Αντρέ Μπρετόν

ΤΑ ΓΡΑΠΤΑ ΦΕΥΓΟΥΝ

Το ατλάζι των φύλλων που γυρίζει κανείς στα βιβλία σχηματίζει

μια γυναίκα τόσο ωραία

που όταν δεν διαβάζει κανείς την ατενίζει με λύπη

χωρίς να τολμά να της μιλήσει χωρίς να τολμά να της πει πως

είναι τόσο ωραία

που αυτό που πρόκειται να μάθουμε δεν έχει τιμή

Αυτή η γυναίκα περνά ανεπαισθήτως μέσα σε θρόισμα λουλουδιών

καμιά φορά στρέφεται μέσα στις τυπωμένες εποχές

και ζητά την ώρα ή καμώνεται πως κοιτάζει τα κοσμήματα

κατάματα

όπως δεν κάνουν τ' αληθινά πλάσματα

Και ο κόσμος πεθαίνει ένα ρήγμα δημιουργείται στα δακτυλίδια

του αέρος

ένα σχίσμα στην θέση της καρδιάς

Οι πρωινές εφημερίδες φέρνουν αοιδούς των οποίων η φωνή έχει

το χρώμα της άμμου πάνω σε ακτές απαλές και κινδυνώδεις

και καμιά φορά οι βραδινές αφήνουν να περάσουν κάτι πολύ νέα

κοριτσάκια που οδηγούν θηρία αλυσοδεμένα

Μα το πιο ωραίο είναι στα ενδιάμεσα διαστήματα ορισμένων

γραμμάτων

όπου χέρια πιο λευκά από το κέρας των αστεριών το μεσημέρι

αφανίζουν μια φωλιά λευκών χελιδονιών

για να βρέχει πάντοτε

Τόσο χαμηλά τόσο χαμηλά που τα φτερά δεν μπορούνε πια να

σμίξουν

Χέρια απ' όπου ανεβαίνει κανείς σε μπράτσα τόσο ελαφρά που η άχνα

των λιβαδιών στα χαριτωμένα της κυματιστά περιπλέγματα πάνω

από τις λίμνες είναι ο ατελής τους καθρέφτης

μπράτσα που δεν εναρθρώνονται με τίποτε άλλο παρά με τον

εξαιρετικό κίνδυνο ενός σώματος καμωμένου νια τον έρωτα

του οποίου η κοιλιά καλεί τους στεναγμούς που ξέφυγαν από

θάμνους γιομάτους πέπλους

και που δεν έχει τίποτε το εγκόσμιο εκτός από την αχανή παγωμένη

αλήθεια των ελκήθρων των βλεμμάτων επί της κατάλευκης

εκτάσεως

αυτού που δεν θα ξαναδώ πια

εξαιτίας ενός θαυμαστού ματόδεσμου

που φορώ στο παιχνίδι της τυφλόμυγας των τραυμάτων

μτφρ. Ανδρέας Εμπειρίκος (1901-1975)

ατλάζι: μεταξωτό ύφασμα.

ΣΧΟΛΙΟ

Γραμμένο με τον υπερρεαλιστικό τρόπο της αυτόματης γραφής, το κείμενο αυτό απαρτίζεται από ένα σύνολο φράσεων που φαίνονται σαν να έχουν αναδυθεί από το ασύνειδο του ανθρώπου που τις έγραψε, χωρίς να έχουν υποστεί λογική επεξεργασία. Το αποτέλεσμα είναι μια σειρά εικόνων και περιγραφών που διαδέχονται η μία την άλλη συνειρμικά, χωρίς -ή με ελάχιστη- έλλογη σύνδεση μεταξύ τους, με τη βοήθεια, ωστόσο, μιας ομαλής συντακτικής ακολουθίας, η οποία, παρά την αντίθεση που δημιουργεί η λογικότητά της, λειτουργεί ως συνεκτικό τους στοιχείο. Η αντίθεση αυτή είναι ένα κύριο χαρακτηριστικό της υπερρεαλιστικής γραφής, το οποίο τη διακρίνει από τη φουτουριστική και την ντανταϊστική, που, όταν εφαρμόζουν πιστά τις προγραμματικές τους αρχές, οδηγούνται σε καταστρατήγηση των συντακτικοί κανόνων.

Η προσωδιακή διάταξη του παραπάνω κειμένου σε μιαν ακολουθία μακρών ελευθέρων στίχων είναι το μόνο στοιχείο μιας αισθητικής διάθεσης, η οποία ενισχύεται και από την παρθενικότητα ορισμένων εικόνων (λ.χ. η γυναίκα που περνά ανεπαίσθητους μέσα σε θρόισμα λουλουδιών, ή οι αοιδοί των οποίων η φωνή έχει το χρώμα της άμμου). Η αισθητικότητα των εν λόγο.) εικόνων, στο βαθμό που αυτές είναι αποτέλεσμα της αυτόματης γραφής, είναι προϊόν τύχης. Το σύνολο είναι ένα κείμενο που δεν έχει σκοπό να συγκινήσει με τον συνήθη τρόπο της ποίησης, αλλά να αποκαλύψει με τη βιαιότητα της άλογης νοηματικής ακολουθίας του όψεις της πραγματικότητας, τις οποίες ο έλλογος τρόπος θέασης της δεν μπορούσε να διακρίνει.

Μπορεί να διαβαστεί σε συνδυασμό με το ποίημα του Τζαρά (Α39).

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Σχολιάστε τον τίτλο του ποιήματος.

2. Πως θεματοποιείται η ανάγνωση στο ποίημα;

3. Εντοπίστε τις αναφορές του ποιήματος στο ανθρώπινο σώμα και σχολιάστε τη λειτουργία τους.

ANDRE BRETON (Τινσεμπραί, Ορν 1896 - Παρίσι 1966). Γάλλος ποιητής και πεζογράφος. Θεμελιωτής και θεωρητικός του υπερρεαλισμού. Σπούδασε αρχικά ιατρική στο Παρίσι. Το 1924 δημοσίευσε το πρώτο Μανιφέστο του υπερρεαλισμού. Το 1926, μαζί με αρκετούς ομοϊδεάτες του, προσχωρεί στο γαλλικό κομμουνιστικό κόμμα, αργότερα όμως διαγράφεται. Αντιπροσωπευτικά έργα της πολυτάραχης αυτής περιόδου είναι το πεζογράφημα Άσκοπα βήματα (1924), το δοκίμιο Ο υπερρεαλισμός και η ζωγραφική (1928), η Νατζά (1928): ιστορία της τυχαίας συνάντησης με μιαν αινιγματική γυναίκα η οποία τον γοητεύει. Το 1931 παντρεύεται τη Ζακλίν Λάμπα που του εμπνέει το Τρελός έρως (1937). Ταξίδεψε σε πολλές χώρες της Ευρώπης και στην Αμερική διαδίδοντας τον υπερρεαλισμό. Αν και ήρθε συχνά σε ρήξη με πολλούς παλαιούς ομοϊ¬δεάτες του, παρέμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του ακαταπόνητος και ασυμβίβαστος οραματιστής της ολικής απελευθερωτικής επανάστασης. Άλλα αντιπροσωπευτικά έργα του: Τα μαγνητικά πεδία (1920), Τα συγκοινωνούντα δοχεία (1932), Αρκάνα 17 (1945), Ποιήματα (1948).

«Αντρέ Μπρετόν» σχέδιο του Αντρέ Μασόν

από το σχολικό βιβλίο Νεότερη ευρωπαϊκή λογοτεχνία, ανθολόγιο μεταφράσεων, (β΄ λυκείου επιλογής) ΟΕΔΒ