συνεργασίες συναδέλφων

 

                             Αγαπημένη μου Αντιγόνη,

 

 

         Σε  πρωτοσυνάντησα όταν ακόμα ήμουν στο Γυμνάσιο –εξατάξιο τότε- και πρέπει να ομολογήσω, μια και η ειλικρίνεια είναι απαραίτητος όρος της διαχρονικής επικοινωνίας μας, ότι σε ... αντιπάθησα ! Παρά την ιδιαίτερη αδυναμία που έτρεφα κι εξακολουθώ να τρέφω στον πατέρα σου, τα κύματα θαυμασμού των άλλων προς εσένα μου προκαλούσαν φθονερή δυσφορία ή, αν θες, αδιαφορία. «Υπερηφάνεια», «αγέρωχο ήθος», «υψηλό φρόνημα», έννοιες στεγνές, μονοσήμαντες, χωρίς εσωτερική σύγκρουση. Χωρίς αμφιταλάντευση, χωρίς απόχρωση. Σκέτος επικός ηρωισμός. Χωρίς δισταγμό, χωρίς ενοχή.

Άλλωστε όλη η περιπέτειά σου φαινόταν να κινείται γύρω από το τρίπτυχο «πατρίς- θρησκεία- οικογένεια», αξίες που ταλαιπώρησαν τη γενιά μου και που προσωπικά με άφηναν παγερά αδιάφορη. Ήσουν μεν ένα σύμβολο «αντίστασης κατά της εξουσίας», αλλά  υπερασπιζόσουν  ιδέες συμβατικές και παραδοσιακές. Και μόνο η έννοια του «συμβόλου» με απωθούσε γιατί είναι τυποποιημένη και απρόσωπη.

 

Σε γνώρισα καλύτερα μεσ’απ’τα μάτια των μαθητών μιας τάξης του ’95. Σ’έβλεπα από κοντά πια,- εσύ πάλι όχι- να τριγυρνάς με την Ισμήνη στους διαδρόμους του παλατιού και να σε πνίγει η οργή και το δίκιο. Δεν καταλάβαινα την τόση αγανάκτησή σου για τους νόμους των θεών, μια και δεν πιστεύω σε ... θεούς (ούτε καν σε θεό!). Δεν καταλάβαινα επίσης την τόση ευαισθησία για έναν Πολυνείκη αμφιβόλου ηθικής, μόνο και μόνο

επειδή ήταν συγγενής. Όμως αναγκάστηκα να σε παρακολουθήσω  να παίρνεις μαρτυρικά το μοναχικό σου δρόμο, αρνούμενη ακόμα και την συμπαράσταση της Ισμήνης, -τι εγωισμός!-, και δε μπόρεσα να μη θαυμάσω την ενέργεια που τόξευαν τα μάτια σου, το πάθος που σ’ έκανε ν’αγνοείς την έλξη της ζωής.

 

Καθώς οι χρονιές και οι τάξεις αλλάζαν, απέκτησα μια εξοικείωση πια κι είχα πάψει να σ’αντιπαθώ. Η μεγάλη όμως μεταστροφή έγινε πολύ αργότερα, όταν συνάντησα και γνώρισα καλά τον ... Κρέοντα. Τότε αντιλήφθηκα το βαθύτερο νόημα της στάσης σου, τότε είδα ξεκαθαρά την εσωτερική σου πάλη.

 

Βρέθηκες σ’έναν αιώνα όπου η εφεύρεση των  νόμων  ήταν μια αποκάλυψη. Χάρισε στον άνθρωπο την αίσθηση του δικαίου, ενός συστήματος καθολικού, απαραβίαστου, που ασφαλώς τον προστατεύει από τις αυθαιρεσίες και εξασφαλίζει μια αρμονική συμβίωση. Η τήρηση των νόμων, πίστεψε ο Κρέων, είναι το μυστικό κλειδί της αρμονίας του κόσμου, της οργανωμένης πολιτείας, και τάχτηκε θερμός και ειλικρινής υπερασπιστής τους, παραγνωρίζοντας την ενδεχόμενη ανεπάρκεια του κοινωνικού αυτού κατασκευάσματος. Η καθολικότητα και η παντοδυναμία τους παραμέρισε το  Ηθικό Δίκαιο. Έτσι και στη δική μου εποχή, όπου όλα είναι θεσμοποιημένα και « νομικοποιημένα», διάφοροι Κρέοντες ξεφυτρώνουν εδώ κι εκεί, αυτοδιοριζόμενοι υπερασπιστές του «Δίκαιου», σα μικροί θεοί ορίζουν και φυλάττουν νόμους, ενώ στο όνομα της δικαιωματικής κυριαρχίας παραβιάζουν στοιχειώδεις ανθρώπινες αρχές. - Μέχρι πού όμως φτάνει η υποχρέωσή μας να σεβόμαστε τους νόμους μιας πολιτείας όταν αυτοί είναι καταφανώς άδικοι;- Κι έτσι η Αντιγόνη-εσύ- γεννιέσαι ξανά και ξανά, υψώνοντας την αδύναμη μοναχική φωνή σου, γυρεύοντας απεγνωσμένα να στήσεις  όρθια τη σημαία τής ανθρώπινης αξιοπρέπειας, μιλώντας με μάτια φλογερά μέσα σ’ένα βουβό πλήθος που φοβάται να’χει γνώμη.

Στο δρόμο αυτό, το νόημα του να υπερασπίζεται κανείς έναν Πολυνείκη, είναι το να διεκδικεί το δικαίωμα του καθένα στη ζωή και το θάνατο, να περιφρουρεί την τιμή και την υπόσταση οποιουδήποτε ανθρώπου, ακόμα κι αν είναι εχθρός, εγκληματίας ή  τρομοκράτης. Η κατάχρηση της βίας  με την επικάλυψη της « ηθικής  ποινής», και μάλιστα όταν αυτή ασκείται από την επίσημη εξουσία , «απανθρωποποιεί»  τον τύραννο αλλά κι όλη την κοινωνία που τον στηρίζει. Την επιστρέφει σ’επίπεδα ζωικά και η ζωή τότε ασφαλώς είναι αβάσταχτη.

 

Κάτω απ’αυτό το πρίσμα,η φωνή σου ακούγεται όχι απλώς διεκδικητική ή επαναστατική, αλλά τραγική. Γιατί το βαθύτερό της υπόστρωμα δεν είναι η οργή ούτε η εκδίκηση. Δεν έχει τη μονοσήμαντη διάσταση του μίσους, δεν είναι μονοκόμματη όπως νόμιζα, γιατί έχει να παλέψει με τον εαυτό της: η συμφιλιωτική δύναμη της αποδοχής –άνευ ορίων, άνευ όρων - οφείλει να βρει τα μέσα ώστε να γίνει τόξο,  όχι όμως για να χτυπήσει ή να τραυματίσει, αλλά για να ρίξει το βέλος που θα δείξει το δρόμο. Είναι η φωνή της συναινετικής αγάπης,της πνευματικής καθαρότητας που κατ’ανάγκη γκρεμίζει χωρίς να καταστρέφει. Που βρίσκει το θάρρος ν’ αντιμετωπίσει την πρόκληση αλλά αρνείται να χρησιμοποιήσει τα ίδια μέσα, γιατί στόχος είναι να κατανοήσει, ή καλύτερα, να νοηματοδοτήσει τον κόσμο. Η πορεία αυτή, που μοιάζει μ’εκείνην του Προμηθέα ή του Χριστού, οδηγεί οπωσδήποτε στην αυταπάρνηση, μια και θεωρεί αυτονόητο ότι υπάρχουν αξίες που υπερβαίνουν την ανθρώπινη ζωή.

 

Γιατί σου γράφω αυτό το γράμμα; Για να σου δείξω ότι δε μου είσαι πια ξένη. Βλέπω συχνά να τριγυρνάς ανάμεσά μας, μεταμφιεσμένη, κρυμμένη ίσως πίσω από κάποιο παιδικό ή ανδρικό  προσωπείο, παραλλαγμένη. Διακρίνω πια το βλέμμα σου, όχι μόνο στην αδιάλλακτη έκφραση της απόλυτης πίστης, αλλά και στο θρήνο της θηλυκής απαντοχής. Μπορώ  να διακρίνω και τη σκοτεινή σου  πλευρά, αυτή τη μυστική  anima, που πενθεί  σιωπηλά τον άνθρωπο που χάνεται άδικα, άσκοπα, αστόχαστα.Τον άνθρωπο που σπαταλιέται έχοντας χάσει τον προσανατολισμό του κι είναι  εχθρός κι είναι αδελφός. Το γράμμα μου είναι μια πρόσκληση από το μέλλον, με την ελπίδα ότι ίσως κι εσύ με γνωρίσεις,  κι όταν συναντηθούμε θ’ανταλλάξουμε έναν εγκάρδιο χαιρετισμό.

 

 

                                                                                                          Με αγάπη,

 

                                                                                                         Χριστίνα Παπαγγελή

 

συνεργασίες συναδέλφων