Ράντυαρντ Κίπλινγκ, ΑΝ ΜΠΟΡΕΙΣ...

Αν μπορείς να κρατάς το κεφάλι ψηλά όταν γύρω σου όλοι

τον εαυτό τους εχάσαν δειλά, και για τούτο μαζί σου τα βάζουν,

στον εαυτό σου αν μπορείς να 'χεις πίστη όταν όλοι για σένα αμφιβάλλουν

μα κι αδιάφορος να 'σαι κι ορθός στις δικές τους μπροστά αμφιβολίες,

αν μπορείς να υπομένεις χωρίς ν' αποστάσεις ποτέ καρτερώντας,

ή μπλεγμένος με ψεύτες, μακριά να σταθείς, αν μπορείς απ' το ψέμα

κι αν γενείς μισητός, να μη δείξεις στρατί στο δικό σου το μίσος,

κι ούτε τόσο καλός να φανείς κι ούτε τόσο σοφά να μιλήσεις,

αν μπορείς να ονειρεύεσαι δίχως να γίνεις του ονείρου σου σκλάβος,

αν μπορείς να στοχάζεσαι δίχως τη σκέψη να κάνεις σκοπό σου,

αν μπορείς την λαμπρήν ανταμώνοντας Νίκη ή τη μαύρη φουρτούνα,

να φερθείς με τον ίδιο τον τρόπο στους δυο κατεργάρηδες τούτους,

αν μπορείς να υποφέρεις ν' ακούς την αλήθεια που ο ίδιος σου είπες,

στρεβλωμένη από αχρείους, να γενεί μια παγίδα για ηλίθιους ανθρώπους,

ή αν τα όσα η ζωή σού έχει δώσει αντικρίσεις συντρίμμια μπροστά σου,

κι αφού σκύψεις, ν' αρχίσεις ξανά να τα χτίζεις με σκάρτα εργαλεία,

αν μπορείς να σωριάσεις μαζί τ' αγαθά και τα κέρδη σου όλα,

κι αν τολμήσεις με μια σου ζαριά όλα για όλα να παίξεις

και να χάσεις τα πάντα και πάλι απ' την πρώτη σου αρχή να κινήσεις,

και να μην ψιθυρίσεις ποτές ούτε λέξη για τα όσα έχεις χάσει,

κι αν μπορείς ν' αναγκάσεις με βία, την καρδιά σου, τα νεύρα, το νου σου,

να δουλέψουν για σέναν ακόμα κι αφού τσακιστούνε στο μόχθο,

και ν' αντέξεις σ' αυτό σταθερά όταν τίποτε εντός σου δεν θα 'χεις

άλλο εξόν απ' τη θέληση που όρθια θα κράζει σε τούτα «Κρατάτε»,

αν μπορείς να μιλάς με τα πλήθη κι ακέριος στο ήθος να μένεις,

ή αν βρεθείς με ρηγάδες χωρίς τα μυαλά σου να πάρουν αέρα,

κι αν ποτέ, ούτε οι φίλοι ούτε οι εχθροί να σε κάνουν μπορούν να πονέσεις,

τον καθένα αν ζυγιάζεις σωστά και κανέναν πιο πρόσβαρα απ' άλλον,

αν μπορείς να γεμίζεις το αμείλιχτο ένα λεφτό της κάθε ώρας

στην αξία των εξήντα μοιραίων δευτερόλεφτων της διαδρομής του,

τότε θα 'ναι όλη η Γη σα δικιά σου, ως και κάθε που υπάρχει σε τούτη,

και —περισσότερο ακόμα— θε να 'σαι ένας άνθρωπος πλέριος, παιδί μου.

 ερωτήσεις

1. Μπορείτε να αναγνωρίσετε στο ποίημα στοιχεία του πεζού λόγου;

2. Να εντοπίσετε στο ποίημα δυο στάσεις ζωής/ τρόπους συμπεριφοράς που προτείνει.

3. Για ποιον λόγο επαναλαμβάνεται η φράση «αν μπορείς…»; τι αισθήματα προκαλεί;

4. Το ποίημα έχει διδακτικό τόνο; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με συγκεκριμένες αναφορές σε στίχους.

5. Βρείτε 1-2 στίχους που σας αρέσουν και εξηγήστε την επιλογή σας.

6. Βρείτε 1-2 στίχους που δεν σας αρέσουν και εξηγήστε την επιλογή σας.

7. Να διατυπώσετε με τον ίδιο τρόπο και ύφος σε ένα κείμενο 6-10 στίχων τη δική σας άποψή για τη στάση ζωής στα ζητήματα που θέτει η πρώτη στροφή.

8. Υπάρχουν στο ποίημα σημεία στα οποία θα μπορούσατε να πείτε ότι ο ποιητής μιλά υποκριτικά; Τεκμηριώστε την απάντησή σας.

9. Διαβάστε προσεκτικά τους παρακάτω στίχους. Να το συγκρίνετε με το «Αν» ως προς τις δύο παρακάτω ερωτήσεις: α) Ποια συναισθήματα διακατέχουν αυτόν που τους έγραψε; β) Ποια στάση ζωής προτείνει στον αποδέκτη;

γέλα πουλί μου

Στίχοι και Μουσική: Χάρης & Πάνος Κατσιμίχας

Μου φαίνεται σαν να 'ναι χθές

μα πάνε τόσα χρόνια

που σαν βιολί το σώμα σου

στα χέρια μου κρατούσα

Με το ραδιόφωνο σιγά

μες στ' απαλό σκοτάδι

θα τρόμαζες αν ήξερες

πόσο σε αγαπούσα

Τίποτα δεν έχει αλλάξει

και τίποτα δεν είναι όπως παλιά

μένει όμως ακόμα ένα πείσμα

που δεν είναι συνήθεια μοναχά

Γέλα, γέλα πουλί μου γέλα

γέλα, κι είν' η ζωή μια τρέλα

Ράντυαρντ Κίπλινγκ

ΑΝ ΜΠΟΡΕΙΣ...

Αν μπορείς να κρατάς το κεφάλι ψηλά όταν γύρω σου όλοι

τον εαυτό τους εχάσαν δειλά, και για τούτο μαζί σου τα βάζουν,

στον εαυτό σου αν μπορείς να 'χεις πίστη όταν όλοι για σένα αμφιβάλλουν

μα κι αδιάφορος να 'σαι κι ορθός στις δικές τους μπροστά αμφιβολίες,

αν μπορείς να υπομένεις χωρίς ν' αποστάσεις ποτέ καρτερώντας,

ή μπλεγμένος με ψεύτες, μακριά να σταθείς, αν μπορείς απ' το ψέμα

κι αν γενείς μισητός, να μη δείξεις στρατί στο δικό σου το μίσος,

κι ούτε τόσο καλός να φανείς κι ούτε τόσο σοφά να μιλήσεις,

αν μπορείς να ονειρεύεσαι δίχως να γίνεις του ονείρου σου σκλάβος,

αν μπορείς να στοχάζεσαι δίχως τη σκέψη να κάνεις σκοπό σου,

αν μπορείς την λαμπρήν ανταμώνοντας Νίκη ή τη μαύρη φουρτούνα,

να φερθείς με τον ίδιο τον τρόπο στους δυο κατεργάρηδες τούτους,

αν μπορείς να υποφέρεις ν' ακούς την αλήθεια που ο ίδιος σου είπες,

στρεβλωμένη από αχρείους, να γενεί μια παγίδα για ηλίθιους ανθρώπους,

ή αν τα όσα η ζωή σού έχει δώσει αντικρίσεις συντρίμμια μπροστά σου,

κι αφού σκύψεις, ν' αρχίσεις ξανά να τα χτίζεις με σκάρτα εργαλεία,

αν μπορείς να σωριάσεις μαζί τ' αγαθά και τα κέρδη σου όλα,

κι αν τολμήσεις με μια σου ζαριά όλα για όλα να παίξεις

και να χάσεις τα πάντα και πάλι απ' την πρώτη σου αρχή να κινήσεις,

και να μην ψιθυρίσεις ποτές ούτε λέξη για τα όσα έχεις χάσει,

κι αν μπορείς ν' αναγκάσεις με βία, την καρδιά σου, τα νεύρα, το νου σου,

να δουλέψουν για σέναν ακόμα κι αφού τσακιστούνε στο μόχθο,

και ν' αντέξεις σ' αυτό σταθερά όταν τίποτε εντός σου δεν θα 'χεις

άλλο εξόν απ' τη θέληση που όρθια θα κράζει σε τούτα «Κρατάτε»,

αν μπορείς να μιλάς με τα πλήθη κι ακέριος στο ήθος να μένεις,

ή αν βρεθείς με ρηγάδες χωρίς τα μυαλά σου να πάρουν αέρα,

κι αν ποτέ, ούτε οι φίλοι ούτε οι εχθροί να σε κάνουν μπορούν να πονέσεις,

τον καθένα αν ζυγιάζεις σωστά και κανέναν πιο πρόσβαρα απ' άλλον,

αν μπορείς να γεμίζεις το αμείλιχτο ένα λεφτό της κάθε ώρας

στην αξία των εξήντα μοιραίων δευτερόλεφτων της διαδρομής του,

τότε θα 'ναι όλη η Γη σα δικιά σου, ως και κάθε που υπάρχει σε τούτη,

και —περισσότερο ακόμα— θε να 'σαι ένας άνθρωπος πλέριος, παιδί μου.

μτφρ. Άγγελος Δόξας (1900-1985)

Σχόλιο

Συγγραφέας κυρίως πεζογραφημάτων που αναπαριστούν την εμπειρία του από τη ζωή του στην Ινδία, ο Κίπλινγκ με τα ποιήματα του, τα περισσότερα από τα οποία είναι εμπνευσμένα από τα επιβλητικά επιτεύγματα της Μεγάλης Βρετανίας του 19ου αιώνα, γίνεται ο υμνητής της θαλασσοκρατορίας της και της αποικιακής αίγλης της βικτωριανής εποχής. Ο διδακτικός τόνος, ο οποίος στα περισσότερα από τα ποιήματα αυτά είναι διακριτικός, στο «Αν μπορείς...», γίνεται αισθητός, χωρίς ωστόσο να ενοχλεί, όπως συμβαίνει με τον τόνο άλλων ποιημάτων του Κίπλινγκ, τα οποία σήμερα έχουν χάσει τη λάμψη τους εξαιτίας των εθνοκεντρικών αναφορών τους. Απεναντίας, θα μπορούσε κανείς να πει ότι ο επιτυχημένος έλεγχος της ρητορείας, την οποία ενέχει η απαρίθμηση των ψυχικών και ηθικών ιδιοτήτων που κατά τον ποιητή δικαιώνουν την ανθρώπινη ζωή, και η καταλογική παράθεση τους δίνουν στο διδακτικό στοιχείο μια ποιητική ένταση όχι συνηθισμένη σε ποιήματα αυτού του είδους.

Το ποίημα μπορεί να διαβαστεί παράλληλα με την παρωδία του, που έγραψε ο Βάρναλης (εδώ).

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Ποιες αξίες προβάλλει το ποίημα ως στοιχεία ενάρετης συμπεριφοράς; Κατά πόσο θεωρείτε ότι οι αξίες αυτές είναι βάσιμες σήμερα;

2. Πώς ερμηνεύετε και πώς κρίνετε το περιεχόμενο των δύο τελευταίων στίχων της πρώτης στροφής;

3. Από πού αντλεί το παραινετικό κύρος του ο ομιλητής;

RUDYARD KIPLING (Βομβάη 1865 - Σάσσεξ 1936). Άγγλος πεζογράφος και ποιητής. Από εύπορη οικογένεια, σπούδασε στην Αγγλία περνώντας δύσκολες στιγμές, τις οποίες αποτύπωσε στις πρώιμες συλλογές διηγημάτων του Ο μικρούλης Ουίλλη Ουίνκη (1888) και Στόκυ και Σία (1899). Το 1882 επέστρεψε στην Ινδία, όπου εργάστηκε ως δημοσιογράφος. Στο διάστημα αυτό της ζωής του έγραψε, μεταξύ άλλων, έξι τόμους με μικρές ιστορίες (1887-89), με τις οποίες άρχισε να γίνεται ευρύτερα γνωστός, ενώ η φήμη του μεγάλωσε με τις Μπαλάντες από το δωμάτιο ενός στρατώνα (1892). Βρέθηκε για κάποιο διάστημα με την Αμερικανίδα γυναίκα του στις ΗΠΑ, όπου έγραψε τα δύο Βιβλία της ζούγκλας (1894 και 1895). Επέστρεψε στην Αγγλία, όπου και έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του. Το πιο σημαντικό έργο αυτής της περιόδου είναι το παιδικό μυθιστόρημα Κιμ (1901). Το 1907 του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ. Άλλα κύρια έργα του: Ενδιάμεσα χρόνια (1919), Ταξιδιωτικά γράμματα (1923), Παραμύθια της ξηράς και της θάλασσας (1923).

από το σχολικό βιβλίο Νεότερη ευρωπαϊκή λογοτεχνία, ανθολόγιο μεταφράσεων, (β΄ λυκείου επιλογής) ΟΕΔΒ