[ΤΑ ΠΛΗΓΜΑΤΑ ΤΟΝ ΑΝΤΑΡΤΩΝ]

Για την ώρα όμως το πρόβλημα αυτό δεν αναφαινόταν. Οι επιχειρήσεις των ανταρτών διεξάγονταν σε επίπεδο λόχου ή τάγματος και οι καπεταναίοι τα έβγαζαν πέρα. Και κέρδιζαν όλο και μεγαλύτερες νίκες. Στις 14-17 Νοεμβρίου έγινε  επίθεση στην περιοχή του Σκρα στα γιουγκοσλαβικά σύνορα εναντίον του 564 Τάγματος Πεζικού, που καταστράφηκε. Ο διοικητής ταγματάρχης Πάστρας ένας λοχαγός, τρεις ανθυπολοχαγοί και σαράντα οπλίτες σκοτώθηκαν.

Τον Δεκέμβριο, ο ανταρτοπόλεμος είχε απλωθεί από τη Ροδόπη και τη Πίνδο ως τον Ταΰγετο. Το επίκεντρο του ήταν στη Μακεδονία, για την κατάσταση της οποίας παίρνουμε μια εικόνα από την παρακάτω ανταπόκριση του γνωστού δημοσιογράφου Κώστα Τριανταφυλλίδη στην αθηναϊκή δεξιότατη εφημερίδα Ακρόπολις (26 Νοεμβρίου 1946):

Περισσότερο από κάθε τι άλλο, στη σκέψη εκείνου που βρίσκεται στη μακεδόνικη γη, αποκτά σημασία απαίσια το γεγονός ότι καμιά ασφαλής χερσαία γραμμή συγκοινωνίας ή άλλης επικοινωνίας δεν υπάρχει πια μεταξύ Παλαιάς και Βορείου Ελλάδος.

Η Μακεδονία έχει ουσιαστικά αποκοπεί από τον κορμό της Ελληνικής Πατρίδος.

Δύο είναι οι κύριες οδικές αρτηρίες που συνέδεαν την Βόρειο Ελλάδα με την Θεσσαλία και το κέντρο: Ο δρόμος Κατερίνης-Ολύμπου προς Ελασσόνα-Λάρισα και ο δρόμος Κοζάνης-Σαρανταπόρου προς Λάρισα. Ελέγχονται και οι δύο σε διάφορα σημεία από τις συμμορίες. Από τον πρώτο δεν περνάει πια κανένας. Και για να περάσει από τον δεύτερο, πρέπει να οργανωθεί και να ενεργηθεί ολόκληρη στρατιωτική επιχείρηση, με συνεργεία περισυλλογής ναρκών επικεφαλής και θωρακισμένη συνοδεία Και φυσικά οι τηλεγραφικές και τηλεφωνικές γραμμές στη ζώνη αυτή βρίσκονται στην καλή διάθεση των συμμοριτών, που οπόταν τους κάνει κέφι, κόβουν στύλους ή αφαιρούν σύρματα και καλώδια. Μόνο η θάλασσα, το αεροπλάνο και ο ασύρματος ενώνουν πια ασφαλώς την Μακεδονία την υπόλοιπη Ελλάδα.

Σόλων Ν. Γρηγοριάδης, ΤΑ ΦΟΒΕΡΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ, Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ 1946-1949, ΤΟΜΟΣ Α', ΤΟ ΒΗΜΑ βιβλιοθήκη, 102

[Η ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ]

[…]

Ενώ ο Ψυχρός Πόλεμος εδραιωνόταν – έκφραση της κοσμοϊστορικής μεταπολεμικής αντίθεσης μεταξύ Ανατολής και Δύσης, μεταξύ σοσιαλισμού και καπιταλισμού, ο πρόεδρος Τρούμαν και οι άλλοι παράγοντες που διαμόρφωναν την αμερικανική πολιτική χάρασσαν την πορεία προς την Ελλάδα. Και το πρωί της 18ης Ιανουαρίου 1947 έφτανε στην Αθήνα ένας πανύψηλος διοπτροφόρος Αμερικανός δικηγόρος επικεφαλής μιας ομάδας, της Αποστολής Οικονομικής Έρευνας. Ήταν ο Πολ Πόρτερ, απεσταλμένος του Τρούμαν που ερχόταν να μελετήσει τις ελληνικές συνθήκες και τον τρόπο της αμερικανικής επέμβασης.

Ο Πόρτερ έγινε δεκτός σαν ρυθμιστής. Όλοι υποτάχθηκαν στο βέτο του. Και το πρώτο που ζήτησε ήταν να σχηματιστεί νέα κυβέρνηση που, ενώ θα συσπείρωνε τις αντιαριστερές δυνάμεις, θα ήταν πιο αντιπροσωπευτική. Πραγματικά, στις 24 Ιανουαρίου ορκιζόταν, με πρωθυπουργό τον τραπεζίτη Δ. Μάξιμο, κυβέρνηση συνασπισμού επτά πολιτικών αρχηγών (Τσαλδάρη, Βενιζέλου, Κανελλόπουλου, Παπανδρέου, Ζέρβα, Αλεξανδρή, Γονατά). Μόνο ο Θ. Σοφούλης αρνήθηκε να συμμετάσχει, γιατί αξίωνε την πρωθυπουργία. «Κυβέρνησις εθνικής συνεργασίας» ονομάστηκε επίσημα, ενώ ο λαός την αποκαλούσε «Επτακέφαλη». Και για πρώτη φορά αναλάμβανε υπουργείο (Εργασίας) ο νεαρός τότε βουλευτής Σερρών του Λαϊκού Κόμματος Κωνσταντίνος Καραμανλής.

Ο ΠΟΡΤΕΡ ΚΑΙ Η ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ

Η Αποστολή Πόρτερ έγινε ντε φάκτο και από τη πρώτη στιγμή μια δικτατορική υπερκυβέρνηση της Ελλάδας. Ανασκάλευε τα πάντα σε υπουργεία και σε κάθε δημόσια υπηρεσία, χωρίς να παραλείπει ούτε τους πιο απόρρητους φακέλους. Αντικειμενικός σκοπός της ήταν να ερευνήσει αν μπορούσε να αποτελέσει η Ελλάδα στέρεο έδαφος για να στηριχθεί επάνω της η αμερικανική επέμβαση που θα επιδίωκε τη συντριβή των ανταρτών και το πνίξιμο των αριστερών δυνάμεων. Ταυτόχρονα η Αποστολή Πόρτερ εξέταζε κατά πόσο η ελληνική οικονομία προσφερόταν για εκμετάλλευση από αμερικανικές μεγάλες επιχειρήσεις (μονοπώλια).

Ο Πόρτερ συνέταξε μια πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση για την οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα, την οποία ανέλυσε στις 28 Μαρτίου 1947 στην επιτροπή εξωτερικών υποθέσεων της βουλής των αντιπροσώπων των Ηνωμένων Πολιτειών, από την οποία αποσπούμε μερικές παραγράφους χαρακτηριστικές (αθηναϊκή εφημερίδα Ελευθερία, 1-9-10 Μαΐου 1947):

Υπάρχει μεγάλη ανομοιομορφία εις το βιοτικόν επίπεδον και τα εισοδήματα ανά την Ελλάδα. Οι κερδίζοντες, δηλαδή οι βιομήχανοι, οι έμποροι, οι κερδοσκόποι και οι μαυραγορίται, διάγουν εν πλούτω και χλιδή, το πρόβλημα δε αυτό ουδεμία κυβέρνησις το αντιμετώπισεν αποτελεσματικούς. Εν τω μεταξύ αι λαϊκαί μάζαι περνούν μιαν αθλίαν ζωή. Οι κερδίζοντες είναι σχετικώς ολίγοι τον αριθμόν και ο συνολικός πλούτος των, περιερχόμενος εις το σύνολον του πληθυσμού θα επέφερεν ελάχιστην βελτίωσιν των γενικών συνθηκών διαβιώσεως. Αλλ' ο πολυτελής τρόπος ζωής των εν μέσω της πτώχειας συντείνει εις το να εξοργίζη τας μάζας και να υπογραμμίζη την δυστυχίαν των πτωχών.

Υπάρχει εις την χώραν σημαντικόν ποσοστόν συγκεκαλυμμένης ανεργίας, δεδομένου ότι τα 20% του πληθυσμού χρησιμοποιούνται υπό του κράτους ή εξαρτώνται εξ αυτού. Τα χαμηλότατα επίπεδα ζωής των δημοσίων υπαλλήλων, των συνταξιούχων και των άλλων μισθοβιώτων αποτελούν ένα σημαντικό παράγοντα, ο όποιος συμβάλλει εις την πολιτικήν και κοινωνικήν έντασιν που χαρακτηρίζει σήμερον την Ελλάδα.

Ουδέν μέτρον ελήφθη από της απελευθερώσεως διά να δοθη χρήσιμος εργασία εις τους δυναμένους να εργασθούν από το ευρύ αυτό στρώμα του πληθυσμού.

… Δύο και ήμισυ έτη μετά την απελευθέρωσιν η Ελλάς ευρίσκεται εις μίαν κατάστασιν νεκρώσεως παρά την ούσιαστικήν εξωτερικήν βοήθειαν και την αρμοδίαν εξωτερικήν καθοδήγηοτν.

... Σημαντικά ποσά ξένου συναλλάγματος εσπαταλήθησαν κατά το παρελθόν έτος [I 946] εις εισαγωγάς ειδών πολυτελείας, εις πώλησιν χρυσών λιρών από το κράτος και εις πράξεις επί του νομίσματος εις την μαύρην αγοράν.

Σόλων Ν. Γρηγοριάδης, ΤΑ ΦΟΒΕΡΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ, Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ 1946-1949, ΤΟΜΟΣ Α', ΤΟ ΒΗΜΑ βιβλιοθήκη, 105-107

[ΤΟ ΔΟΓΜΑ TPOYMAΝ]

Τι συνέβη όμως στο μεταξύ;

Η παρουσία του Πολ Πόρτερ ήταν προμήνυμα της αλλαγής φρουράς. Και πραγματικά, στις 15 Φεβρουαρίου 1947, ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Μπέβιν ανήγγειλε σε συγκέντρωση στελεχών του Εργατικού Κόμματος ότι τα αγγλικά στρατεύματα θα αποχωρήσουν από την Ελλάδα. Στις 21 Φεβρουαρίου η αμερικανική κυβέρνηση ειδοποιήθηκε τυπικά από τη βρετανική ότι την 1η Απριλίου θα έληγε η αγγλική ευθύνη στον ελληνικό χώρο. Και στις 12 Μαρτίου 1947 αγγέλθηκε η μεγάλη αλλαγή.

Την ημέρα εκείνη ο Αμερικανός πρόεδρος εξήγγειλε στον κόσμο το «Δόγμα Τρούμαν». Ζήτησε από το Κογκρέσο να εγκρίνει την παροχή στην Ελλάδα και την Τουρκία στρατιωτικής και οικονομικής βοήθειας 400 εκατομμυρίων δολαρίων της εποχής, από την οποία το μεγαλύτερο μερίδιο θα ήταν το ελληνικό. Και δικαιολόγησε την πρόταση του ως εξής, αναφερόμενος στην Ελλάδα:

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έλαβαν εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης επείγουσα έκκληση για οικονομική βοήθεια. Οι προκαταρτικές πληροφορίες εκ μέρους της αμερικανικής οικονομικής αποστολής, η οποία ευρίσκεται ήδη στην Ελλάδα, καθώς και οι πληροφορίες του πρεσβευτή μας στην Αθήνα, ενισχύουν την δήλωση της ελληνικής κυβέρνησης, που συνίσταται στο ότι η βοήθεια είναι επιτακτική αν η Ελλάδα πρόκειται να επιζήσει ως ελεύθερο έθνος.

Η ελληνική κυβέρνηση δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Ο ελληνικός στρατός είναι ολιγάριθμος και πενιχρά εξοπλισμένος, Χρειάζεται εφόδια και εξοπλισμό, αν πρόκειται να αποκατασταθεί η εξουσία της κυβέρνησης στο ελληνικό έδαφος.

Σόλων Ν. Γρηγοριάδης, ΤΑ ΦΟΒΕΡΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ, Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ 1946-1949, ΤΟΜΟΣ Α', ΤΟ ΒΗΜΑ βιβλιοθήκη, 110