ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ        ΚΓ: 2

στο: Επαιτεία και ελεημοσύνη (δείτε το κείμενο και τα θέματα)
 

επιμέλεια: Δρ. Πολύβιος Ν. Πρόδρομος
 

Α. Πριν λίγες μέρες δημοσιεύτηκε στον Τύπο ένα άρθρο με θέμα τη σχέση επαιτείας και ελεημοσύνης. Ο αρθρογράφος αναφέρεται, με ειρωνικό ύφος, στην ελεημοσύνη ως συναλλαγή που ενισχύει την κοινωνική ευημερία, αφού ο ελεήμων εκτιμώντας τις οικονομικές του δυνατότητες και τις μεταφυσικές του ανησυχίες, δρα ανάλογα προς τον επαίτη, που αιτείται βοήθεια. Προσθέτει στο ίδιο ύφος, πως η επαιτεία λειτουργεί ως μηχανισμός αναδιανομής του εθνικού εισοδήματος υπέρ των φτωχών και μείωσης των κοινωνικών εντάσεων, χωρίς να επιβαρύνει την εθνική οικονομία. Αντιπαρερχόμενος το όποιο θρησκευτικό υπόβαθρο του καθενός μας, αξιολογεί τόσο την επαιτεία όσο και την ελεημοσύνη ως πράξη αντικοινωνική και εξευτελιστική. Και τούτο γιατί ο επαίτης ζει χωρίς να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του προς την πολιτεία, ενώ παράλληλα η προσωπική ελεημοσύνη μεταβάλλει τον χαρακτήρα ενός κοινωνικού προβλήματος σε προσωπικό. Διασαφηνίζει πως η ελεημοσύνη ως προϊόν ηθικού εκβιασμού συνιστά πράξη συνενοχική του εξευτελισμού του επαίτη. Εντοπίζει σ’ αυτήν, τον καθησυχασμό της κοινωνικής συνείδησης του ελεήμονος που τον απενεργοποιεί από τις κοινωνικές του υποχρεώσεις. Καταλήγοντας, συμπεραίνει, πως η σύμπτωση επαιτείας και ελεημοσύνης διαφθείρει, αφού περιορίζει τον αλτρουιστικό χαρακτήρα της πράξης.

Β1. Θεματική περίοδος: Η ελεημοσύνη προς τον επαίτη δεν γίνεται πάντοτε συνειδητά και αυθόρμητα, αλλά και ως απότοκο ηθικού εκβιασμού.

Σχόλια:

·       Ο επαίτης παρουσιάζεται ως άτυχος και αδικημένος συνάνθρωπός μας.

·       Τα ικετευτικά λόγια και χέρια του επαίτη ασκούν ψυχολογική πίεση στον ελεήμονα.

·       Αισθανόμαστε ενοχές επειδή εμείς έχουμε, τουλάχιστον, τα αναγκαία προς το ζην.

·       Αγνοούμε πότε ο ζητιάνος είναι πραγματικά άτυχος, πότε επαγγελματίας και πότε η ζητιανιά είναι το δεύτερο επάγγελμά του.

·       Οι επαίτες γύρω μας δημιουργούν ένα καταθλιπτικό κλίμα, ικανό να μας ασκήσει ψυχολογική πίεση και η εικόνα τους να μας δημιουργήσει ηθικά διλήμματα.

·       Οι επαίτες, κυρίως τα παιδιά, θα έχουν επιπτώσεις από τα αφεντικά- «προστάτες», αν δεν επιστρέψουν με ικανοποιητικό «μεροκάματο».

Κατακλείδα: Η επαιτεία είναι κοινωνικό φαινόμενο και πρέπει να αντιμετωπιστεί από την Πολιτεία και όχι από την εξατομικευμένη «φιλανθρωπία». Εκεί όμως που δεν υπάρχει κοινωνική ομπρέλα και στήριγμα συλλογικό, μπαίνει σε λειτουργία η ατομική ανάγκη που απευθύνεται στις ενοχές του καθενός μας ξεχωριστά.

Β2. Στην παράγραφο αυτή ο συγγραφέας αρχικά εκθέτει επιμέρους τεκμήρια-στοιχεία (ειδικό) (Θα μπορούσε κανείς να δει ... βούλησή τους / Ο επαίτης ... ταυτόχρονα / Ο δίδων ... ανάλογα). Βασιζόμενος σ’ αυτά οδηγείται σε μια γενικότερη πρόταση-συμπέρασμα (γενικό) (Συνεπώς η επαιτεία ... ευημερία). Συνεπώς η συλλογιστική πορεία είναι ΕΠΑΓΩΓΙΚΗ (ατελής, αίτιο-αποτέλεσμα)

B3. α) Επειδή η επαιτεία βασίζεται στην ατομική βούληση και πρωτοβουλία και δεν απαιτεί κρατικούς γραφειοκρατικούς διοικητικούς μηχανισμούς (άρα) δεν επιβαρύνει άμεσα την εθνική οικονομία.

Στο συλλογισμό οι προτάσεις - προκείμενες είναι αληθείς και το συμπέρασμα ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.

Οι προκείμενες οδηγούν  με λογική αναγκαιότητα  στο συμπέρασμα  και  συνεπώς ο συλλογισμός έχει εγκυρότητα.

Αφού, λοιπόν, ο συλλογισμός έχει εγκυρότητα και αλήθεια, είναι λογικά ορθός.

β) συντηρητική < συν + τηρώ, επιτήρηση

    μετατρέπει < μετά + τρέπω, επιτροπή

    διαφορές < δια + φέρω, οισοφάγος

    εκπληρώσει < εκ + πληρώνω, συμπλήρωση

Β4. μάλλον, εκμαυλίζει, ζητιανιά, ανεξάρτητη, περιλαμβάνουν / εσωκλείουν

Γ. Τίτλος: σύντομος, περιεκτικός, χιουμοριστικός, ειρωνικός

     Γλώσσα: αναφορική λειτουργία της γλώσσας / γ΄ πρόσωπο, α΄ πρόσωπο

     Ύφος: σοβαρό, τυπικό

Η επαιτεία όνειδος του πολιτισμού μας

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

«Η αλήθεια είναι ότι είναι καλό το πόστο. Ώσπου να το πιάσω όμως πέρασα από ...σαράντα κύματα. Τις πρώτες ημέρες δεν είχα πρόβλημα. Ώσπου με πλησίασε κάποιος και μου εξήγησε τους κανόνες: «Μικρέ, αν δεν θέλεις να έχεις μπλεξίματα, στρίβε». Του κλάφτηκα. Εκείνος μου είπε ότι θα με άφηνε να ζητιανεύω εκεί αν μοιραζόμασταν το μεροκάματο. Θα με προστάτευε και θα μου έβρισκε φαΐ και ύπνο. Ο 17χρονος Ηλίας ήρθε από την Αλβανία μετά τον τραυματισμό του στις εμφύλιες συμπλοκές που ξέσπασαν εκεί. Με κομμένο χέρι ήταν άχρηστος για τη χώρα του. Αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσει την αναπηρία του για να ζήσει. Όπως φαίνεται όμως ακόμη και η ζητιανιά έχει μπει στους κανόνες της αγοράς εργασίας.

Μεταβατική παράγραφος

Η επαιτεία δεν είναι σύγχρονο φαινόμενο, αλλά αναντίρρητα έχει γιγαντωθεί λόγω της κρίσης. Τα ερωτήματά μας για τους επαίτες, μάς βασανίζουν την ώρα που φαινομενικά δύσπιστοι διώχνουμε το χιλιοστό ζητιάνο που μας εκλιπαρεί να χορτάσουμε την πείνα του, ενώ απολαμβάνουμε το ποτό μας. Δεν είναι όμως λογικό να ακολουθούμε την πεπατημένη, η οποία μας εξασφαλίζει την εφήμερη ψευδαίσθηση της σταθερότητας, που παρέχει η ομάδα. Αντίθετα, οφείλουμε με υπευθυνότητα να εστιάσουμε στα αίτια που τροφοδοτούν το κοινωνικό φαινόμενο της επαιτείας που τείνει να γίνει μάστιγα.

Αίτια επαιτείας:

1. Η επαιτεία είναι πολιτικό ζήτημα. Ο πλούτος έχει τριπλασιαστεί σε όλο τον πλανήτη αλλά η κοινωνία της υπεραφθονίας είναι για τους λίγους που τον μοιράζονται, έχοντας εξοστρακίσει στο περιθώριο εκατομμύρια ανθρώπους. Η κρίση ξεσκέπασε το χάος που έχτιζε χρόνια ο μονοδιάστατος καταναλωτικός άνθρωπος, διέρρηξε τα κατεστημένα ατομικιστικά νοήματα πάνω στα οποία στηριζόταν η κανονικότητα της καθημερινής ζωής. Η έλλειψη συγκεκριμένων και οργανωμένων κοινωνικών δομών παρέμβασης δημιουργούν ένα τεράστιο έλλειμμα στην προστασία των πολιτών, με αποτέλεσμα τις διαρκείς βασικές καθημερινές ανάγκες που προκύπτουν να αναπληρώνει η επαιτεία ως ένα αναγκαίο κακό είτε ως ένα μόνιμο υποκατάστατο κοινωνικής πολιτικής και προστασίας. Η ανάπτυξη των πολιτικών του νεοφιλελευθερισμού έχει ως άμεση συνέπεια τη μεταφορά ευθυνών, υποχρεώσεων και αυτονόητων κοινωνικών αγαθών και δικαιωμάτων με αυξητικό ρυθμό από το οργανωμένο κράτος στην κοινωνία, στους ίδιους τους πολίτες.

2. Η επιδείνωση των συνθηκών ζωής με την ανεργία έχει οδηγήσει στην περιθωριοποίηση πολλούς πολίτες σε όλη την Ευρώπη. Παγώνουν οι χρηματοδοτήσεις προγραμμάτων που αφορούν κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες, περικόπτονται κονδύλια που έχουν στόχο την υποστήριξη των πλέον ευάλωτων κοινωνικά ομάδων. Συχνά καθίσταται αδύνατο για τους επαίτες να προσληφθούν σε θέσεις εργασίας εξαιτίας της κοινωνικής απάθειας, της ολιγωρίας του κράτους για οικονομική υποστήριξη, της έλλειψης απαραίτητων προσόντων και της ενδεχόμενης αναπηρικής ικανότητας. Τα άτομα που ζουν στους πρόποδες της κοινωνικής πυραμίδας είναι πιθανότερο να καταλήξουν στην επαιτεία.

3.  Οι κοινωνικές και οι οικονομικές συνθήκες που διαμορφώνονται από το κυρίαρχο κοινωνικό-οικονομικό σύστημα. Η όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και η συνεχής παραγωγή πολιτών κοινωνικά αποκλεισμένων και περιθωριοποιημένων δημιουργούν την φτώχεια και την εξαθλίωσή τους. Η φτώχεια, ο άνισος καταμερισμός του πλούτου, η έλλειψη κοινωνικής υποδομής και η αποθέωση του ατομικισμού, αποτελούν δυνάμεις και μηχανισμούς που φέρνουν οικογένειες και άτομα σε κατάσταση απελπισίας, και η επαιτεία αποτελεί διέξοδο, έστω και προσωρινή, για αναζήτηση βοήθειας. Η κοινωνία μας επιτρέπει το φαινόμενο της επαιτείας και το νομιμοποιεί. Δεν υπάρχει προγραμματισμός για τη βελτίωση της ζωής. Όλες οι συζητήσεις γίνονται για δείκτες παραγωγικότητας, πώς θα γίνουν πιο ανταγωνιστικές οι βιομηχανίες, πώς θα φτιάξουν διαρθρωτικά προγράμματα που να πιάνουν στόχους οικονομικών μεγεθών.

4.  Η επαιτεία μοιάζει να ακολουθεί τους κανόνες της αγοράς εργασίας: υπάρχουν κυκλώματα επιτήδειων, αφεντικά-προστάτες που συντηρούν αυτή την κατάσταση, αφού συνιστά επικερδή επιχείρηση. Επιπλέον, ορισμένοι ασυνείδητοι άνθρωποι έχουν κάνει επάγγελμα την επαιτεία, ενώ δε διστάζουν να ωθήσουν στη ζητιανιά ακόμα και τα παιδιά τους. Τα «παιδιά του δρόμου» είναι επικερδής επιχείρηση για τα επιτήδεια αφεντικά - «προστάτες» και κυρίως για μειονότητες που εκμεταλλεύονται, σε συνεργασία και με Έλληνες, τους ανήλικους μετανάστες που φθάνουν στην Ελλάδα. Δημιουργούν μια σύγχρονης μορφής δουλεία που ακούει στο όνομα Trafficking (εμπορία ανθρώπων). Γνήσιο τέκνο μιας ιδεολογίας που διαχωρίζει το ανθρώπινο είδος σε ανώτερους και κατώτερους κοινωνικά, φυσικά και πνευματικά ανθρώπους, στις πλάτες των οποίων ευδοκιμεί ένα ολόκληρο σύστημα παραοικονομίας.

5.  Η ζητιανιά είναι μια επιλογή που έρχεται από τα παλιά και έχει γίνει λύση για πολλούς τσιγγάνους, καθώς εδώ και χρόνια η κατηγορία αυτών των πολιτών έχει αφεθεί στη μοίρα της, χωρίς ούτε ως πρόσφατα τουλάχιστον η Πολιτεία να έχει παρέμβει ουσιαστικά στα προβλήματά τους. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει πως η ζητιανιά είναι φυλετικό χαρακτηριστικό μόνο των τσιγγάνων, είναι και κάθε κοινωνική ομάδα σε κάθε χώρα του κόσμου που στερείται τα απαραίτητα, την τροφή και τη στέγη, που ζει την κρατική και κοινωνική αδιαφορία.

6.  Και δεν είναι μόνο τα οικονομικά, είναι και τα πολιτικά συμφέροντα που με τον τρόπο τους συντηρούν την επαιτεία και την εκσυγχρονίζουν. Πραγματική μάστιγα αποτελούν στις μέρες μας οι κάθε μορφής τηλεμαραθώνιοι, τα κάθε μορφής show, εκδηλώσεις που διανθίζονται με το αίσθημα της «ευαισθησίας» και της «ανθρωπιάς» προκειμένου να καλυφθεί η συστηματική απουσία της Πολιτείας. Σ’ αυτό το κραυγαλέο έλλειμμα γίνεται μια ιδεολογικοποίηση της επαιτείας μέσα από διάφορες μορφές. Η επιχειρηματική φιλανθρωπία, οι χορηγίες κάθε μορφής στην ουσία αποτελούν μορφές άσκησης έμμεσης επαιτείας. Η έλλειψη, μάλιστα, συγκεκριμένου θεσμικού πλαισίου για την λειτουργία των πάσης φύσεως ΜΚΟ, δίνει τη δυνατότητα να δραστηριοποιούνται μεγάλα οργανωμένα κυκλώματα και οικονομικοπολιτικά συμφέροντα και να θησαυρίζουν στο όνομα των ευπαθών ομάδων. Η Πολιτεία με τρόπο προκλητικό ενισχύει την τεράστια βιομηχανία εκμετάλλευσης και πλουτισμού, όχι μόνο ενθαρρύνοντας την ίδρυση άπειρων ΜΚΟ, αλλά παραχωρώντας ρόλους συνδιαχείρισης και υλοποίησης κάθε μορφής υποστηρικτικών προγραμμάτων περιβάλλοντος και ιδεολογικοποιώντας το με το πλαστό περίβλημα της «συμμετοχής» των πολιτών ή των ενδιαφερόμενων κοινωνικών ομάδων». Και το τεράστιο ζήτημα που τίθεται τελικά, αφού η επαιτεία αυτής της μορφής συντελεστεί, είναι η διαχείριση και η αξιοποίηση των σωρευμένων πόρων και της αδιαφάνειας στη διαχείρισή τους.

Μεταβατική παράγραφος (συνέπειες)

Η επαιτεία αποτελεί την πιο άγρια και στυγνή εκμετάλλευση όχι μόνο στο ανθρώπινο σώμα αλλά και στην ψυχική υπόσταση του ατόμου κουρελιάζοντας κάθε έννοια αξιοπρέπειας. Το κράτος πρόνοιας, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η κοινωνία της γνώσης και των πολιτών καταρρέουν. Εξαντλήθηκαν στην ψευδεπίγραφη, επιδοματική ευμάρεια.

Η επαιτεία ως κοινωνικό φαινόμενο δεν αντιμετωπίζεται με την κατασκευή ή την επίκληση ευκαιριακών εσωτερικών εχθρών, άναρθρες κραυγές, ξύλινο κοινωνικό λόγο με γενικόλογες και άσφαιρες καταγγελίες. Ούτε όμως και η εξατομικευμένη φιλανθρωπία είναι αρκετή. Το κοινωνικό φαινόμενο της ζητιανιάς διογκώνεται με ταχύτατους ρυθμούς σε εθνικό επίπεδο και εξαιτίας αυτής της άνομης επίρρωσης καθίσταται ανέφικτος ο περιορισμός του προβλήματος με μοναδικό βοηθό την ατομική προσπάθεια.

ΛΥΣΕΙΣ

Με δεδομένο ότι οι λόγοι που εξωθούν τους ανθρώπους στην επαιτεία είναι πολύπτυχοι, πολύπτυχη θα πρέπει να είναι και η προσέγγιση του προβλήματος αυτού, με συνδυασμό πράξεων και ευθυνών.

·       Για μια ουσιαστική αντιμετώπιση του προβλήματος της επαιτείας αναγκαία κρίνεται η υπευθυνότητα, η συνεργασία και η συντονισμένη προσπάθεια όλων ανεξαρτήτως των εμπλεκομένων φορέων, δηλαδή της πολιτείας, ΜΚΟ, της τοπικής αυτοδιοίκησης και της Δημοτικής Αστυνομίας.

·       Είναι καθήκον της πολιτείας η σύσταση ενός κράτους πρόνοιας, ούτως ώστε να υφίσταται χρηματοδότηση προγραμμάτων που αφορούν ακριβώς τις ευάλωτες και κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες, αλλά κυρίως δημιουργία θέσεων εργασίας με στόχο την επαγγελματική αποκατάσταση των επαιτών.

·       Απαραίτητη κρίνεται η νοσοκομειακή περίθαλψη και η ίδρυση ειδικών κέντρων, επανδρωμένων με το κατάλληλο και εξειδικευμένο προσωπικό, για παροχή ψυχολογικής στήριξης στους επαίτες.

·       Ένα μέρος των επαιτών θα μπορούσε να ζήσει στα αμέτρητα εγκαταλειμμένα χωριά, με τα εγκαταλελειμμένα χωράφια. Με μια ακόμα και ελάχιστη οικονομική βοήθεια, θα μπορούσαν να έχουν μια αξιοπρεπή ζωή.

·       Η Εκκλησία, ως ένας από τους θεσμούς, να αφυπνιστεί αναλαμβάνοντας της ευθύνες της (υιοθέτηση άπορων οικογενειών, ξενώνες φιλοξενίας αστέγων, συσσίτια, οικονομική ενίσχυση απόρων κ.λπ.) συμπλέοντας με το λαό και όχι ταυτίζοντας την ιστορική της πορεία με το κράτος.

·       Η αντιμετώπιση της επαιτείας του πλέον απεχθούς, αποκρουστικού και αηδιαστικού φαινομένου, απαιτεί αταλάντευτη συνέπεια, συνέχεια σε σταθερή ιδεολογική βάση. Ο μεγάλος σύμμαχος σε αυτή την προσπάθεια πρέπει να είναι η κοινωνία των πολιτών. Αποτελεί χρέος όλων μας να δραστηριοποιηθούμε και να ενεργοποιήσουμε όλες εκείνες τις δυνάμεις που θα συμμετέχουν στη δημιουργία και ανάπτυξη μιας ανθρώπινης κοινωνίας, που θα έχει ως κεντρική μέριμνα το παιδί. Η κοινωνία που ανέχεται να βλέπει το παιδί επαίτη, δεν έχει μέλλον. Πρέπει, μάλιστα, να επιβάλλονται αυστηρές ποινές σε όσους εμπλέκονται στα κυκλώματα της παιδικής επαιτείας και εμπορεύονται τις αθώες παιδικές ψυχές.

·       Οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε ότι η επαιτεία συνιστά πληγή για τον πολιτισμό μας. Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο οφείλουμε ως υπεύθυνοι πολίτες να συμπαραστεκόμαστε στο συνάνθρωπο προσφέροντας την βοήθεια που μπορούμε. Και προς αυτή την κατεύθυνση μπορούν να βοηθήσουν τόσο το σχολείο, όσο και τα ΜΜΕ. Πιο συγκεκριμένα, το σχολείο οφείλει να διαμορφώσει νέους ευαίσθητους, εμφυσώντας τους ανθρωπιστικές αξίες, ιδανικά και αρχές μέσα από την παρεχόμενη εκπαίδευση. Επιπλέον, να ενθαρρύνει ανθρωπιστικές πρωτοβουλίες στο πλαίσιο του σχολείου, που θα έχουν ως στόχο την ανακούφιση των άπορων παιδιών, όπως προσφορά τροφίμων και ενδυμάτων ή σχολεία - ανάδοχοι παιδιών που επαιτούν κ.α. Τα ΜΜΕ από τη μεριά τους να φωτίσουν ολόπλευρα το θέμα της επαιτείας αφενός μεν ενημερώνοντας και ευαισθητοποιώντας τους πολίτες, αίροντας τις καχυποψίες τους και αφετέρου προστατεύοντάς τους από τα φαινόμενα της «επαγγελματικής» επαιτείας. Κι αν η οικονομική αρωγή φαίνεται πως διαιωνίζει την επαιτεία, δεν παύει ωστόσο να αποτελεί δείγμα ανθρώπινης αλληλεγγύης και αλτρουισμού.

·       Οι αλλαγές του πληθυσμού των επαιτών θα έπρεπε να έχουν γίνει ήδη αντικείμενο μελέτης των κοινωνικών υπηρεσιών του κράτους ή ακόμη και της πανεπιστημιακής έρευνας. Η καταμέτρηση των κοινωνικών ομάδων που ασκούν επαιτεία και η συστηματική δουλειά με αυτές, θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο.

·       Οφείλουμε να παραμερίσουμε τον νεοπλουτισμό, την έπαρση, την εύκολη και αήθη ανέλιξη, την αλαζονεία και τη λατρεία του βραχυπρόθεσμου και να στραφούμε με ενδιαφέρον στον άνθρωπο. Η οικογένεια να λειτουργεί προστατευτικά και υποστηρικτικά προς τα μέλη της. Ο εργαζόμενος να πάψει να είναι εκτεθειμένος στις διαδοχικές κρίσεις και στους ανεξέλεγκτους χειρισμούς των εταιρειών. Το κράτος να μεριμνά για τους πολίτες του, σεβόμενο την αξιοπρέπειά τους και τα δικαιώματά τους.

·       Δραστηριοποίηση και ενίσχυση φορέων και συλλόγων (το Χαμόγελο του Παιδιού, ο Συνήγορος του παιδιού), που αγωνίζονται για την κατοχύρωση, προστασία και προώθηση των δικαιωμάτων και συμφερόντων των παιδιών που διαμένουν μέσα στον ελλαδικό χώρο ανεξάρτητα από υπηκοότητα.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η απόσταση ανάμεσα στην αξιοπρεπή και τη μη αξιοπρεπή διαβίωση είναι πλέον απρόβλεπτη, όπως ανάμεσα στην ικεσία και την απαίτηση, τον βουβό θυμό και την απελπισία, τον ζητιάνο και τον οικονομικά διαλυμένο. Όσο τα όρια γίνονται ασαφή τόσο το βλέμμα μας στο τοπίο και στους ανθρώπους οφείλει να εμπλουτίζεται. Το ίδιο και τα συναισθήματά μας. Κι αν καμιά φορά σκύβουμε το κεφάλι περνώντας μπροστά από αυτούς τους ανθρώπους είναι γιατί ξέρουμε πως είναι αλήθεια αυτό που η Γαλάτεια Καζαντζάκη έγραψε: «από την κόλαση μου σού φωνάζω, εικόνα σου είμαι κοινωνία και σου μοιάζω»...