για την απλοποίηση της γραφής

(επειδή φιλολογικό χρέος μας δεν είναι απλώς η εφαρμογή της γλωσσικής εκπαιδευτικής πολιτικής αλλά πρωτίστως η κριτική της)

Το κείμενο της δημοσίευσης με τίτλο «253 λέξεις για την αγραμματοσύνη...» είναι του Δημήτρη Γληνού. Τα στοιχεία της ταυτότητας του βρίσκονται στο τέλος της δημοσίευσης με μαύρα γράμματα σε μαύρο φόντο. Έκανα αυτή την μικρο-απάτη για να διαβαστεί το κείμενο απροκατάληπτα, χωρίς να το βαραίνει η υπογραφή. Οφείλω να ζητήσω συγνώμη για αυτή την εξαπάτηση που ωστόσο με κολάκεψε υπερβολικά καθώς το κείμενο θεωρήθηκε δικό μου.

Σε νέες σκέψεις τώρα. Είναι διαπιστωμένη η ύπαρξη πολλών ιδεολογημάτων και μύθων σχετικών με τη γλώσσα (ΕΔΩ) που εμποδίζουν την καθαρή και λογική ματιά σχετικά με τα γλωσσικά ζητήματα. Θα πρέπει να ξεπεράσουμε αυτές τις στρεβλώσεις για να συζητήσουμε ψύχραιμα. Επίσης, σε πολλές περιπτώσεις η ελληνική γλώσσα έχει γραφτεί με ποικίλους τρόπους. Είτε πρόκειται για διαλέκτους όπως η ποντιακή (ΕΔΩ) είτε για την κοινή νεοελληνική γλώσσα στην οποία εκδόθηκαν κάποια λογοτεχνικά έργα όπως η «Μεταμόρφωση» του Κάφκα (ΕΔΩ). Το ζήτημα του τρόπου γραφής της γλώσσας εμφανίζεται πολλές φορές στην ιστορία. Από τις εκδόσεις έργων της κρητικής λογοτεχνίας όπως η «Ερωφίλη» (ΕΔΩ) τυπωμένων με λατινικούς χαρακτήρες, τα φραγκοχιώτικα, τη φωνητική γραφή του Βηλαρά κλπ. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει μια συλλογή άρθρων σχετικών με τη «Φωνητική γραφή» από τις εκδόσεις Κάλβος (ΕΔΩ) από όπου είναι και το κείμενο του Δημήτρη Γληνού «θεραπεία της αγραμματοσύνης». Στο ίδιο βιβλιαράκι παρατίθενται ντοκουμέντα φωνητικής γραφής όπως είναι χειρόγραφα του Σολωμού και του Μακρυγιάννη ή ένα παραμύθι του Άρη Αλεξάνδρου που εκδόθηκε σε φωνητική γραφή το 1976 (ΕΔΩ)

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πάντα ότι είναι άλλο πράγμα η γλώσσα και άλλο η γραφή της. Έτσι γίνεται περισσότερο σαφές ότι η αξία της γλώσσας δεν εξαρτάται ούτε καθορίζεται από τον τρόπο γραφής της. Ούτε αυτός αποτελεί κίνδυνο για τη γλώσσα που εξελίσσεται γρηγορότερα αγνοώντας τις ιδεοληπτικές γλωσσαμυντορικές εμμονές.

Η «ανορθόγραφη» πραγματικότητα (δηλαδή η ασυνεπής απόκλιση από την ιστορική ορθογραφία) της πλειονότητας αυτών που έχουν ως μητρική γλώσσα τη νεοελληνική πρέπει να μας κάνει να αναρωτηθούμε μήπως δεν είναι τόσο στραβός ο γιαλός. Τίθεται, δηλαδή, το ζήτημα της απλοποίησης της γραφής. Προσωπικά δε θα είχα κανένα αισθητικό, ιδεολογικό ή άλλο πρόβλημα ακόμη και αν – όπως προτείνει ο Γληνός το 1930 – υιοθετούσαμε το λατινικό αλφάβητο. Ωστόσο, αναγνωρίζοντας τους συναισθηματικούς δεσμούς των περισσοτέρων με την ιστορική ορθογραφία (τόσο παράλογων και στρεβλών δεσμών μιας και οι πλειονότητα τους είναι ταυτόχρονα ανορθόγραφοι και έχουν συνηθίσει εύκολα στη χρήση του λατινικού αλφαβήτου σε φίρμες όπως mega, emboriki, alpha κλπ), καταλαβαίνω ότι θα ήταν πιο εφικτή μια γλωσσική πολιτική απλοποιήσεων της γραφής.

Ας πούμε, θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε με την κατάργηση των «αυ» και «ευ» και την αντικατάστασή τους από τα «αφ», «αβ», «εφ», «εβ», όπως έκανε ο Κώστας Βάρναλης (ΕΔΩ) έτσι ώστε και η ανάγνωση θα διευκολύνεται και θα πάψει ο παραλογισμός να τονίζουμε σύμφωνα (όπως για παράδειγμα στη λέξη αύριο). Πόσος κόπος και χρόνος και στρέβλωση του νου χρειάζεται για να «χωνέψουν» τα πρωτάκια του δημοτικού αυτούς τους παραλογισμούς; Επίσης, χωρίς μεγάλη αισθητική ζημιά, μπορούμε να καταργήσουμε τα άσκοπα διπλά σύμφωνα (λλ, μμ, σσ, κλπ). Και να συζητήσουμε για περισσότερες απλοποιήσεις. Νομίζω ότι όπως αποδείχθηκε ότι το μονοτονικό ήταν επιταγή των καιρών σύντομα θα αποδειχτεί ότι επιταγή των καιρών είναι και αυτές και άλλες απλοποιήσεις της γραφής.

Τα λινκ παραπέμπουν σε κείμενα που προλαβαίνουν τις αντιρρήσεις, αν θέλουμε να συζητάμε ψύχραιμα και όχι με βάση τις αμετακίνητες ιδεοληψίες μας. Ωστόσο θέλω να κλείσω με απόσπασμα από το «Διάλογο» του D. Solomos (ΕΔΩ) που ασκεί δριμύτατη κριτική στο πολυτονικό σύστημα γραφής 157 χρόνια πριν από την καθιέρωση του μονοτονικού.

«Εσύ ομιλείς για ελευθερία; Εσύ, οπού έχεις αλυσωμένον τον νουν σου από όσες περισπωμένες εγράφθηκαν από την εφεύρεση της ορθογραφίας έως τώρα, εσύ ομιλείς για ελευθερία;

[...]

-Καλά, καλά, αλλά λίγοι γνωρίζουν την παλαιάν ορθογραφία.

-Χαίρετε, λοιπόν, θείοι τόνοι, οξείες, βαρείες, περισπωμένες! χαίρετε ψιλές, δασείες, στιγμές, μεσοστιγμές, ερωτηματικές, χαίρετε! Ο κόσμος τρέμει τη δύναμή σας, και ουδέ ποιητής, ουδέ λογογράφος ημπορεί να γράψη λέξη, χωρίς πρώτα να σας υποταχθή. Εσείς εμπνεύσετε, πριν γεννηθήτε, τον Όμηρο, όταν ετραγουδούσε την Ιλιάδα ...

δημοσιευμένο στο http://smnds.blogspot.com/2008/12/668.html

και για την ετυμολογία ως εμπόδιο στην απλοποίηση της γραφής

Το πρόσχημα της ετυμολογίας παρουσιάζεται ως ένα επιχείρημα για τη διατήρηση της ιστορικής ορθογραφίας. Όμως αν πρέπει να γράφουμε έτσι ώστε να φαίνεται η αρχική προέλευση των λέξεων τότε τίθεται ένα ερώτημα με πολλές διαστάσεις.

Πώς θα έπρεπε να γράφονται όλα τα αφομοιωμένα δάνεια (λέξεις που η γλώσσα μας δανείστηκε από άλλες γλώσσες και τις ενσωμάτωσε στο δικό της κλιτικό σύστημα); Προφανώς στο αλφάβητο των γλωσσών από όπου προήλθαν (λατινικό, αραβικό, εβραϊκό, κυριλλικό). Πώς θα έπρεπε να γράφονται οι προ – ελληνικές λέξεις; Προφανώς στη Γραμμική Β΄ ή σε άλλα αλφάβητα. Πώς οι λέξεις που ανάγονται στην κλασική αρχαιότητα, πριν από την επινόηση της μικρογράμματης γραφής; Προφανώς με κεφαλαία.

Δηλαδή, αν θέλουμε να είμαστε συνεπείς και η γραφή μας να δείχνει όλες τις πλευρές τις ιστορίας της, θα καταλήξουμε σε κωμικά και δυσλειτουργικά αποτελέσματα. Μια ιδανική, λογική, λύση θα ήταν να υιοθετηθούν από το διεθνές φωνητικό αλφάβητο τα απαραίτητα σύμβολα για τη γραφή της κοινής νεοελληνικής.

Βέβαια τέτοιες ακραίες λογικές λύσεις σκοντάφτουν σε συναισθηματικούς παράγοντες. Και επιπλέον ποιες από τις ανθρώπινες δραστηριότητες υπαγορεύονται αυστηρά και μόνο από τη λογική για να απαιτούμε το ίδιο στη γραφή της γλώσσας. Οι παράγοντες που καθορίζουν τον τρόπο γραφής της γλώσσας βρίσκονται έξω από τη γλώσσα. Το ίδιο ισχύει και για τις περιπτώσεις που χρησιμοποιήθηκε ή χρησιμοποιείται κάποιος απλούστερος τρόπος γραφής. (Όμως χρησιμοποιούμε χωρίς πρόβλημα, εμείς και όλοι οι άνθρωποι, τους αραβικούς αριθμούς...)

«Υποχώρηση» λοιπόν από αυτό που επιτάσσει η λογική. Θα πρέπει με σεβασμό στην ιστορία να χρησιμοποιούμε το ελληνικό αλφάβητο (που προήλθε από το φοινικικό). Όμως πάλι το επιχείρημα της ετυμολογίας είναι έωλο. Μπορεί η σημασία κάποιων λέξεων να παρέμεινε αναλλοίωτη στο πέρασμα του χρόνου, η θάλασσα να είναι η θάλασσα και η ελιά η ελιά. Σύμφωνοι. Αλλά τι σημαίνουν σήμερα και τι σήμαιναν στην αρχαιότητα λέξεις όπως: αγχιστεία, ατιμία, πονηρός, παράδεισος, μαλακίζω και άλλα;

Και επί της ουσίας γιατί θα πρέπει να φαίνεται η προέλευση των λέξεων της νεοελληνικής στη γραπτή απόδοσή της; Η εκμάθηση και η χρήση της γλώσσας σε όλες της εκφάνσεις της δεν απαιτεί κάτι τέτοιο. Αυτό ας είναι δουλειά όσων θέλουν να σπουδάσουν τη γλώσσα μετά τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Είναι σκόπιμο και αναγκαίο να απλοποιήσουμε τη γραφή της νεοελληνικής όσο δυνατόν περισσότερο. Γιατί επιμένουμε στην ιστορική ορθογραφία και στα ιδεολογήματα που τη συνοδεύουν;

Αλλά οι απαντήσεις στα γλωσσικά ζητήματα βρίσκονται έξω από τη γλώσσα...

 (και ένα κείμενο του Ε. Πετρούνια, Ετυμολογία και προέλευση του λεξιλογίου της νέας ελληνικής http://www.greek-language.gr/greekLang/el/studies/history/thema_16/07.html )

δημοσιευμένο στο http://smnds.blogspot.com/2009/01/418.html