Μανόλης Αναγνωστάκης

Μανόλης Αναγνωστάκης: Επιτύμβιον

Το ποίημα ανήκει στην ποιητική συλλογή Ο Στόχος (1970), που περιέχει ποιήματα γραμμένα στην περίοδο της δικτατορίας (1967-1974).

Πέθανες - κι έγινες και συ: ο καλός.

Ο λαμπρός άνθρωπος, ο οικογενειάρχης, ο πατριώτης.

Τριάντα έξι στέφανα σε συνοδέψανε, τρεις λόγοι αντιπροέδρων,

εφτά ψηφίσματα για τις υπέροχες υπηρεσίες που προσέφερες.

Α, ρε Λαυρέντη, εγώ που μόνο το 'ξερα τι κάθαρμα ήσουν,

τι κάλπικος παράς, μια ολόκληρη ζωή μέσα στο ψέμα.

Κοιμού εν ειρήνη δε θα 'ρθω την ησυχία σου να ταράξω.

(Εγώ, μια ολόκληρη ζωή μες στη σιωπή θα την εξαγοράσω

πολύ ακριβά κι όχι με τίμημα το θλιβερό σου το σαρκίο).

Κοιμού εν ειρήνη. Ως ήσουν πάντα στη ζωή: ο καλός,

ο λαμπρός άνθρωπος, ο οικογενειάρχης, ο πατριώτης.

Δε θα 'σαι ο πρώτος ούτε δα κι ο τελευταίος.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Ποιος ήταν ο αληθινός χαρακτήρας του Λαυρέντη κατά τον ποιητή; Ποιες φράσεις τον αποδίδουν εντονότερα;
Ποια είναι τα κυρίαρχα αισθήματα του ποιητή; Να παρακολουθήσετε τις διακυμάνσεις τους και να βρείτε σε ποιους στίχους κορυφώνονται Τι νομίζετε ότι προκαλεί αυτά τα αισθήματα;
Να αποδώσετε το νόημα των παρενθετικών στίχων.
Με τη γενίκευση που περιέχει ο τελευταίος στίχος ο Λαυρέντης γίνεται εκπρόσωπος ενός τύπου ανθρώπου: του κάπηλου. Να συνοψίσετε τα γενικά χαρακτηριστικά αυτού του τύπου.
Ο στόχος του ποιητή, με βάση τα στοιχεία που παρέχει το ποίημα, περιορίζεται στο Λαυρέντη ή διευρύνεται; Σε ποιες κατευθύνσεις;
Να σχολιάσετε τον τίτλο του ποιήματος, αφού λάβετε υπόψη τι είναι το επιτύμβιο στην ποιητική μας παράδοση και πώς το χρησιμοποιεί εδώ ο ποιητής.

επιτύμβιος -α -ο [epitímvios] E6 : (αρχαιολ.) που τοποθετούνταν επάνω σε τύμβο ή σε τάφο· (πρβ. επιτάφιος): Eπιτύμβια πλάκα / στήλη / επιγραφή. Eπιτύμβιο άγαλμα / μνημείο / επίγραμμα. Eπιτύμβια ανάγλυφα. [λόγ. < αρχ. ἐπιτύμβιος]

Κατά την αρχαιότητα, όταν πέθαινε κάποιος σπουδαίος, τον έθαβαν μέσα σε έναν τάφο που είχε τη μορφή κιβωτίου και ήταν κατασκευασμένος από πωρόλιθο. Πάνω από αυτό τον κιβωτιόσχημο τάφο συσσώρευαν χώμα και έφτιαχναν ένα χαμηλό λοφίσκο, τον «τύμβο» (από όπου και η σημερινή λέξη «τούμπα») και πάνω από αυτόν έστηναν μια «επιτύμβια», μαρμάρινη στήλη, όπου με χαμηλό ανάγλυφο παριστανόταν η μορφή του νεκρού και το όνομά του. Τελικά όμως η αρχαιολογική έρευνα κατέληξε να χαρακτηρίζει κάθε τι που στηνόταν πάνω σε ένα τάφο ως «επιτύμβιο». Κάθε τι που σκέπαζε ένα σπουδαίο νεκρό και όχι μόνο τον σκέπαζε, αλλά και τον σήμαινε. Κάθε επιτύμβια κατασκευή, δηλαδή, δεν ήτανε ένα απλό, ουδέτερο σκέπαστρο, αλλά έδειχνε κιόλας από μακριά πως εκεί, κάτω από τον χωμάτινο λόφο, ήταν θαμμένος ο Μνησικλής, π.χ. ή ο Αλκιβιάδης, ή ο Ευφρόνιος. Έτσι, όσοι περνούσαν από εκεί κοντά έβλεπαν το όνομα του νεκρού κι αν ήτανε φίλος τους κοντοστέκονταν και χαιρετούσαν.