Η κοινωνία των πολιτών σε δράση

επιμέλεια: Δρ. Πολύβιος Ν. Πρόδρομος

            1. Τα τελευταία χρόνια το φαινόμενο του οργανωμένου εθελοντισμού απέκτησε στον ελληνικό χώρο νέες και πρωτότυπες ποιοτικές και ποσοτικές διαστάσεις που υπερβαίνουν τις παλαιές εμπειρίες της παραδοσιακής φιλανθρωπίας. Η οργανωμένη εθελοντική δράση τείνει να καταστεί μια σημαντική συνιστώσα της «κοινωνίας των πολιτών» ή πιο σωστά αποτελεί το πιο ορατό ίσως δείγμα ότι μια «κοινωνία των πολιτών» άξια του ονόματός της, αρχίζει να οικοδομείται στη χώρα μας.

            2. Μιλώντας εδώ για «κοινωνία των πολιτών» αναφερόμαστε σε όλη εκείνη τη σφαίρα των κοινωνικών σχέσεων που γεννώνται αυθόρμητα «από τα κάτω» ως προϊόν της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι (στην ευρύτερή της εκδοχή, που περιλαμβάνει όχι μόνο την ίδρυση σωματείων ή ενώσεων προσώπων που δεν έχουν νομική προσωπικότητα, αλλά και τη σύσταση ιδρυμάτων), και σχηματίζουν ένα κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο κυριαρχεί η ιδέα τού «καλώς εννοούμενου συμφέροντος», δηλαδή η αξιολόγηση του προσωπικού συμφέροντος στο πλαίσιο ενός ευρύτερου κοινωνικού συμφέροντος.

                3. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του οργανωμένου εθελοντισμού, που τον καθιστά ένα εξειδικευμένο υποσύστημα της «κοινωνίας των πολιτών», είναι ο αλτρουιστικός προορισμός των αποτελεσμάτων της δραστηριότητάς του και ιδίως ο τρόπος πραγμάτωσής τους, ο οποίος βασίζεται στην εκτέλεση προγραμμάτων εθελοντικής εργασίας.

            4. Τα πεδία παρέμβασης των εθελοντικών οργανώσεων είναι πολλαπλά και διαφορετικά μεταξύ τους, αρκετές δε από τις οργανώσεις αυτές δραστηριοποιούνται ταυτόχρονα σε περισσότερα πεδία. Υπάρχουν, ίσως, «πολλοί» εθελοντισμοί, ο καθένας με τη δική του φυσιογνωμία, ταυτότητα και μέθοδο δράσης, κοινό χαρακτηριστικό όλων όμως είναι η συνδρομή τους στην πραγματοποίηση θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών (Ελλήνων και αλλοδαπών), τα οποία για διαφόρους λόγους, νομικούς ή πραγματικούς, δε βρίσκουν επαρκή ή αποτελεσματική ικανοποίηση ή απαιτούν για την προστασία και την προαγωγή τους την κινητοποίηση των εθελοντικών ενεργειών της κοινωνίας (χαρακτηριστικό παράδειγμα, το δικαίωμα στο περιβάλλον).

            5. Ένα σημαντικό μέρος του εθελοντισμού στον ελληνικό χώρο - αν και αναλογικά μικρότερο εν συγκρίσει προς άλλες ευρωπαϊκές χώρες - δραστηριοποιείται στον τομέα των υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής πρόνοιας, με αντικείμενο κυρίως την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών σε δοκιμαζόμενα πρόσωπα: ασθενείς και άτομα τρίτης ηλικίας, άτομα με ειδικές ανάγκες, εγκαταλελειμμένα παιδιά, ανήλικοι και οικογένειες σε δυσκολίες, ανύπαντρες μητέρες, τοξικοεξαρτημένοι, ψυχικά πάσχοντες, χρόνιοι ασθενείς, φυλακισμένοι και πρώην φυλακισμένοι, οροθετικοί και ασθενείς με AIDS, ξένοι μετανάστες, Τσιγγάνοι, αλκοολικοί, άστεγοι, κ.λπ. Αυτή τη μορφή εθελοντισμού, που είναι περισσότερο προσανατολισμένη στην παροχή κοινωνικής φροντίδας σε πρόσωπα που βρίσκονται σε κατάσταση ανάγκης, θα μπορούσαμε να τη προσδιορίσουμε με τον όρο «κοινωνικός εθελοντισμός».

            6. Σημαντική ανάπτυξη παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια ο «περιβαλλοντικός εθελοντισμός», ο οποίος δραστηριοποιείται στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος, και ο «εθελοντισμός πολιτικής προστασίας» με αιχμή την πρόληψη και κατάσβεση δασικών πυρκαγιών. Αρκετά διαδεδομένη εμφανίζεται επίσης η παρουσία του «πολιτιστικού εθελοντισμού», με επίκεντρο την παροχή πολιτιστικών υπηρεσιών και τη διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς, ενώ πιο πρόσφατα, σημαντικό ενδιαφέρον παρατηρείται και για προγράμματα «διεθνούς εθελοντισμού», που προωθούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο των πολιτικών για τους νέους, όπως η «Ευρωπαϊκή Εθελοντική Υπηρεσία», ή από μη κυβερνητικές οργανώσεις διεθνούς συνεργασίας και αλληλεγγύης με αντικείμενο την παροχή ανθρωπιστικής, επισιτιστικής και αναπτυξιακής βοήθειας προς τις αναπτυσσόμενες χώρες ή τον άμαχο πληθυσμό εμπόλεμων χωρών.

            7. Σε όλες τις προαναφερόμενες μορφές του ή και άλλες που δεν εντάσσονται στην ενδεικτική αυτή κατηγοριοποίηση - ο εθελοντισμός έχει ως αντικείμενο την πραγματοποίηση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων που κατοχυρώνονται άμεσα ή έμμεσα στο ισχύον Σύνταγμα ή απολαμβάνουν διεθνούς προστασίας στον έναν ή τον άλλον βαθμό. Υπό την έννοια αυτή ο εθελοντισμός θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως μια μορφή «κοινωνικής εγγύησης» των θεμελιωδών δικαιωμάτων, δηλαδή μιας εξωτερικής εγγύησης της νομικής αποτελεσματικότητάς τους, επαφιέμενης στην αυτόνομη πρωτοβουλία των πολιτών.

            8. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της εθελοντικής δράσης, νοούμενης ως «κοινωνικής εγγύησης» των θεμελιωδών δικαιωμάτων, είναι ότι αυτή προσανατολίζεται στα δικαιώματα «τρίτων», ακόμη και αγνώστων (όπως συμβαίνει χαρακτηριστικά με την εθελοντική αιμοδοσία) και δεν περιορίζεται απλώς στη διεκδίκηση αυτών των δικαιωμάτων, αλλά συμβάλλει στην πρακτική συγκεκριμενοποίησή τους, με την παροχή υλικών ή ηθικών υπηρεσιών.

Από τον ημερήσιο Τύπο, (άρθρο συντομευμένο και διασκευασμένο)

Παρατηρήσεις

Α.   Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 110-130 λέξεις.                                                                

Β₁. «Ο Εθελοντισμός θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως μια μορφή “κοινωνικής εγγύησης” των θεμελιωδών δικαιωμάτων».

      Αξιοποιώντας την πιο πάνω πρόταση ως θεματική περίοδο, να αναπτύξετε το περιεχόμενό της σε μια παράγραφο 80-100 λέξεων.

Β₂. Με ποια συλλογιστική πορεία ο συγγραφέας αναπτύσσει τις σκέψεις του στην πέμπτη (5^η) παράγραφο του κειμένου; (Ένα σημαντικό μέρος του εθελοντισμού..… με τον όρο «Κοινωνικός εθελοντισμός»). 

Β₃. Ο συγγραφέας στην 4^η και 5^η παράγραφο του κειμένου του χρησιμοποιεί ως μέσο πειθούς και τα παραδείγματα. Να τα καταγράψετε και να τα αξιολογήσετε ως προς την πειστικότητά τους.

Β₄. α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις :

          υπερβαίνουν, συνδρομή, φροντίδας, πραγματοποίηση, διεθνούς.

     β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για κάθε μια από τις παρακάτω λέξεις :

         οργανωμένη, ελευθερίας, σημαντική, εμφανίζεται, παροχή. 

Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

«… Δεν θα μπορούσε επιτέλους, τώρα που όλοι γνωρίζουμε τα βάσανα των άλλων και δεν μπορούμε πλέον να επικαλούμαστε την άγνοια ως δικαιολογία, να αναλάβουμε τις ευθύνες μας και να προστρέξουμε για να προσφέρουμε βοήθεια σε όποιον υποφέρει, όπου υπάρχει ανάγκη και σε όποιον την έχει ανάγκη;…».

Με βάση τους προβληματισμούς που γεννούν τα λόγια του κοινωνιολόγου Ζίγκμουντ Μπάουμαν, καλείσθε να εκφωνήσετε μια ομιλία, ως εκπρόσωπος του Σχολείου σας, στον εκπολιτιστικό σύλλογο της περιοχής σας, αναφερόμενοι στην αξία της συνεργασίας και της αλληλεγγύης ως υπέρβαση του ατομικισμού, καθώς και στις επιπτώσεις της αποδυνάμωσης της ομαδικότητας στην προσωπικότητα κάθε ατόμου και στη συνοχή της κοινωνίας. (500-600 λέξεις).

δείτε ενδεικτικές απαντήσεις