Γιώργος Σεφέρης, Πάνω σ’ έναν ξένο στίχο

Ευτυχισμένος που έκανε το ταξίδι του Οδυσσέα.

Ευτυχισμένος αν στο ξεκίνημα, ένιωθε γερή την αρμα-

τωσιά μιας αγάπης, απλωμένη μέσα στο κορμί του,

σαν τις φλέβες όπου βουίζει το αίμα.

Μιας αγάπης με ακατέλυτο ρυθμό, ακατανίκητης σαν τη

μουσική και παντοτινής

γιατί γεννήθηκε όταν γεννηθήκαμε και σαν πεθαίνουμε,

αν πεθαίνει, δεν το ξέρουμε ούτε εμείς ούτε άλλος κανείς.

Παρακαλώ το θεό να με συντρέξει να πω, σε μια στιγμή

μεγάλης ευδαιμονίας, ποια είναι αυτή η αγάπη·

κάθομαι κάποτε τριγυρισμένος από την ξενιτιά,

κι ακούω το μακρινό βούισμά της, σαν τον αχό της θάλασσας

που έσμιξε με το ανεξήγητο δρολάπι.

Και παρουσιάζεται μπροστά μου, πάλι και πάλι, το

φάντασμα του Οδυσσέα, με μάτια κοκκινισμένα

από του κυμάτου την αρμύρα

κι από το μεστωμένο πόθο να ξαναδεί τον καπνό που

βγαίνει από τη ζεστασιά του σπιτιού του και το σκυλί

του που γέρασε προσμένοντας

στη θύρα.

Στέκεται μεγάλος, ψιθυρίζοντας ανάμεσα στ'

ασπρισμένα του γένια, λόγια της γλώσσας

μας, όπως τη μιλούσαν πριν τρεις χιλιάδες χρό-

νια.

Απλώνει μια παλάμη ροζιασμένη από τα σκοινιά

και το δοιάκι, με δέρμα δουλεμένο από το

ξεροβόρι από την κάψα κι από τα χιόνια.

Θά' λεγες πως θέλει να διώξει τον υπεράνθρωπο

Κύκλωπα που βλέπει μ' ένα μάτι, τις Σειρήνες

που σαν τις ακούσεις ξεχνάς, τη Σκύλλα

και τη Χάρυβδη απ' ανάμεσό μας.

τόσα περίπλοκα τέρατα, που δε μας αφήνουν να

στοχαστούμε πως ήταν κι αυτός ένας άνθρωπος

που πάλεψε μέσα στον κόσμο, με την ψυχή

και με το σώμα.

Είναι ο μεγάλος Οδυσσέας. εκείνος που είπε να γί-

νει το ξύλινο άλογο και οι Αχαιοί κερδίσανε

την Τροία.

Φαντάζομαι πως έρχεται να μ' αρμηνέψει πώς να

φτιάξω κι εγώ ένα ξύλινο άλογο για να κερδίσω

τη δική μου Τροία.

Γιατί μιλά ταπεινά και με γαλήνη, χωρίς προσπάθεια,

λες με γνωρίζει σαν πατέρας

είτε σαν κάτι γέρους θαλασσινούς, που ακουμπισμένοι

στα δίχτυα τους, την ώρα που χειμώνιαζε και θύ-

μωνε ο αγέρας,

μου λέγανε, στα παιδικά μου χρόνια, το τραγούδι του

Ερωτόκριτου, με τα δάκρυα στα μάτια·

τότες που τρόμαζα μέσα στον ύπνο μου ακούγοντας

την αντίδικη μοίρα της Αρετής να κατεβαίνει τα

μαρμαρένια σκαλοπάτια.

Μου λέει το δύσκολο πόνο να νιώθεις τα πανιά του κα-

ραβιού σου φουσκωμένα από τη θύμηση και την ψυ-

χή σου να γίνεται τιμόνι.

Και νά 'σαι μόνος, σκοτεινός, μέσα στη νύχτα και ακυ-

βέρνητος σαν τ' άχερο στ' αλώνι.

Την πίκρα να βλέπεις τους συντρόφους σου καταποντι-

σμένους μέσα στα στοιχεία, σκορπισμένους: έναν-

έναν.

Και πόσο παράξενα αντρειεύεσαι μιλώντας με τους πε-

θαμένους, όταν δε φτάνουν πια οι ζωντανοί που σου

απομέναν.

Μιλά... βλέπω ακόμη τα χέρια του που ξέραν να

δοκιμάσουν αν ήταν καλά σκαλισμένη στη πλώρη

η γοργόνα

να μου χαρίζουν την ακύμαντη γαλάζια θάλασσα μέσα

στην καρδιά του χειμώνα.

Ερωτήσεις σχολικού βιβλίου

Ο Σεφέρης ξεκινώντας από το στίχο του Γάλλου ποιητή εξαρτά την ευτυχία του ανθρώπου που έκανε το ταξίδι του Οδυσσέα από την ύπαρξη μιας αγάπης· σε όλο το ποίημα αναπτύσσεται το μοτίβο της αγάπης είτε με χαρακτηρισμούς που κάνει ο ίδιος ο ποιητής είτε με το προσωπείο που παρεμβάλλει. Το νόημα αυτής της αγάπης θα σας αποκαλυφθεί, αν μελετήσετε προσεχτικά:

α) Τα κοινά σημεία που παρουσιάζει η ζωή του ποιητή με τις περιπέτειες του ομηρικού ήρωα.

β) Το ρεαλισμό με τον οποίο παρουσιάζει τον Οδυσσέα στη μορφή, στην ομιλία και στους τρόπους.

γ) Τη σύνδεση του ομηρικού ήρωα με τους απλούς ανθρώπους της πατρίδας του και τον Ερωτόκριτο.

δ) Τα πολύπλοκα τέρατα (Κύκλωπας, Σειρήνες κτλ.) που μας εμποδίζουν να δούμε τον Οδυσσέα στις ανθρώπινες διαστάσεις του και ε) Τις συμβουλές του Οδυσσέα στον ποιητή.

Μετά τη μελέτη των στοιχείων αυτών να απαντήσετε στις εξής ερωτήσεις:

1. Ποια χαρακτηριστικά έχει αυτή η αγάπη;

2. Τι περιεχόμενο δίνει ο ποιητής στην έννοια αυτής της αγάπης;