Βασίλης Συμεωνίδης

τεχνική υποστήριξη

Σταυρούλα Φώλια

συνεργασίες συναδέρφων

Για το νέο βιβλίο ιστορίας γενικής παιδείας της γ΄ λυκείου

δείτε: http://istoria3.blogspot.com/2007/12/blog-post.html

Σχετικά με το καινούριο βιβλίο της ιστορίας που διδάσκεται από φέτος στην Γ΄ Λυκείου, θεωρούμε, μετά από διδακτική εμπειρία τριών περίπου μηνών, ότι πρόκειται για ένα βιβλίο μάλλον προχειρογραμμένο και προβληματικό στη διδασκαλία του.

Τα εμπόδια όπου «σκοντάφτει» κανείς είναι πάρα πολλά. Για να δώσουμε σύντομα μία εικόνα τους θα περιοριστούμε αρχικά και ενδεικτικά στα εξής:

1.  Το πρώτο – πρακτικό – ζήτημα  είναι η ποσότητα της ορισθείσας (εξεταστέας και διδακτέας) ύλης. Μιλάμε για…180 σελίδες! Υπολογίζοντας πρόχειρα, χρειαζόμαστε 11 μήνες ανελλιπούς φοίτησης (!) για την αποτελεσματική διδασκαλία (με αξιοποίηση πηγών, χαρτών, εποπτικού υλικού, τεστ, με εργασίες και διαγωνίσματα).  Αν όμως συνυπολογίσουμε και τα  ουσιαστικά προβλήματα  που συναντάμε στο σχολικό αυτό εγχειρίδιο, ο απαιτούμενος χρόνος είναι κατά πολύ περισσότερος. Ενδιαφέρουσα σημείωση: η διδακτέα – εξεταστέα ύλη του μαθήματος Ιστορίας Κατεύθυνσης γ΄ λυκείου  είναι 91 σελίδες και μάλιστα μικρού σχήματος.

2. Ασαφές παραμένει για μας, τους απλούς διδάσκοντες, το πώς επιλέχτηκαν τα ιστορικά στοιχεία που αξίζει να μνημονευτούν, δυσανάλογη πολλές φορές με τη σημασία τους η έκταση που αφιερώνεται σ’ αυτά. Εξαιρετικά πολλά παραδείγματα από την πρώτη, δοκιμασμένη στις αίθουσες, ενότητα, που αφορά την ελληνική επανάσταση.

Ενδεικτικά, γίνεται εκτενής αναφορά στο ποιος συνόδευε τον Υψηλάντη όταν, μετά τη μάχη στο Δραγατσάνι,  πέρασε τα σύνορα στις 15 Ιουνίου συνοδευόμενος από  δυο αδέλφια του και τον πιστό του αξιωματικό Γ. Λασσάνη ... (!) - σελ. 21, ή στη μεγάλη φθορά και σύγχυση που προκάλεσαν η ενδυμασία των Σουλιωτών που ήταν παραπλήσια των στρατιωτών του Αλβανού Πασά, όταν τα ξημερώματα της 8ης προς την 9η Αυγούστου όρμησαν ο Μάρκος και οι Σουλιώτες μέσα στο στρατόπεδο του Μουσταφά, στη θέση Κεφαλόβρυσο, κοντά στο Καρπενήσι - σελ.29, κ.α. πολλά !!!

Αντίθετα, θέματα ουσιαστικά όπως οι εμφύλιοι πόλεμοι,  τα δάνεια, το έργο του Καποδίστρια  καλύπτονται από αναφορές δυο σειρών (σελ. 31-32) ενώ αποσιωπούνται η Β΄ Εθνοσυνέλευση, τα συντάγματα της επανάστασης (εκτός του πρώτου).

3. Αρκετές ατεκμηρίωτες και αμφισβητούμενες κρίσεις παρεμβάλλονται στην αφήγηση, τις περισσότερες φορές άσχετες με τον τίτλο (θέμα) του αντίστοιχου κεφαλαίου. Τρανταχτό παράδειγμα η αναφορά στο Ρήγα, στο κεφαλαίο «Η πολιτική συγκρότηση των Ελλήνων στην επανάσταση» (εμβόλιμα στην αναφορά για την Α΄ …. Εθνοσυνέλευση!):

η Φιλική Εταιρία – όπως και ο πρωτομάρτυρας του έθνους Ρήγας Βελεστινλής στα τέλη του 18^ου -  αιώνα δεν αποσκοπούσε στην ίδρυση «Βαλκανικής Ομοσπονδίας» όλων των λαών της περιοχής, όπως εσφαλμένα υποστηρίζεται από ορισμένους. ( ...) στόχος ήταν η ίδρυση ελεύθερης ελληνικής πολιτείας, στην οποία θα συμμετείχαν και όλοι οι άλλοι ετερόγλωσσοι χριστιανοί ως Έλληνες πολίτες. (σελ. 31)

Προφανώς ανάμεσα στους ορισμένους είναι οι συγγραφείς του σχολικού βιβλίου που αντικαταστάθηκε. Σε ’κείνο διαβάζουμε:

«Όμως η πολιτική και εθνική δράση του Ρήγα ξεπερνάει πολύ τα όρια ενός απλού διδάσκαλου του γένους. Ο Ρήγας είναι μια παμβαλκανική πολιτική φυσιογνωμία η οποία συνέλαβε το σχέδιο να εξεγείρει όλους τους υπόδουλους λαούς της Βαλκανικής εναντίον του κοινού τυράννου, των Τούρκων. Πρώτος αυτός συνέλαβε την ιδέα μιας παμβαλκανικής ομοσπονδίας, με κυρίαρχο το ελληνικό στοιχείο, που θα αντικαθιστούσε την οθωμανική αυτοκρατορία.» Β. Σκουλάτου, Ν. Δημακοπούλου, Σ. Κόνδη, Ιστορία νεότερη και σύγχρονη, 1789-1909, σελ. 60, εκδ. ΟΕΔΒ).

Ανατρέχουμε σε έργα του ίδιου του Ρήγα για να βρούμε πού αποσκοπούσε.

«Νέα Πολιτική Διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης, της Μ. Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας». Στο συγκεκριμένο έργο περιλαμβάνεται και το «Σύνταγμα». «Άρθρον 1. Η Ελληνική Δημοκρατία είναι μία, με όλον που περιλαμβάνει εις τον κόλπον της διάφορα γένη και θρησκείας· δεν θεωρεί τας διαφοράς των λατρειών με εχθρικό μάτι· είναι αδιαίρετος, μ’  όλον οπού ποταμοί και πελάγη διαχωρίζουν τες επαρχίες της, αι οποίαι είναι ένα συνεσφιγμένον αδιάλυτον σώμα.» «Άρθρον 7. Ο αυτοκράτωρ λαός είναι όλοι οι κάτοικοι του βασιλείου τούτου, χωρίς εξαίρεσιν θρησκείας και διαλέκτου, Έλληνες, Βούλγαροι, Αλβανοί, Βλάχοι, Αρμένηδες, Τούρκοι και κάθε άλλο είδος γενεάς.»

Επίσης από το Θούριο:

«Στην δόξαν του πολέμου, να τρέξωμεν μαζύ.

Βουλγάροι, κι Αρβανήτες, Αρμένοι και Ρωμιοί,

Αράπιδες, και άσπροι, με μία κοινή ορμή.

Για την ελευθερίαν, να ζώσωμεν σπαθί»

Ανάλογα παραδείγματα διατρέχουν κατά πως φαίνεται όλο το βιβλίο, αντίθετα με τη συστηματικότητα και «αντικειμενικότητα» που εξαγγέλλεται στο εισαγωγικό σημείωμα: π.χ. η αποδοχή της ηγεσίας της Φιλικής Εταιρείας από τον Αλ. Υψηλάντη ήταν προϊόν …έλλειψης σύνεσης  (σελ.17), οι πρόκριτοι ήταν «γνωστοί» ως …δημοκρατικοί (σελ.30), αίτιο της αποικιοκρατίας ήταν  το χρέος εξαγωγής (sic) θεσμών, αξιών και …φιλανθρωπίας (σελ.53), στις αποικίες ο δυτικός άνθρωπος κατόρθωσε να εξαλείψει τη … δουλεία (και άλλες «ενδημικές μάστιγες»!!! –σελ.56), και άλλα πολλά…

4.  Όσον αφορά τη γλώσσα, διαπιστώνουμε εκφραστική φτώχεια:   

 Σταχυολογούμε τυχαία:

Επαναλήψεις: π.χ. στη σελ. 13 υπάρχει έξι φορές η λέξη διάκριση - διακριτός, στη σελ. 29 σε διάστημα 7 σειρών επανάληψη της έκφρασης παράτολμο εγχείρημα, στη σελ. 25 σε διάστημα 6 σειρών τέσσερις φορές η λέξη φιλελεύθερος κ.α.

Άπειρα ονοματικά σύνολα με επιθετικούς προσδιορισμούς, αξιολογικά συνήθως, και κατά κανόνα χωρίς τεκμηρίωση:  φωτοβόλος φάρος, φυσικοί ηγέτες, πρωτοφανής αγριότητα, ολέθριες συνέπειες (χωρίς να μας λέει ποιες), ανηλεής σφαγή, μαρτυρική χώρα, ιδιότυπο  καθεστώς (των παραδουνάβιων ηγεμονιών- δε θα ’πρεπε να μας εξηγήσει τι έκανε το καθεστώς ιδιότυπο;)  κλπ. κλπ.

Λέξεις επιδεικτικές,  εκτός χρήσης: νεήλυδες (σελ. 30), επιπολάζουσα ληστεία (σελ.34), πλησιόχωρα στρατόπεδα (σελ. 24)

Δραματικές εκφράσεις που κάθε άλλο παρά προσδίδουν αντικειμενικότητα: περίσσεψε ο ηρωισμός, περίσσεψε και η αφροσύνη (σελ. 21), χάραζε η ελευθερία (σελ.21), κλπ.

Και ένα αυτούσιο απόσπασμα: Οι πραγματικότητες της νότιας Ελλάδας διευκόλυναν την ίδρυση ανεξάρτητου και ομοιογενούς εθνικού κράτους των Ελλήνων. Οι πολιτικές και κοινωνικές πραγματικότητες της ίδιας περιοχής συνέβαλαν επίσης στη διαμόρφωση του πολιτεύματος που εντέλει επικράτησε. (σελ.31)

Συμπέρασμα: Πέρα από το ότι  δυσχεραίνει τη διδασκαλία, η γλώσσα αυτή σίγουρα δεν αποτελεί πρότυπο για μαθητές.

5. Τα προβλήματα στη δομή είναι πάρα πολλά (ανακολουθία τίτλου και στοιχείων του περιεχομένου, άχρηστες λεπτομέρειες, δυσαναλογία στην ανάπτυξη και παρουσίαση των θεμάτων, άσχετες παρεμβολές). Επίσης, οι ερωτήσεις που συνοδεύουν τα επί μέρους κεφάλαια προϋποθέτουν, πολλές φορές, για την απάντησή τους,  πληροφορίες που δεν υπάρχουν στο βιβλίο.

Όλες αυτές οι δυσκολίες επαυξάνονται λόγω της ανυπαρξίας χαρτών (όταν υπάρχουν, είναι ελλιπείς ή μη χρηστικοί), της απουσίας πολύπλευρων πηγών και πλούσιας βιβλιογραφίας .

Αναγκαζόμαστε να καταφύγουμε σε σχεδιαγράμματα και αναδιατυπώσεις, καταργώντας το βιβλίο. Είναι ενδεικτικό άλλωστε, ότι κανένας μαθητής  στα τέσσερα Γενικά Λύκεια της Δράμας δεν επιθυμεί, μέχρι στιγμής, να εξεταστεί στο μάθημα, πράγμα πρωτοφανές.

Επιθυμούμε να βρεθεί κάποια λύση.

Παπαγγελή Χριστίνα 3^ο  Λύκειο Δράμας

Ευδωρίδου Μαρία 4^ο  Λύκειο Δράμας

Συμεωνίδης Βασίλης 3^ο  Λύκειο Δράμας

Λιάρου Βαΐα 1^ο  Λύκειο Δράμας

Βάντση Κατερίνα 1^ο Λύκειο Ελευθερίου – Κορδελιού

http://istoria3.blogspot.com/2007/12/blog-post.html