ΤριστάνΤζαρά

Ο ΚΥΡΙΟΣ ΑΑ, ΑΝΤΙ-ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ

Λοχαγέ!

οι βολίδες, οι ανοιχτές δυνάμεις του καταρράκτη μάς απειλούν, η θηλιά των φι-

διών, οι αλυσίδες των μαστιγίων, προχωρούν θριαμβικά μέσα στις χώρες που μό-

λυνε η συνεχής φρενίτις. Λοχαγέ!

όλες οι κατηγορίες των βασανισμένων ζώων, υπό μορφήν δαγκωμάτων πάνου απ’

το κρεβάτι, χάσκουν σαν αιμάτινοι κύκλοι, μια βροχή πέτρινων δοντιών και τα ί-

χνη των ακαθαρσιών μέσα στις κλούβες μάς σκεπάζουν μέσα σε παλτά ατέλειω-

τα σαν το χιόνι.

Λοχαγέ!

οι λάμψεις απ' τα κάρβουνα έγιναν φώκια, αστροπελέκι, έντομο κάτω απ' τα μά-

τια σου, οι έφιππες ομάδες των οραματιζομένων, τα τροχοφόρα τέρατα, οι φω-

νές των αυτομάτων υπνοβατών, τα ρευστά στομάχια πάνω στις ασημένιες πλά-

κες, οι ωμότητες των σαρκοβόρων λουλουδιών θα κυριέψουν την απλή κι υπαί-

θρια ζωή και τον κινηματογράφο του ύπνου σου

Λοχαγέ!

φυλάξου απ' τα γαλανά μάτια.

μτφρ. Νίκος Εγγονόπουλος (1910-1985)

ΣΧΟΛΙΟ               

Η επιθυμία απαλλαγής από τα δεσμά της καθιερωμένης ποιητικής έκφρασης είναι πρόδηλη σ' αυτό το ντανταϊστικό ποίημα. Η εκφορά του λόγου διαμορφώνεται εδώ από την προσπάθεια να μεταδοθεί αδιαμεσολάβητο από αισθητικούς κανόνες το περιεχόμενο της συγκεκριμένης εμπειρίας. Ωστόσο, η συγκινησιακή αλληλουχία δεν φτάνει στην απόλυτη εκφραστική αναρχία που χαρακτηρίζει τα πλέον κατεδαφιστικά ντανταϊστικά κείμενα (βλ. λ.χ. το κείμενο αρ. 13 του Παραρτήματος)• πλησιάζει περισσότερο τους ελεύθερους συνειρμούς της υπερρεαλιστικής γραφής (βλ. το ποίημα Α40). Και όχι μόνο αυτό: η τραυματικότητα της φοβερής εμπειρίας του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, που είναι διάχυτη σε όλη την έκταση του κειμένου, φαίνεται να υπαγορεύει ένα νοηματικό και μορφικό σχήμα περισσότερο οργανωμένο από εκείνο της υπερρεαλιστικής γραφής. Παρότι η ακολουθία των -ως επί το πλείστον αντιλυρικών- εικόνων αναπτύσσεται με μια ποιητικά φυγόκεντρη κίνηση, η συνεχής αποστροφή του λόγου προς ένα συγκεκριμένο πρόσωπο και η τακτή επαναληπτικότητά της επαναδιατάσσουν το υλικό σ' ένα σχέδιο πεζόμορφων στροφών, με την προσφώνηση ως ένα είδος αντεστραμμένης επωδής, επαναφέροντας έτσι -έστω αυτοπαρωδούμενο- ένα στοιχείο λυρικότητας. Το στοιχείο αυτό ενισχύεται με την ερωτική υποδήλωση της καταληκτικής φράσης, η οποία εισάγει ξαφνικά μια βεβαιότητα ελπίδας στον εφιαλτικό κόσμο που περιγράφει το ποίημα.

Μπορεί να διαβαστεί σε συνδυασμό με το ποίημα του Μπρετόν (Α40).

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ       

1. Γιατί το ποίημα απευθύνεται σε λοχαγό;

2. Σχολιάστε την εικονογραφία του ποιήματος.

3. Τι πιστεύετε ότι σημαίνει η φράση ο κινηματογράφος του ύπνου σου, και πώς συνδέεται το περιεχόμενο της με την εμπειρία που εκφράζει το ποίημα;

TRISTAN TZARA (Μοϊνέστι Ρουμανίας 1896 - Παρίσι 1963). Γάλλος ποιητής, ρουμανικής καταγωγής. Το 1915 εγκατέλειψε τη Ρουμανία και πήγε στη Ζυρίχη, όπου το 1916 ίδρυσε το καλλιτεχνικό κίνημα «Νταντά». Το 1920 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου και συνεργάστηκε με τους υπερρεαλιστές, με τους οποίους αργότερα ήρθε σε ρήξη μαζί τους. Στα χρόνια της γερμανικής κατοχής, έλαβε μέρος στην αντίσταση. Προσχώρησε το 1945 στο γαλλικό κομμουνιστικό κόμμα, δίχως όμως να υιοθετήσει τις αρχές του σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Οι προβληματισμοί και οι παρεμβάσεις του Τζαρά στις πνευματικές εξελίξεις της εποχής του αποτυπώνονται σε πολλά από τα έργα του: Μανιφέστο Νταντά (1918), Είκοσι πέντε ποιήματα (1918), Ο κατά προσέγγιση άνθρωπος (1931), Πού πίνουν οι λύκοι (1932), Η αντί-κεφαλή (1933), Να μιλάς μόνος (1950), Το ρόδο και ο σκύλος (1958), κ.ά.

από το σχολικό βιβλίο Νεότερη ευρωπαϊκή λογοτεχνία, ανθολόγιο μεταφράσεων, (β΄ λυκείου επιλογής) ΟΕΔΒ