τρία κείμενα για το κρητικό ζήτημα (σελ. 215-219)

από το βιβλίο του Θεοχάρη Δετοράκη, Ιστορία της Κρήτης, Ηράκλειο 1990

1. Με βάση τις σχετικές πληροφορίες του βιβλίου σας και όσα αναφέρονται στο κείμενο που σας δίνεται, να παρουσιάσετε τις άμεσες συνέπειες που είχε ο θρίαμβος της πολιτικής του Βενιζέλου

Ευθύς μετά την παραίτηση του Πρίγκιπα Γεωργίου, ο βασιλιάς Γεώργιος Α' υπέδειξε ως νέο Ύπατο Αρμοστή Κρήτης τον Αλέξανδρο Ζαΐμη, πρώην πρωθυπουργό και μετέπειτα Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, πολιτικό έμπειρο και άνδρα υψηλού ήθους. Ο Ζαΐμης ανέλαβε τα καθήκοντα του στις 18 Σεπτεμβρίου 1906, με πενταετή εντολή. Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Γ. Θεοτόκης έγραφε στο τηλεγράφημα του στον Πρόεδρο της Κρητικής Βουλής : «δια του διορισμού τον κ. Ζαΐμη καθ’ υπόδειξιν της A.M. τον βασιλέως, επετεύχθη εν μέγα βήμα προς την ποθουμένην υπό των Κρητών και παντός τον Έθνους λύσιν του Κρητικού Ζητήματος».

Θεοχάρης Δετοράκης, Ιστορία της Κρήτης, Ηράκλειο 1990, σ. 450

σχολικό βιβλίο 215-216 («Η πολιτική του Βενιζέλου… οριστικής του επίλυσης».).

2. Με βάση τις σχετικές πληροφορίες του βιβλίου σας και όσα αναφέρονται στο κείμενο που σας δίνεται, να παρουσιάσετε την κατάλυση της Αρμοστείας στην Κρήτη και το πρώτο ενωτικό Ψήφισμα των Κρητών.

Τα μεσάνυκτα της 22 Σεπτεμβρίου 1908 και ενώ ο Ύπατος Αρμοστής Αλ. Ζαΐμης βρισκόταν σε διακοπές στην Αίγινα, οι Χανιώτες πολιτικοί Ελ. Βενιζέλος, Εμμ. Ξηράς, Χ. Πλουμιδάκης και Εμμ. Παπαγιαννάκης, εξέδωσαν προκήρυξη, με την οποία καλούσαν το λαό σε παγκρήτια συγκέντρωση στα Χανιά, για την κήρυξη της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα. Η προκήρυξη ήταν λιτή και σαφής: «Αγαπητοί συμπατριώται, της Βουλγαρίας ανακηρυχθείσης εις Βασίλειον, ανάγκη αμέσως αύριον να κηρύξωμεν και ημείς την ένωσιν». Πράγματι, το μεσημέρι της 23 Σεπτεμβρίου, σε επιβλητική συγκέντρωση στο πεδίο του Άρεως στα Χανιά, εγκρίθηκε ομόφωνα το πρώτο λαϊκό ψήφισμα της ένωσης. Στις μέρες που ακολούθησαν, εκδόθηκαν σε όλη την Κρήτη ταυτόσημα ψηφίσματα, ενώ, παράλληλα, η επίσημη κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας εξέδωσε το ακόλουθο ενωτικό ψήφισμα, που δημοσιεύτηκε την επομένη (24 Σεπτεμβρίου) στο «Παράρτημα της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος εν Κρήτη», όπως τιτλοφορήθηκε από την ημέρα αυτή η Εφημερίδα της  Κυβερνήσεως της Κρητικής Πολιτείας: «Η Κυβέρνησις της Κρήτης, διερμηνεύουσα το αναλλοίωτον φρόνημα του Κρητικού Λαού, κηρύσσει την ανεξαρτησίαν της Κρήτης και την ένωσιν αυτής μετά της Ελλάδος, όπως μετ' αυτής αποτελέση αδιαίρετον και αδιάαπαστον Συνταγματικόν Βασίλειον. Παρακαλεί την A.M. τον Βασιλέα ν' αναλάβη την διακυβέρνησιν της νήσου. Δηλοί ότι μέχρι τούτου θέλει συνεχίσει να κυβερνά την Νήσον εν ονόματι της A.M. του Βασιλέως των Ελλήνων, κατά τους νόμους του Ελληνικού Βασιλείου. Εντέλλεται εις τας Αρχάς της νήσου, όπως, συμφώνως τω ψηφίσματι τούτω, εξακολουθήσωσι ν' ασκώσι τα καθήκοντα της υπηρεσίας των».

Θεοχάρης Δετοράκης, Ιστορία της Κρήτης, Ηράκλειο 1990, σ. 452

σχολικό βιβλίο 216-217 (όλο το κεφάλαιο 6, Η κατάλυση της Αρμοστείας στην Κρήτη και το πρώτο ενωτικό Ψήφισμα των Κρητών).

3. Με βάση τις σχετικές πληροφορίες του βιβλίου σας και όσα αναφέρονται στο κείμενο που σας δίνεται, να παρουσιάσετε την ανάλυψη της πρωθυπουργίας στην Ελλάδα από τον Βενιζέλο και την αρχική του στάση απέναντι στο κρητικό ζήτημα.

Λίγους μήνες αργότερα η κυβέρνηση αυτή ανασχηματίστηκε, όταν ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος, που ήλεγχε τα πολιτικά πράγματα στην Αθήνα μετά την επανάσταση στο Γουδί (1909), κάλεσε τον Ελευθέριο Βενιζέλο, για να του εμπιστευθεί τις τύχες της Ελλάδας (Σεπτέμβριος 1910).

Κατά τα δύο επόμενα έτη η Κρήτη διοικήθηκε με το σύστημα των τριμελών Επιτροπών. Η Ελληνική Κυβέρνηση, ακόμη και με Πρόεδρο τον Ελ. Βενιζέλο, απέρριπτε σταθερά το αίτημα των Κρητών βουλευτών, να γίνουν δεκτοί στο εθνικό κοινοβούλιο. Την άρνηση επέβαλλαν λόγοι διπλωματικοί, για να αποφευχθεί αντίδραση της Τουρκίας, αλλά και των Μ. Δυνάμεων, που διακήρυτταν ότι δεν θα επιτρέψουν μεταβολή του status quo της Κρητικής Πολιτείας.

Θεοχάρης Δετοράκης, Ιστορία της Κρήτης, Ηράκλειο 1990, σ. 454-455

σχολικό βιβλίο 218-219 (όλο το κεφάλαιο 8, Η μετάκληση του Βενιζέλου στην Αθήνα και οι επιπτώσεις στο Κρητικό Ζήτημα).