[ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ «ΤΕΡΜΙΝΟΥΣ»]

Το σύνολο των επιχειρήσεων αυτών θα αποτελούσαν το γενικό σχέδιο «Τέρμινους». Κύριοι κλάδοι του «Τέρμινους» θα ήταν τα επιμέρους σχέδια «Κόραξ» και «Ιέραξ». Συμπληρωματικές επιχειρήσεις με τα σχέδια «Σλάβος», Μακεδών» κλπ. Θα εκκαθάριζαν την ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη, αλλά η Πελοπόννησος θα γινόταν στόχος μετά τη γενική εκστρατεία.

Για την εφαρμογή του «Τέρμινους» ανασυγκροτήθηκε η στρατιωτική ηγεσία. Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου ανέλαβε ο Κ. Βεντήρης με υπαρχηγό τον Θρ. Τσακαλώτο. Σωματάρχες ανέλαβαν οι Βίμπλης, Καλογερόπουλος και Παπαγεωργίου. Και τα Β' και Γ' Σώματα Στρατού σχημάτισαν την 1^η στρατιά, που θα ήταν η κύρια δύναμη της εκστρατείας, με διοικητή το στρατηγό Γιαντζή.

Ποιος ήταν όμως ο συσχετισμός των δυνάμεων;

Το Γενικό Επιτελείο Στρατού εκτιμούσε τη δύναμη του Δημοκρατικού Στρατού στις αρχές του 1947 σε 12.200-16.500 άνδρες από τους οποίους: στη δυτική Μακεδονία (μαζί με τον Γράμμο και το Βίτσι) 3.500-4.350, στη Θεσσαλία 1.100-1.400, στη Στερεά Ελλάδα 1.600-2.000, στην Πελοπόννησο 400, στην κεντρική Μακεδονία 4.000 και στη Θράκη 1.600.

Οι αριθμοί αυτοί ήταν υπερβολικοί Στην πραγματικότητα έφταναν τις 9.000-10.000, που κατείχαν σταθερά μεγάλα ορεινά συγκροτήματα στην Πίνδο (Γράμμο, Βίτσι, Μουργκάνα) και στη σειρά ορέων της Μακεδονίας-Θράκης (Καϊμακτσαλάν, Μπέλες, Ροδόπη). Επίσης, σημαντικές ορεινές νησίδες στη Θεσσαλία (Χάσια, Αντιχάσια, Όλυμπος), στη Ρούμελη (Όθρυς, Άγραφα), στην Πελοπόννησο (Πάρνωνας, Ταΰγετος), στη Μακεδονία (Βέρμιο, Πιέρια, Κερδύλια), στην Κρήτη και στη Σάμο. Το Γενικό Επιτελείο εκτιμούσε σε 26.000 τετρ. χιλιόμετρα τη μόνιμα ελεγχόμενη από τους αντάρτες περιοχή.

Ο Δημοκρατικός Στρατός υπολόγιζε και στη μαζική υποστήριξη του πληθυσμού στις περιοχές που κατείχε και σε όσες θα καταλάμβανε. Και πραγματικά, τις υπηρεσίες τις αναλάμβαναν σε μεγάλο βαθμό οι πολιτικές οργανώσεις με τους αμάχους, ώστε ο αριθμός των 9.000-10.000 που έδινε αφορούσε κατά τα τέσσερα πέμπτα παρατακτή δύναμη. Όσον αφορά τον οπλισμό του, πέρα από τα κρυμμένα όπλα που βέβαια ανασύρθηκαν από τις κρύπτες, η κύρια πηγή εξοπλισμού και εφοδιασμού του ήταν τα λάφυρα και η βοήθεια των ανατολικών χωρών.

200.000 ΑΝΔΡΕΣ

Ας δούμε όμως τι διέθετε η κυβερνητική πλευρά.

Ο στρατός ανερχόταν σε 120.000 άνδρες και επιπλέον 30.000 της Χωροφυλακής. Αλλά τώρα είχε αποκτήσει σπουδαίο σύμμαχο την πολεμική αεροπορία (ΕΒΑ), που ο ρόλος της γινόταν διαρκώς πιο ουσιαστικός και σοβαρός. Εκτός από την ανίχνευση, η άμεση υποστήριξη που παρείχε ήταν μεγάλης σημασίας, γιατί ο στρατός άργησε να αποκτήσει ορειβατικό πυροβολικό. Στο σχέδιο «Τέρμινους» πήραν μέρος 60 μεταφορικά και πολεμικά αεροπλάνα και το προσωπικό του όπλου αυτού ανερχόταν σε 20.000 άνδρες.

Τέλος υπήρχε το ναυτικό, που έπαιζε δευτερεύοντα ρόλο (9 αντιτορπιλικά, 6 υποβρύχια, I 3 κορβέτες και κανονιοφόροι, 9 αρματαγωγά), αλλά είχε προσωπικό 15.000 ανδρών.

Δεν θα παραλείψουμε και τους MAY, μαζί με τις παρακρατικές ένοπλες ομάδες. Ώστε συνολικά το ανθρώπινο ένοπλο δυναμικό του κράτους έφτανε πια τους 200.000 περίπου άνδρες, στις αρχές του 1947. Αλλά το κύριο όργανο, η παρατακτή δύναμη του στρατού, δεν υπερέβαινε τους 35.000 άνδρες, με οπλισμό όχι ακόμη επαρκή.

Η ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ

[…]

Τα σχέδια του στρατού απέτυχαν. Το «Τέρμινους» κατέρρευσε, γιατί η τακτική των «κλοιών» ήταν έξω από τη μορφή του ανταρτοπόλεμου, που τον αγνοούσαν ακόμη οι αξιωματικοί. Και γιατί εφαρμοζόταν σε απαράδεκτο βαθμό η διασπορά των δυνάμεων. Η όλη εκστρατεία περιέλαβε 31 επιχειρήσεις με συμμετοχή 3-25 ταγμάτων, 35 επιχειρήσεις με 1 -2 τάγματα και 857 επιχειρήσεις με μονάδες μικρότερες από τάγμα. Έτσι όμως διασπειρόταν η δύναμη του στρατού και πουθενά δεν ήταν σε θέση να καταφέρει συγκεντρωτικό ισχυρό πλήγμα. Γενικότερα το «Τέρμινους» -η μοναδική μεγάλη επιχείρηση της «αγγλοκρατίας»- έπεσε στο κενό γιατί ούτε η πείρα των αξιωματικών ούτε ο συσχετισμός δυνάμεων επέτρεπαν ακόμη στο στρατό να νικήσει.

Σόλων Ν. Γρηγοριάδης, ΤΑ ΦΟΒΕΡΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ, Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ 1946-1949, ΤΟΜΟΣ Α', ΤΟ ΒΗΜΑ βιβλιοθήκη, 124-127

[Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ]

Το 1948 ήταν το έτος που το Δόγμα Τρούμαν έβαλε συντριπτικά τη σφραγίδα του στην Ελλάδα. Από τον Ιανουάριο είχε αρχίσει χειμαρρώδης η ροή των αμερικανικών όπλων, που με ταχύτητα εξόπλιζαν το κράτος. Και ήταν φανερό πως προπαρασκευαζόταν ο στρατός για νέα εκστρατεία τώρα, ενώ και οι αντάρτες ετοιμάζονταν για τη μεγάλη αναμέτρηση.

Αν το 1947 ανέβασε τον πόλεμο πολλά σκαλοπάτια πάνω από το 1946, το ίδιο θα συνέβαινε την καινούρια χρονιά σε σχέση με το 1947. Η μάχη θα δινόταν στους κάμπους και στα βουνά της υπαίθρου. Υπήρχε όμως και ένα μέτωπο πολύ σημαντικό, αν και δευτερεύον: οι πόλεις.

Το ΚΚΕ απέβλεπε και στις μαζικές εκδηλώσεις αντιπερισπασμού τόσο στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη όσο και σε άλλα μεγάλα επαρχιακά κέντρα. Γρήγορα όμως καταδείχθηκε ότι η προοπτική αυτή ήταν ουτοπική. Δεν υπήρχαν τώρα οι συνθήκες της Κατοχής.

Ο περιορισμός της λαϊκής επιφάνειας της Αριστεράς και η έλλειψη της αντιστασιακής εθνικής ατμόσφαιρας καθιστούσαν ανέφικτους τους ξεσηκωμούς,

Το φορτίο του αγώνα στα αστικά κέντρα θα το σήκωνε πια η < Αυτοάμυνα και γενικότερα ο παράνομος μηχανισμός του ΚΚΕ. Θα αντιμετώπιζε όμως έναν φοβερό και τεράστιο αντίπαλο μηχανισμό των Σωμάτων Ασφαλείας, που αναπτυσσόταν ραγδαία και μετά το συγχρονισμό και την τελειοποίηση του από τους Άγγλους προικιζόταν με τα τελευταία μέσα και μεθόδους από τους Αμερικανούς.

Στη Θεσσαλονίκη από τα μέσα του 1946 η Στενή Αυτοάμυνα είχε ορισμένες ηχηρές επιτυχίες. Στις 6 Οκτωβρίου εκτελέστηκε ακόμη και ο ίδιος ο υποδιοικητής Γενικής Ασφάλειας μοίραρχος Κωφίτσας. Και στις 30 Απριλίου 1947 ένα λεωφορείο με αξιωματικούς της αεροπορίας χτυπήθηκε με χειροβομβίδες. Τρεις σμηναγοί και ο οδηγός σκοτώθηκαν.

Αλλά οι παρακρατικές δυνάμεις με την κάλυψη κρατικών υπηρεσιών ήταν πολύ ισχυρές. Ατμόσφαιρα τρόμου επικρατούσε στη μακεδονική πρωτεύουσα και μέσα στο ζοφερό εκείνο περιβάλλον, το πρωί της 16ης Μαΐου 1948, ένα πτώμα θεάθηκε να επιπλέει κοντά στην παραλία. Ένας δολοφονημένος εκείνη την εποχή, που η τιμή της ανθρώπινης ζωής είχε πέσει σε εξευτελιστικά επίπεδα, δεν ήταν σπάνια περίπτωση. Αλλά αυτό το πτώμα ανήκε στον Αμερικανό δημοσιογράφο Τζορτζ Πολκ, που έμενε με την Ελληνίδα γυναίκα του Ρέα στο ξενοδοχείο «Αστόρια». Βρέθηκε δεμένος χειροπόδαρα και με μια σφαίρα στο κρανίο. Και έγινε μεγάλος σάλος που γρήγορα επεκτάθηκε στην Αμερική και σε όλο τον κόσμο.

Σόλων Ν. Γρηγοριάδης, ΤΑ ΦΟΒΕΡΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ, Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ 1946-1949, ΤΟΜΟΣ Α', ΤΟ ΒΗΜΑ βιβλιοθήκη, 139-140