Φρανσουά Βιγιόν, Μπαλάντα των κυριών του παλιού καιρού

Πέστε μου πού, σε ποιο μέρος της γης,

είναι η Φλώρα, η ωραία από τη Ρώμη,

η Αλκιβιάδα, κι ύστερα η Θαΐς,

η ξαδέλφη της με τη χρυσή κόμη;

Ηχώ απαλή, σκιά σε λίμνη, τρόμοι

των φύλλων, ροδοσύννεφα πρωινά,

η εμορφιά τους δεν έδυσεν ακόμη.

Μα πού 'ναι τα χιόνια τ' αλλοτινά;

Πού 'ναι η αγνή και φρόνιμη Ελοΐς;

Γι' αυτήν είχε τότε καλογερέψει

ο Πέτρος Αμπαγιάρ. 'Αλλος κανείς

όμοια στον έρωτα δε θα δουλέψει.

Κι η βασίλισσα που έκαμε τη σκέψη

κι έριξε στο Σηκουάνα, αληθινά,

το σοφό Μπουριντάν για να μουσκέψει;

Μα πού 'ναι τα χιόνια τ' αλλοτινά;

Η ρήγισσα Λευκή, ρόδον αυγής,

με τη φωνή της τη γλυκά ακουσμένη,

η Βέρθα, η Βεατρίκη, η Αρεμβουργίς

του Μαίν, η Σπαρτιάτισσα η Ελένη,

κι η καλή Ιωάννα από τη Λορραίνη,

όλες ανοίξεως όνειρα τερπνά,

η ανάμνησή τους ζωηρή απομένει.

Μα πού 'ναι τα χιόνια τ' αλλοτινά;

Πρίγκιψ, αν τις αναζητείτε τώρα,

τάχα θα τις έβρετε πουθενά,

τάχα θα υπάρχουν σε καμιά χώρα; 

Μα πού 'ναι τα χιόνια τ' αλλοτινά;

μτφρ. Κ. Γ. Καρυωτάκης (1896-1928)

Θα μπορούσε να αναφερθεί μαζί με τα ποιήματα του Κ. Καρυωτάκη Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές και Ωχρά σπειροχαίτη.

Επίσης, μαζί με το ποίημα της Γαλάτειας Καζαντζάκη Αμαρτωλό.

Επίσης, Γκυγιώμ Απολιναίρ, Το λαβωμένο περιστέρι και το συντριβάνι

Φλώρα: Ρωμαία εταίρα, διάσημη για την ομορφιά της, φιλενάδα του Πομπήιου.

Αλκιβιάδα: Τον Μεσαίωνα οι περισσότεροι νόμιζαν ότι ο Αλκιβιάδης ήταν γυναίκα

θαΐς: Αθηναία εταίρα, φιλενάδα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και, μετά τον θάνατο του σύζυγος

του Πτολεμαίου, βασιλιά της Αιγύπτου.

Ηχώ: Η μυθική νύμφη που ερωτεύτηκε τον Νάρκισσο.

Ελοΐς και Πέτρος Αμπαγιάρ: Περίφημο ζευγάρι ερωτευμένων του Μεσαίωνα, που το χώρισε η κακία του κόσμου (ο Αμπαγιάρ, που είναι γνωστότερος με το όνομα Αβελάρδος ήταν σημαντικός θεολόγος και φιλόσοφος). Η αλληλογραφία τους, που σώθηκε, είναι μοναδικό δείγμα ευγένειας ερωτικών αισθημάτων.

Η βασίλισσα που έρριξε τον σοφό Μπουριντάν: Κατά την παράδοση η ακόλαστη βασίλισσα Ιωάννα της Ναβάρρας, αφού πέρασε μια ερωτική νύχτα με τον Μπουριντάν, τον γνωστό φιλόσοφο του 14ου αιώνα, διέταξε και τον έρριξαν στον Σηκουάνα. Ο Μπουριντάν κατόρθωσε να βγει από το ποτάμι κολυμπώντας.

Η ρήγισσα Λευκή: Η βασίλισσα Λευκή της Καστίλλης, που φημιζόταν για την ωραία φωνή της. Βέρθα: Γυναίκα του βασιλιά των Φράγκων Πιπίνου, μητέρα του Καρλομάγνου. Βεατρίκη: Αρκετές γυναίκες ονομαστές στον Μεσαίωνα λέγονταν έτσι (η πλέον διάσημη είναι η αγαπημένη του Δάντη, ποιητή της θείας Κωμωδίας). Δεν γνωρίζουμε σε ποια αναφέρεται ο Βιγιόν.

Αρεμβουργίς: Κόρη του Ελί ντε λα Φλες, κόμη του Μαιν.

Ιωάννα από τη Λορραίνη: Η ηρωίδα των Γάλλων Ζαν ντ' Αρκ. που αφού νίκησε τους Αγγλους, έπεσε στα χέρια τους, προδομένη από τους Βουργουνδούς, και οδηγήθηκε στην πυρά το 1431, σε ηλικία δεκαεννιά ετών.

ΣΧΟΛΙΟ               

Ο περιπλανώμενος ποιητής, στο τριακοστό έτος της ηλικίας του, αποφυλακισμένος με τη χάρη που του έδωσε ο Λουδοβίκος ο ΙΑ', νιώθει πως η νιότη του έχει φύγει χωρίς να την έχει χρησιμοποιήσει όπως θα έπρεπε. Το αίσθημα του χρόνου, που αδυσώπητος αφανίζει τα πάντα, τον οδηγεί στη σύνθεση αυτού του ποιήματος, το οποίο είναι ένας θρήνος για τις γυναίκες που ήταν ξακουστές και που έσβησαν τόσο γρήγορα, όπως λιώνει το χιόνι. Η σκέψη του θανάτου γίνεται σε ορισμένα ποιήματα του Βιγιόν φυσική φρίκη, τραγική έμμονη ιδέα, που αντλεί την ποιητική της δύναμη από τον προσωπικό τόνο της φωνής του, ο οποίος βγάζει την ποίηση του από τον Μεσαίωνα, μολονότι η μορφή των ποιημάτων παραμένει μεσαιωνική.

Το ποίημα είναι γραμμένο με τη μορφή της μπαλάντας, το όνομα της οποίας προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα βαλλίζω (=χορεύω) και δηλώνει ποίημα τραγουδιστικό και χορευτικό. Η μπαλάντα του Βιγιόν είναι η λεγόμενη γαλλική μπαλάντα, η οποία διακρίνεται από τη ρομαντική μπαλάντα (βλ. Α9, Α10, Α13 και Α19), γιατί έχει σταθερή μορφή. Αποτελείται από τέσσερις στροφές: οι τρεις έχουν τον ίδιο αριθμό στίχων (από 8 έως 12) και η τέταρτη το μισό αριθμό στίχων των προηγούμενων στροφών (από 4 έως 6). Η τελευταία στροφή λέγεται στάλσι-μο (γαλλικά: envoi), επειδή σ' αυτήν πρέπει να γίνεται φανερό για ποιο πρόσωπο ή για ποια ιδέα γράφτηκε η μπαλάντα. Ο τελευταίος στίχος της πρώτης στροφής -συχνά όμως και οι δύο τελευταίοι στίχοι- επαναλαμβάνονται ως τελευταίοι στίχοι σε όλες τις άλλες στροφές και ονομάζονται γύρισμα {γαλλικά: refrain). Οι ομοιοκαταληξίες είναι από τρεις έως πέντε και το πλέξιμο τους γίνεται με διάφορους τρόπους.

Το ποίημα μπορεί να διαβαστεί παράλληλα με το «Λαβωμένο περιστέρι και το συντριβάνι» του Απολλιναίρ (Α32) και με την «Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων- του Καρυωτάκη (Παράρτημα, αρ. 2). ποιήματα που συνομιλούν με την μπαλάντα του Βιγιόν.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ       

1. Ποιο είναι το κεντρικό θέμα του ποιήματος; Με ποιον τρόπο το πραγματεύεται ο ποιητής;

2. Ποια είναι η λειτουργία των ερωτήσεων που περιέχει το ποίημα;

3. Τι συμβολίζει, κατά τη γνώμη σας, η εικόνα του χιονιού στην κατακλείδα κάθε στροφής;

FRANCIS VILLON (Παρίσι 1431-;1480;). Γάλλος λυρικός ποιητής. Έχασε πολύ μικρός τον πατέρα του και ανατράφηκε από τον ιερέα Γκυγιώμ ντε Βιγιόν. Από ευγνωμοσύνη προς αυτόν υπέγραφε με το όνομα του. Το 1452 πήρε το δίπλωμα και τον τίτλο του Δασκάλου των τεχνών. Δεν συνέχισε όμως τις σπουδές του. γιατί είχε ήδη σχετιστεί με στοιχεία του υποκόσμου και ακολούθησε τον τρόπο ζωής τους. Από εδώ και πέρα το όνομα του συνδέεται με πολλές αξιόποινες πράξεις. Το 1463 καταδικάστηκε σε θάνατο για τη συμμετοχή του σε μια αιματηρή συμπλοκή. Τελικά η ποινή του μετατράπηκε σε δεκαετή εξορία από το Παρίσι. Από τότε χάθηκαν τα ίχνη του.

Έγραψε τις συλλογές ποιημάτων (κυρίως μπαλάντες) Η κληροδοσία ή Η μικρή διαθήκη (1456) και Η μεγάλη διαθήκη (1461).