στοιχίσει αυτό στην οικονομία της χώρας. Τα μέλη αυτής της κλίκας επιθυμούν να διατηρήσουν αλώβητο ένα φορολογικό σύστημα που τους ευνοεί μ' έναν αληθινά σκανδαλώδη τρόπο. Αντιτίθενται στον έλεγχο συναλλάγματος, γιατί θα τους εμπόδιζε να εξαγάγουν τα κέρδη τους στις τράπεζες του Καφου και της Αργεντινής. Δεν διανοήθηκαν ποτέ να επενδύσουν τα κέρδη τους στη δική τους χώρα, για να βοηθήσουν στην αναστύλωση της εθνικής οικονομίας.

Τα συμφέροντα των εφοπλιστών προστατεύονται επίσης με σκανδαλώδη τρόπο. Η ελληνική εμπορική ναυτιλία ανθεί στην εποχή μας και οι εφοπλιστές κερδίζουν τεράστια ποσά, αλλά το χρεοκοπημένο ελληνικό κράτος δεν αποκομίζει κανένα όφελος απ' αυτό. Οι μισθοί των ναυτικών επιστρέφουν στην Ελλάδα, αλλά οι εφοπλιστές ασφαλίζουν το μεγαλύτερο μέρος των κερδών τους στις ξένες χώρες.

Κάθε επιχείρηση θα έπρεπε να πληρώνει μια σημαντική εισφορά στο κράτος κάτω από την προστασία του οποίου λειτουργεί. Αυτό ισχύει κατά κύριο λόγο για την περίπτωση των εφοπλιστών, που τα μεγαλύτερα κέρδη τους προέρχονται από τα λίμπερτις που τους παραχώρησε η Αμερικανική Ναυτική Αποστολή με την εγγύηση του ελληνικού κράτους.

Οι περισσότεροι από τους τελευταίους αυτούς είναι πολύ ευχαριστημένοι άνθρωποι και μιλάνε πολύ καλά αγγλικά. Είναι πάντοτε πρόθυμοι όταν πρόκειται να εξυπηρετήσουν την αμερικανική αποστολή. Αλλά κάτω από όλη αυτή την πρόσοψη υπάρχει η επιθυμία να χρησιμοποιήσουν την Αμερικανική Αποστολή για τα δικά τους συμφέροντα. Θυμάμαι ακόμα ένα από τα πιο επίσημα γεύματα ενός από τους σημαντικότερους τραπεζίτες, που μ' είχε καλέσει στη βίλα του των Αθηνών. Είχε τρεις σερβιτόρους με λιβρέα, μια ποικιλία από τα πιο φίνα κρασιά και φαγητά διάφορα, περίφημα γαρνιρισμένα. Κατά τη διάρκεια του γεύματος, ένας από τους αντιπροσώπους της κλίκας, που ανέφερα, άρχισε να εξυμνείς τις ομορφιές της ζωής δίπλα στη θάλασσα, καθώς και τις χάρες των αριστοκρατικών σπορ.

Η αντίθεση ανάμεσα στο γεύμα αυτό και στα παιδιά που πεθαίνουν από πείνα στους δρόμους της Αθήνας είναι πραγματικά τρομερή...».

Dominique Eudes, Οι καπετάνιοι, ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, 1943-1949, Αθήνα 1975, Εξάντας, σ. 382-383

πάνω

αντάρτες προς το Γράμμο

Ο Ζαχαριάδης, εννοείται, δεν ξέρει τίποτε κι επιμένει να πιστεύει ότι ένα κατόρθωμα του Δ. Σ. όπως η κατάληψη μιας σημαντικής πόλης, θα ενισχύσει το χέρι του Στάλιν. Η μάχη της Κόνιτσας, ένα είδος θανάσιμης τελετουργικής μύησης για τον καινούργιο Δημοκρατικό Στρατό, δεν τον δίδαξε τίποτα. Είναι αποφασισμένος περισσότερο από ποτέ να κρατηθεί μέσα στη γραμμή που χάραξε η 3η Ολομέλεια. Για να εξηγήσει τις ήττες, θα καταγγείλει και θα εκτελέσει τους «προδότες».

Στο τέλος του 1947, η Άννα Πάουκερ έριξε τη Ρουμανία στην αγκαλιά του Στάλιν. Ο Ζαχαριάδης είναι πεπεισμένος ότι μπορεί να φτάσει τον ίδιο σκοπό, αν βάλει ένα δογματικό χαλκά γύρω στον λαιμό του Δημοκρατικού Στρατού. Για να το πετύχει, θα χρειαστεί να σκοτώσει το ίδιο το πνεύμα της επανάστασης.

500.000 χωρικοί είναι τώρα συγκεντρωμένοι γύρω από τις πόλεις. Για να συμπληρώσουν την επιχείρηση τους, οι Αμερικάνοι αρχίζουν να δοκιμάζουν καινούργιες βόμβες, χημικές κι εκρηκτικές, που προορίζονται να καταστρέφουν τη βλάστηση. Όλη η παράκτια περιοχή της Θεσσαλίας και των βουνών του Βορρά γίνεται έτσι μια σεληνιακή έρημος, όπου ο Δ.Σ. συναντά τρομερές δυσκολίες στον ανεφοδιασμό του.

Σύμφωνα με τις αποφάσεις που ο Ζαχαριάδης υπαγορεύει στο Πολιτικό Γραφείο, το Γ.Σ. αποφασίζει να ανασυντάξει τις δυνάμεις του στον Γράμμο και να τις εξαπολύσει προς όλες τις μεριές για στρατολογία κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Η εικόνα του Δ.Σ., για τον οποίο η στρατολογία πολύ σπάνια ήταν αναγκαστική, ακόμα κι όταν η ανάγκη της προστασίας των οικογενειών από τις κυβερνητικές αντεκδικήσεις συχνά το επέβαλλε, νοθεύεται ακόμα περισσότερο για γελοία αποτελέσματα.

Το Γ.Σ. του Δ.Σ., εγκατεστημένο πάνω στα χιόνια του Βίτσι, στέλνει προς τον βορρά δύο μεγάλα αποσπάσματα για στρατολογία. Ο Τριαντάφυλλου, που έχει ανακληθεί από τη Ρούμελη, επειδή στον Ζαχαριάδη δεν αρέσει να βλέπει μαζεμένους πολλούς από τους παλιούς καπετάνιους του Άρη, στέλνεται με μια ταξιαρχία κατά μήκος των συνόρων. Μια δεύτερη ταξιαρχία από 1.500 παρτιζάνους, απ' τους οποίους καμιά πενηνταριά είναι γυναίκες, με επικεφαλής τον Παλαιολόγο, παίρνει εντολή να στρατολογήσει περισσότερους προς τα δυτικά, στην περιοχή των Πιερίων και της Κατερίνης. Από την αναχώρηση τους κιόλας από τα βουνά του Σμόλικα, οι αντάρτες χώνονται μέσα στην παγωμένη ερημιά. Ύστερα από μακριές πορείες μέσα στο χιόνι, μπαίνουν σε νεκρωμένα χωριά και μένουν κάποτε μέρες ολόκληρες χωρίς να συναντήσουν ζωντανή ψυχή. Ύστερα από μία βδομάδα, πέφτουν πάνω σ' ένα κυβερνητικό απόσπασμα κοντά στο χωριό Δεσκάτη. Η αψιμαχία είναι σύντομη. Με τις πρώτες τουφεκιές, κι όταν οι 1.500 αντάρτες προβάλλουν από τα υψώματα, ολόκληρο το απόσπασμα με τον λοχαγό του καταθέτει τα όπλα: 150 τουφέκια, 2 μυδραλιοβόλα και μερικά αυτόματα. Πάνω στην εθνική οδό Κοζάνης-Λάρισας, ο Παλαιολόγος στήνει ενέδρες και μαζεύει λάφυρα. Φτάνει να κυριέψει ακόμα κι ένα άρμα μάχης «Κένταυρος». Τα πολεμοφόδια πληθαίνουν, αλλά η στρατολογία είναι ασήμαντη. Το απόσπασμα μπαίνει σε μερικά χωριά γύρω από τα Πιέρια και συνεχίζει τον δρόμο του για την Κατερίνη. Όσο οι αντάρτες κατηφορίζουν προς την πεδιάδα τόσο οι επαφές με τις κυβερνητικές δυνάμεις αυξάνονται. Δύο μέρες μετά την αναχώρηση τους από τα Πιέρια κι ενώ έχουν διασχίσει το εχθρικό έδαφος, ένα μήνυμα πληροφορεί τον Παλαιολόγο ότι 1.000 άντρες χωρίς όπλα, που προχωρούν από τα νότια για να συναντήσουν τους αντάρτες, πρόκειται να φτάσουν στα Πιέρια.

Το απόσπασμα ξαναγυρίζει πίσω και συναντά τους διασωθέντες της «Μακριάς Πορείας» του Ζαχαριάδη. Ύστερα από δεκαπέντε και πλέον μέρες δρόμο, οι περισσότεροι χωρίς παπούτσια, είναι εξαντλημένοι και πολλοί υποφέρουν από κρυοπαγήματα. Ο Παλαιολόγος τούς μοιράζει όπλα και πολεμοφόδια, καταφέρνει να εξοικονομήσει ρούχα στους πιο άρρωστους και κάνει διανομή των τελευταίων τροφίμων.

Όλες αυτές οι αμφιταλαντεύσεις επιτρέπουν στις κυβερνητικές δυνάμεις να ανασυνταχθούν και να περικυκλώσουν το βουνό.

Με το ξημέρωμα, η αεροπορία κάνει την εμφάνιση της. Ο στρατηγός Βαν Φλητ έχει αντικαταστήσει τον Λέιβσεϊ στη διοίκηση της Αμερικάνικης Στρατιωτικής Αποστολής. Φτάνοντας στην Αθήνα; δήλωσε: «Η Ελλάδα είναι το πειραματικό μας εργαστήριο».

Στα Πιέρια, οι παρτιζάνοι αποτελούν τα πειραματόζωα της τελευταίας λέξης βομβαρδιστικού υλικού: των βομβών ναπάλμ.

Τεράστιες επιφάνειες βράχων καλύπτονται από διάπυρα θραύσματα. Ωστόσο, όλες οι κυβερνητικές έφοδοι απωθούνται. Η επιτυχία είναι μισή. Ο εχθρός, κατά τη διάρκεια μίας εβδομάδας, καταφέρνει να εντοπίσει τους αντάρτες και οι κυβερνητικές ενισχύσεις συνεχίζουν να καταφθάνουν. Τα τρόφιμα των ανταρτών έχουν εξαντληθεί και πέντε μέρες τώρα τρώνε τα τελευταία μουλάρια. Τα θύματα της πείνας και του ψύχους είναι περισσότερα από τις βόμβες ναπάλμ. Οι μαχητές, άντρες και γυναίκες, διπλώνονται πάνω στα όπλα τους και χρησιμοποιούν τις τελευταίες τους δυνάμεις ερευνώντας τα βράχια. Να διασχίσουν τον κλοιό, σημαίνει να εγκαταλείψουν τους άρρωστους και τους τραυματίες.

Το βράδυ της 11ης του Μάρτη, χωμένοι μέσα στο χιόνι που τους αργοπεθαίνει, οι αντάρτες ακούνε τον ραδιοφωνικό σταθμό της Αθήνας ν' αναγγέλει: «3.000 συμμορίται έχουν περικυκλωθεί εις τα Πιέρια. Αύριον την πρωίαν θα εξοντωθούν».

Τη νύχτα, ο Παλαιολόγος παίρνει την απόφαση να κρύψει μέσα σε μια σπηλιά 130 τραυματίες, που είναι αδύνατο να μετακινηθούν, αφήνοντας τους ότι έχει απομείνει από τρόφιμα. Ανάμεσα τους, καμιά τριανταριά ξέρουν πως είναι χαμένοι και ζητούν όπλα για ν' αντισταθούν στις κυβερνητικές δυνάμεις μέχρι το τέλος. Ταμπουρώνονται σε μια άλλη σπηλιά. Ο ουρανός είναι συννεφιασμένος και η υποχώρηση αρχίζει μέσα σε πυκνό σκοτάδι. Οι παρτιζάνοι γλιστρούν μέσα στη νύχτα. Με την αυγή, οι πρώτες φλόγες του ναπάλμ αγκαλιάζουν τα υψώματα των Πιερίων. Από ψηλά, οι 30 πληγωμένοι αποκρίνονται ξεψυχώντας. Ο κυβερνητικός στρατός ορμάει στους μελλοθάνατους. Οι άλλοι, χωμένοι στο βάθος της σπηλιάς, δεν θ' ανακαλυφθούν. Ο Παλαιολόγος ζύγιζε 70 κιλά στην αρχή της εκστρατείας. Ζυγίζει 40 όταν, ύστερα από μιας βδομάδας πορεία, φτάνει στα Χάσια. Ξεκίνησε για τη στρατολογία με 1.500 άντρες. Συνάντησε άλλους 1.000 στον δρόμο. Επέστρεψε με 1.200. Στους 1.300 εξαφανισθέντες, τα τέσσερα πέμπτα είναι νεκροί από πείνα και κρύο.

Η εκστρατεία προς βορρά καταλήγει στην ίδια εκατόμβη. Ο Τριαντάφυλλου, βρήκε τον θάνατο μαζί με τη μισή ταξιαρχία του.

Ενώ ένα μέρος από τους αντάρτες της Ρούμελης επιχειρούν την «Μακριά Πορεία» τους προς τον Γράμμο, οι άλλοι παίρνουν διαταγή να οργανώσουν μια παρόμοια εκστρατεία προς την Αθήνα, για ν' ανοίξουν τον δρόμο στους αγωνιστές που προσπαθούν να βγουν από την πρωτεύουσα.

Ο Διαμαντής κι ο Ερμής διαμαρτύρονται έντονα στο Γούσια.

- Είναι πολύ αργά. Αυτή η αποστολή είναι καταδικασμένη εκ των προτέρων. Είναι μια επιχείρηση αυτοκτονίας.

Ο Γούσιας δεν ανέχεται συζητήσεις στις τάξεις των καπετάνιων. Οργανώνει ένα απόσπασμα επίλεκτων από 200 άντρες και το στέλνει στην Αθήνα.

Δεν πρόκειται να γυρίσει κανένας.

Πολλοί θα διαμαρτυρηθούν και θα ζητήσουν εξηγήσεις. Αλλά η καινούργια διοικούσα επιτροπή δεν έχει έλλειψη από επιχειρήματα. Υπεύθυνοι για την εκατόμβη είναι οι «προδότες» που τρύπωσαν στις γραμμές του Δημοκρατικού Στρατού. 35 αντάρτες, εκείνοι ακριβώς που διαμαρτυρήθηκαν πιο έντονα, θα εξαφανιστούν χωρίς να περάσουν από κανενός είδους δίκη.

Dominique Eudes, Οι καπετάνιοι, ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, 1943-1949, Αθήνα 1975, Εξάντας, σ. 399-400

πάνω

Πολκ

Ο Αμερικανός δημοσιογράφος Τζορτζ Πολκ, ανταποκριτής του C.B.S. προσπαθεί από καιρό να συναντήσει τον Μάρκο. Στις 8 του Μάη γράφει στο συνάδελφο του Έντουαρντ Μάρλοου ότι τον ειδοποίησαν από τη Θεσσαλονίκη ότι δύο οδηγοί ανέλαβαν να τον περάσουν στην ελεύθερη Ελλάδα. Το ίδιο βράδυ συναντιέται με τα δύο αυτά πρόσωπα κοντά στο καζίνο «Λούξεμπουργκ». Κλείνει ραντεβού μαζί τους για την επομένη -Πέμπτη 9 Μαΐου- σε μια παραλία του Θερμαϊκού Κόλπου απ' όπου μια βάρκα θα τον περάσει στα Πιέρια. Από τη στιγμή αυτή χάνονται τα ίχνη του Πολκ.

Τη Δευτέρα 13η του μηνός, «άγνωστοι» ταχυδρομούν την ταυτότητα του δημοσιογράφου στο 3ο Αστυνομικό Τμήμα Θεσσαλονίκης. Ο φάκελος Πολκ ανοίγει και οι φήμες ότι δολοφονήθηκε στο βουνό αρχίζουν να διαδίδονται. Ένα μήνα αργότερα, η θάλασσα ξεβράζει ένα δεμένο πτώμα που έχει πυροβοληθεί στον λαιμό. Η ταυτότητα που «βρέθηκε» στο βουνό και το πτώμα που ξεβράσθηκε από τη θάλασσα κάθε άλλο παρά που φωτίζουν την υπόθεση, αλλά η αστυνομία συνεχίζει να βεβαιώνει ότι ο δημοσιογράφος χτυπήθηκε από τους κομμουνιστές και υπόσχεται να συλλάβει τους δολοφόνους.

Η Ένωση Αμερικανών Δημοσιογράφων μυρίζεται τη ληστρική απαγωγή και παρά την επέμβαση του υφυπουργού Ντρέιπερ επιμένει να στείλει επιτόπου έναν ερευνητή.

Έτσι, φτάνει στην Αθήνα ο ίδιος ο στρατηγός Ντόνοβαν, πρόεδρος του συνδέσμου. Παρά τις προσπάθειες που καταβάλλει του είναι αδύνατο να συναντήσει τον ελληνικής καταγωγής Αμερικανό δημοσιογράφο Χατζηαργύρη, φίλο του Πολκ, αλλά τελικά τον ανακαλύπτει στα κρατητήρια της Ασφάλειας της Θεσσαλονίκης. Ύστερα από μερικές μέρες παρενοχλήσεων και μανούβρας, καταγγέλλει την ελληνική κυβέρνηση ότι παρεμποδίζει συστηματικά τις έρευνες του και ότι προσπαθεί να θολώσει την υπόθεση.

Ο ξένος Τύπος αρχίζει να βάλλει εναντίον των αμερικανικών υπηρεσιών και της Ιντέλιτζενς Σέρβις.

Η αστυνομία της Θεσσαλονίκης υπόσχεται πάντα ν' ανακαλύψει τους δολοφόνους. Θα περάσουν μήνες ώσπου μια δίκη «επί παραγγελία» θα 'ρθει να θολώσει περισσότερο ακόμα τα νερά σ' αυτή την ιστορία. Αλλά η διεθνής κοινή γνώμη δεν αφήνεται να ξεγελαστεί από ένα υποτιθέμενο θαλάσσιο ατύχημα, η διφορούμενη αυτή υπόθεση προκαλεί αρκετό θόρυβο ώστε ν' αρχίσουν να ξεχνιούνται οι μαζικές εκτελέσεις της πρώτης βδομάδας του Μάη.

Dominique Eudes, Οι καπετάνιοι, ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, 1943-1949, Αθήνα 1975, Εξάντας, σ. 412-413

πάνω