το τέλος από το διάλογο του Διονυσίου Σολωμού

ΣΟΦΟΛΟΓΙΩΤΑΤΟΣ: Αλλά, Κύριε ...

ΠΟΙΗΤΗΣ: Αλλά, Κύριε, δεν θέλει το τσακίστε ποτέ οι ανδρείοι θέλει το μεταχειρισθούν εις την πλάτη σας, καθώς ο Οδυσσέας εμεταχειρίσθηκε το εδικόν του εις την πλάτη του Θερσίτη.

ΣΟΦΟΛΟΓΙΩΤΑΤΟΣ: Αλλά, Κύριε ...

ΠΟΙΗΤΗΣ: Αλλά, Κύριε, δεν ηξέρεις τι συλλoγίζεσαι. Να αλλάξης τη γλώσσα ενός λαού!

Σύρε, λοιπόν, τριγύρισε την Ελλάδα, σύρε να 'βρης την κόρη και πες της, με τι λόγια πρέπει να λέγη, ότι η ευμορφύτερη ευμορφία του κορμιού της είναι η τιμή' άμε να ‘βρης τους πολεμάρχους, ψηλάφησέ τους τες λαβωματιές και πες τους, ότι πρέπει να τες λεν τραύματα' άμε να 'βρης τον ασπρομάλλη, ο οποίος θυμάται, πόσον αίμα μας ερρούφηξεν ο Αλής, και πες του, με τι λόγια πρέπει να παρασταίνει βρέφη, παρθένες, γέροντες αδικοσκοτωμένους εξήντα χιλιάδες, άμε να ‘βρης τους δυστυχέστατους Χιώτες, οι οποίοι παραδέρνουν εδώ κι εκεί, και όταν κουρασθούν κάθονται, ίσως, εις κανένα έρημο ακρογιάλι και ψάλλουν με λόγια δικά τους επί τον ποταμόν Βαβυλώνος εκεί εκαθίσαμε και εκλαύσαμε.

ΣΟΦΟΛΟΓΙΩΤΑΤΟΣ: Αλλά, Κύριε ...

ΠΟΙΗΤΗΣ: Αλλά, Κύριε, δεν σ' αφήνω να ομιλής πλέον. Άλλην έγνοια δεν έχετε παρά να διακονεύετε λέξες με τα κεφάλια σας΄ και τα κεφάλια σας είναι άλαλα και ξερά ωσάν τα κρανία, που κοιμούνται στα χώματα. Θέλει άλλο παρά λέξες διακονεμένες, για να ωφελήσης έναν λαό, ο οποίος πολεμάει για την ελευθερία, όπου έχασε από αιώνες, και κάνει τέρατα! Είναι δυο φλόγες, διδάσκαλε, μία στο νου, άλλη στην καρδιά, αναμμένες από τη φύση εις κάποιους ανθρώπους, οι οποίοι εις διάφορες εποχές διαφορετικά μέσα μεταχειρίζονται, για ν' απολαύσουν τα ίδια αποτελέσματα' και από τη γη πετιούνται στον ουρανό, και από τον ουρανό πετιούνται στον Άδη, και ζωγραφίζουν εικόνες και πάθη, παρόμοια μ' εκείνα όπου είναι σπαρμένα από τη φύση στον κόσμο' και αγαπούν και σέβονται και λατρεύουν την τέχνη τους ωσάν το πλέον ακριβό πράγμα της ζωής, και ομοιώνονται με τα συμβεβηκότα, που περιγράφουν, και κάνουν τους άλλους να γελούν, και κλαίουν και ελπίζουν και φοβούνται και δειλιάζουν και ανατριχιάζουν, και δεν αφήνουν αναίσθητες παρά τες πέτρες και σε.

ΣΟΦΟΛΟΓΙΩΤΑΤΟΣ (ομιλώντας γλήγορα): Καλά, καλά, άλλα λίγοι γνωρίζουν την παλαιήν ορθογραφία.

ΠΟΙΗΤΗΣ: Χαίρετε, λοιπόν, θείοι τόνοι, οξείες, βαρείες, περισπωμένες! Χαίρετε, ψιλές, δασείες, στιγμές, μεσοστιγμές, υποστιγμές, ερωτηματικές, χαίρετε! Ο κόσμος τρέμει τη δύναμή σας και ουδέ ποιητής ουδέ λογογράφος ημπορεί να γράψη λέξη, χωρίς να σας υποταχθή. Εσείς εμπνεύσατε, πριν γεννηθήτε, τον Όμηρο, όταν ετραγουδούσε την Ιλιάδα, την Οδύσσεια, τους Ύμνους, και ο λαός της Ελλάδας τον επερικύκλωνε και τον εκαταλάβαινε' εσείς τον εμπνεύσατε όταν περιγράφη τον αποχαιρετισμό του Έκτορος εις την Ανδρομάχη και το τέκνο του τον φοβάται και κρύβεται' εσείς τον εμπνεύσατε, όταν περιγράφη τον δυστυχισμένον βασιλέα της Τρωάδας, που παγαίνει στον Αχιλλέα και πέφτει στα πόδια του και του φιλεί τα χέρια, όπου του είχαν ολίγο πρωτύτερα σκοτώσει το ακριβότερο του παιδί' εσείς εμπνεύσατε τον Δάντη, όταν ετραγουδούσε τον Ουγολίνο με μίαν δύναμη, που δεν βρίσκω παρόμοιαν εις όλη την ποίηση των παλαιών' εσείς τον Σαίξπηρ, όταν επαράσταινε τον Λέαρ, τον Άμλετ, τον Οτέλλο, τον Μάκβεθ, και ανατρίχιαζεν όλος ο κόσμος της Αγγλίας' εσείς τον Ρασίν, εσείς τον Γόεθ, εσείς τον Πίνδαρο, όπου ήταν στενοχωρεμένος από τους σοφολογιώτατους του καιρού του να τους κράζη κοράκους. Κοράκοι, όλοι κοράκοι αληθινοί, και χειρότεροι από τον κόρακα, όπου εβγήκε από την Κιβωτό και εθρεφότουν από τα λείψανα, όπου είχε αφήσει ο κατακλυσμός του Κόσμου.

ΣΟΦΟΛΟΓΙΩΤΑΤΟΣ: ... (Κοιτάζει στα μάτια τον ποιητή και φεύγει).

ΦΙΛΟΣ: Είμαι βέβαιος, ότι του φαίνεται, πως σ' εχαιρέτισε, τόσο είναι καταζαλισμένος! Δεν ξέρει, τι ν' αποκριθεί, όμως δεν τον εκατάπεισες, τρέχει να ξαναπή άλλου, ότι είναι γλώσσα διεφθαρμένη.

ΠΟΙΗΤΗΣ (Κοιτάζοντας κατά το Μοριά): Ο ήλιος έχει συναγμένες τες υστερινές του αχτίνες εκεί.

ΦΙΛΟΣ: Θυμήσου τα λόγια της Θείας Γραφής να μη σ' εύρη θυμωμένον ο ήλιος, όπου πέφτει.

ΠΟΙΗΤΗΣ: Αγιώτατα λόγια! Και προσπαθώ στη ζωή μου να τα θυμούμαι, όσον δυνατόν περισσότερο' άλλα κάθε φορά που φιλονικήσω με αυτούς τους Σοφολογιώτατους, οι οποίοι προσπαθούν να τυφλώσουν το γένος, τέτοια λόγια μου βγαίνουν ολότελα από το νου.

ΦΙΛΟΣ: Έχεις προσηλωμένα τα μάτια σου εκεί, και τόσο αναμμένος είσαι στο πρόσωπο, και τόσο σου τρέμουν τα μέλη, όπου φαίνεται, πως ετοιμάζεσαι να πας εκεί πέρα να πολεμήσης.

ΠΟΙΗΤΗΣ: Μου πονεί η ψυχή μου' οι δικοί μας χύνουν το αίμα τους αποκάτου από το Σταυρό, για να μας κάνουν ελεύθερους, και τούτος και όσοι του ομοιάζουν, πολεμούν γι' ανταμοιβή να τους σηκώσουν τη γλώσσα.