|
|
|
|
| ||||||
|
ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ
1. ΟΙ ΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ
Α. Ένας υπάλληλος γραφείου προσφέρει ένα δώρο στον διευθυντή του για την ονομαστική του γιορτή. Πώς σχολιάζει την ενέργεια αυτή: α) ο ίδιος ο διευθυντής που χαίρεται, β) ένας συνάδελφός του που αντιμετωπίζει τα δώρα προς τους ανωτέρους με καχυποψία, γ) η σύζυγος του υπαλλήλου που υπολογίζει τα χρήματά της;
1.2.2. Οι ακόλουθες λέξεις διαφοροποιούνται σημασιολογικά ανάλογα με την περίσταση και με το πρόσωπο που τις χρησιμοποιεί. Να γράψετε τι σημαίνουν οι λέξεις σε κάθε περίσταση που δίνεται. Α. Τράπεζα α) για έναν οικονομολόγο β) για έναν ιερωμένο. Β. Μυστήριο α) στο μάθημα των Θρησκευτικών β) σε ένα αστυνομικό μυθιστόρημα. Γ. Κόσμος α) για έναν φυσικό επιστήμονα β) για ένα καταστηματάρχη. Δ. Χορός α) σε μια σχολή μπαλέτου β) στο μάθημα της αρχαίας τραγωδίας. Ε. Βήμα α) στην αίθουσα του Κοινοβουλίου β) στο μάθημα της Γυμναστικής.
1.2.4. Με τις ακόλουθες προτάσεις χαρακτηρίζει ένας συνήθως απαισιόδοξος συνομιλητής σας συμβάντα και πρόσωπα με απορριπτική διάθεση. Πώς θα περιγράφατε ή θα χαρακτηρίζατε εσείς τα ίδια συμβάντα και τα ίδια πρόσωπα από τη θετική τους πλευρά; Παράδειγμα: α) Κι άλλο τσιμέντο έπεσε στη γειτονιά. β) Επιτέλους κτίστηκε το οικόπεδο με τα αγριόχορτα και τα σκουπίδια. Α. α) Ο μαθηματικός μας μιλάει αργά και βαρετά. β) ................................................................................................................. Β. α) Ο υποψήφιος δήμαρχος ήταν όλο φλυαρία και υποσχέσεις. β) ................................................................................................................. Γ. α) Μας μίλησε για τον υπολογιστή του και μάς έκανε επίδειξη γνώσεων. β) ................................................................................................................. Δ. α) Στην εκδρομή ο φιλόλογος μάς ξεποδάριασε σε μια περιοχή με κάτι αρχαίες κοτρόνες. β) ................................................................................................................. Ε. α) Ο γιατρός με την ομιλία του για το κάπνισμα μάς τρομοκράτησε. β) .................................................................................................................
2.3.3. Να κλιμακώσετε τις ακόλουθες προτάσεις σύμφωνα με το βαθμό ευγενείας που εκφράζουν, σημειώνοντας τους αντίστοιχους αριθμούς (1 έως 5) στα οικεία πλαίσια και αρχίζοντας από την πιο ευγενική διατύπωση. α) Παρακαλώ, περάστε έξω. β) Έξω γρήγορα! γ) Θα μπορούσατε να περιμένετε στην αίθουσα αναμονής; δ) Εδώ είναι γραφείο, δεν είναι αίθουσα αναμονής. ε) Κύριε, μας εμποδίζετε στη δουλειά μας.
3. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ
3.4.4. Να αντιστοιχίσετε κάθε φράση της στήλης Α με τον ομιλητή -στη στήλη Β- ο οποίος είναι πιο πιθανό να τη χρησιμοποιήσει, ιδιαίτερα κατά την εργασία του (ένα στοιχείο της στήλης Β περισσεύει).
3.5. Ερωτήσεις συνδυασμού αντικειμενικού τύπου και σύντομης απάντησης 3.5.1. Να επιβεβαιώσετε ή να απορρίψετε το περιεχόμενο των προτάσεων σημειώνοντας Χ στο αντίστοιχο πλαίσιο. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας στις περιπτώσεις γ), ε) και ζ).
Δικαιολόγηση
3.5.3. Να βρείτε ποιος και σε ποια περίσταση είναι πιθανότερο να πει ή να γράψει τα ακόλουθα κείμενα, σημειώνοντας Χ στο αντίστοιχο πλαίσιο. Να δικαιολογήσετε τις επιλογές σας. Α. Αυτό το μοντέλο εφοδιάστηκε με ανεξάρτητες αναρτήσεις μπρος και πίσω, ενώ τα άλλα αυτοκίνητα της κατηγορίας του αρκούνται σε πίσω άξονα με υστερούντες βραχίονες. Εξάλλου σημειώθηκαν εξαιρετικά επίπεδα πρόσφυσης στις γρήγορες στροφές και ικανοποιητική αποτελεσματικότητα στην απόσβεση των κραδασμών. α) Μαθητής της έκτης Δημοτικού που περιγράφει σε συμμαθητή του το καινούργιο αυτοκίνητο του πατέρα του, β) Η γιαγιά του μαθητή μιλώντας σε φίλη της που βλέπει φωτογραφία του αυτοκινήτου σε περιοδικό, γ) Ο μηχανολόγος πατέρας του σε συνάδελφό του την ώρα της εργασίας, δ) Εκφωνητής σε ραδιοφωνική διαφήμιση. Δικαιολόγηση .............................................................................................................................................................
Β. Μπαίνει, που λέτε, ξαφνικά στην επίθεση, σουτάρει προς τη σέντρα, του ’ρχεται πίσω η μπάλα, αυτός φεύγει μπροστά, ντριμπλάρει, ξανασουτάρει καρφί στο δοκάρι! Φοβερή φάση! α) Αθλητικός συντάκτης σε κεντρικό τηλεοπτικό δελτίο ειδήσεων, β) Ο ίδιος συντάκτης σε φιλική συζήτηση, γ) Ο Γενικός Γραμματέας Αθλητισμού σε συνέντευξη τύπου, δ) Δικηγόρος που υπερασπίζεται τον πελάτη του στο δικαστήριο. Δικαιολόγηση .............................................................................................................................................................
4. ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ
4.3.3. Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων επιλέγοντας το κατάλληλο ουσιαστικό από αυτά που δίνονται στις παρενθέσεις: α) Οικονομική.............(συμβολή, ενίσχυση, προστασία) 200.000 δραχμών προσέφερε η κοινότητα στους πλημμυροπαθείς. β) Τα έσοδα λειτουργίας του συλλόγου καλύπτονται από τις ετήσιες οικονομικές .......................(ενισχύσεις, αρωγές, συνδρομές ) των μελών του. γ) Χωρίς την κρατική ..................................... (προστασία, υποστήριξη, συνδρομή) θα ήταν αδύνατον να ολοκληρωθεί το έργο. δ) Ανέλπιστη ................................... (συμβολή, επικουρία, συνδρομή) για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης της επιχείρησης αποτέλεσε η χορήγηση δανείου. ε) Η οικογένειά του τού πρόσφερε την αναγκαία ηθική ............................... (ενίσχυση, επικουρία, συμπαράσταση) στις δύσκολες στιγμές της ζωής του. στ) Η ...................................... (συμβολή, αρωγή, ενίσχυση) των κατοίκων στην άμεση κατάσβεση της πυρκαγιάς ήταν καθοριστική.
4.3.4. Στις ακόλουθες προτάσεις να αντικαταστήσετε το ρήμα βοηθώ με το κατάλληλο συνώνυμο από αυτά που δίνονται σε παρένθεση (ένα περισσεύει). (ενισχύω, παραστέκομαι, επικουρώ, εξυπηρετώ, υποστηρίζω, ωφελώ) α) Οι συγγενείς και οι φίλοι τους βοήθησαν ................. ολόψυχα στις δύσκολες στιγμές, γι’ αυτό και αντιμετωπίζουν πάλι με αισιοδοξία τη ζωή. β) Εφόσον ο πατέρας του αρνήθηκε να τον βοηθήσει ................. οικονομικά για να αγοράσει ένα μηχανάκι, εκείνος αποφάσισε να εργαστεί το καλοκαίρι για να εξοικονομήσει το ποσόν. γ) Τι ταλαιπωρία! Ώρες πηγαινοερχόμουν από γραφείο σε γραφείο και κανείς υπάλληλος δεν μπόρεσε να με βοηθήσει.................. δ) Είναι πολύ αγαπημένα αδέλφια. Ο μεγάλος πάντοτε βοηθά ................. τον μικρότερο, όταν ο δεύτερος έχει προβλήματα με τους φίλους του. ε) Η εντατική προπόνηση την παραμονή του αγώνα δεν βοήθησε .................καθόλου την επίδοση της ομάδας.
5. Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ Η ΠΕΙΘΩ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ Η ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ
5.2.1. Να διαβάσετε το ακόλουθο κείμενο και να απαντήσετε στις ερωτήσεις που έπονται σχετικά με τη λογική δομή και τη νοηματική οργάνωσή του.
Η επίδραση της τηλεόρασης Οι σχέσεις των παιδιών και των νέων με την τηλεόραση προκαλούν συχνά μεγάλη ανησυχία σε γονείς και εκπαιδευτικούς. Ωστόσο, είναι μάλλον υπερβολικό να αποδίδονται όλα τα στραβά της εποχής στο τηλεοπτικό μέσον. Όπως όλοι γνωρίζουμε, η τηλεόραση κατηγορείται -και μάλιστα με έντονο φανατισμό, όταν πρόκειται για τα παιδιά- ότι καταστρέφει τη φαντασία, προκαλεί τη βία, υποσκάπτει την οικογενειακή ζωή, εμποδίζει την ανθρώπινη επικοινωνία και πολλά άλλα. Η τηλεόραση είναι αυτό το μαγικό κουτί που τα καθηλώνει, τα εμποδίζει να αναπτύξουν άλλες χρήσιμες δραστηριότητες και, κυρίως, να ασχοληθούν με τα μαθήματά τους, να «ανοίξουν και κανένα βιβλίο». Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια η άγονη αντιπαράθεση τηλεόρασης-βιβλίου τείνει να εγκαταλειφθεί. Γενική είναι η τάση παραδοχής ότι κάθε μέσον έχει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, τις ιδιαίτερες λειτουργίες του, εξυπηρετεί διαφορετικούς σκοπούς και καλλιεργεί διαφορετικές δεξιότητες. με αυτή την έννοια, θα ήταν προτιμότερο να αναζητήσουμε αλλού ερμηνείες για το πώς συμβαίνει η πλειονότητα (50-60%) των παιδιών από όλα τα κοινωνικά στρώματα να μη διαβάζει κανένα εξωσχολικό βιβλίο στον ελεύθερο χρόνο. Είναι πράγματι απορίας άξιο, αν αναλογιστούμε ότι το βιβλίο αποτελεί το κυριότερο και σχεδόν αποκλειστικό μέσον γνώσεων και πληροφοριών στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Είναι πράγματι απορίας άξιο το γεγονός ότι οι περισσότεροι νέοι δεν γνωρίζουν την πρακτική της ανάγνωσης παρά μόνο στο πλαίσιο των κανόνων που επιβάλλει το σχολείο και, βεβαίως, δεν καταλαβαίνουν τι σημαίνει «απόλαυση του κειμένου». Το εκπαιδευτικό σύστημα αποτυγχάνει συνολικά και συστηματικά να καλλιεργήσει μια ουσιαστική επιθυμία για το διάβασμα που να συνοδεύει ως αυθόρμητη επιλογή τα άτομα στην εκτός σχολείου ζωή τους. Είναι απλοϊκό να πιστεύουμε ότι η τηλεόραση είναι υπεύθυνη γι’ αυτό το φαινόμενο. Και τούτο επειδή ποτέ στην ιστορία δεν κυκλοφόρησαν τόσα πολλά βιβλία, όπως επίσης ποτέ στην ιστορία ο σχολικός θεσμός δεν υπήρξε ισχυρότερος και μαζικότερος από ό,τι στην εποχή της τηλεόρασης. Συνεπώς, πρέπει να ασχοληθούμε με τα βαθύτερα εκείνα αίτια που οδηγούν στην απόρριψη του βιβλίου από μια μεγάλη μερίδα των παιδιών αντί να περιοριζόμαστε στην ανακάλυψη «αποδιοπομπαίων τράγων». (Κείμενο της Αλεξάνδρας Κορωναίου από τον εβδομαδιαίο τύπο, συντομευμένο και ελαφρά διασκευασμένο) α) Ποια είναι η θέση-απόφανση της συντάκτριας; Σε ποιο / ποια σημεία του κειμένου την προβάλλει; β) Πώς διευκρινίζει / επεξηγεί αυτή τη θέση; γ) Με ποια στοιχεία (πληροφορίες, δεδομένα, συλλογισμούς) αιτιολογεί τη θέση; δ) Σε ποιο συμπέρασμα καταλήγει;
5.2.2. Να συμπληρώσετε τα ελλείποντα τμήματα των ακόλουθων επιχειρημάτων / συλλογισμών. Α) α) Ο Θαλής, ο Ηράκλειτος και ο Πυθαγόρας είναι Ίωνες φιλόσοφοι. β) Οι Ίωνες φιλόσοφοι είναι Προσωκρατικοί. γ) ....................................................................................................................... Β) α) Η πίεση χρόνου οδηγεί σε άγχος και επιθετική συμπεριφορά. β) Οι κάτοικοι των μεγάλων πόλεων ζουν υπό πίεση χρόνου. γ) ....................................................................................................................... Γ) α) Οι περισσότεροι επιμελείς μαθητές εισάγονται στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. β) ....................................................................................................................... γ) Η Μαρία είναι πιθανό να εισαχθεί στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Δ) α) .................................................................................................................. β) Η Ελένη παίρνει συχνά ηρεμιστικά χάπια. γ) Άρα η Ελένη είναι πιθανό να εθιστεί στα ηρεμιστικά χάπια που παίρνει συχνά. Ε) α) Ο γιος του γείτονά μας τραυματίστηκε χθες οδηγώντας μηχανάκι απρόσεκτα και χωρίς κράνος. β) Ο αδελφός μου οδηγεί μηχανάκι απρόσεκτα και χωρίς κράνος. γ) ..................................................................................................................
5.3. Να βρείτε τις αντιστοιχίες ανάμεσα στους συλλογισμούς της στήλης Α και στους όρους της στήλης Β.
5.4. Να επιβεβαιώσετε να απορρίψετε το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων, σημειώνοντας δίπλα στο αντίστοιχο πλαίσιο.
1ο κριτήριο για δεκαπεντάλεπτη δοκιμασία (ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΛΟΓΟΥ, ΠΕΙΘΩ, ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ) α. ΚΕΙΜΕΝΟ Η αφή μας πληροφορεί με σιγουριά πως τούτο το σώμα είναι θερμό και κείνο κρύο. Αυτό όμως είναι καθαρά ποιοτικό κριτήριο, ανεπαρκές για μια ποσοτική περιγραφή και μερικές φορές ασαφές. Αυτό αποδεικνύεται μ’ ένα πολύ γνωστό πείραμα. Έχουμε τρία δοχεία που περιέχουν κρύο, χλιαρό και ζεστό νερό αντίστοιχα. Αν βυθίσουμε το ένα χέρι στο κρύο και το άλλο στο ζεστό νερό, από το κρύο θα δεχτούμε ένα μήνυμα πως είναι κρύο και από το άλλο πως είναι ζεστό. Αν κατόπιν βυθίσουμε και τα δύο χέρια στο χλιαρό νερό, τα μηνύματα που δεχόμαστε από το καθένα έρχονται σε αντίθεση. Για τον ίδιο λόγο, ένας Εσκιμώος και ένας ιθαγενής κάποιας χώρας του Ισημερινού που θα συναντηθούν στη Νέα Υόρκη μια ανοιξιάτικη μέρα, θα σχηματίσουν διαφορετικές γνώμες για το κλίμα· ο ένας θα πει πως είναι ζεστό, ο άλλος κρύο. Ρυθμίζουμε όλα αυτά τα ζητήματα με τη βοήθεια ενός θερμομέτρου· ενός οργάνου που, στην πρωτόγονη μορφή του, σχεδιάστηκε από τον Γαλιλαίο. (Α. Einstein & L. Infeld, Η εξέλιξη των ιδεών στη Φυσική.. Μτφρ. Ε. Μπιτσάκη, εκδ. Δωδώνη, Αθήνα 1978, σ. 45)
β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1) Ποια είναι η θέση (απόφανση) του συγγραφέα; ............................................................................................................................................................. Μονάδες 3 2) Ποιο είναι το αποδεικτικό υλικό του; ............................................................................................................................................................. Μονάδες 3 3) Ποιο είναι το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει το κείμενο; ............................................................................................................................................................. Μονάδες 3
4) Να επιβεβαιώσετε ή να απορρίψετε το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων σημειώνοντας δίπλα στο αντίστοιχο πλαίσιο. Έπειτα να διορθώσετε τις προτάσεις που θεωρείτε λανθασμένες.
Μονάδες 2 (0,5 x 4) Διόρθωση ............................................................................................................................................................. Μονάδες 9
Ο ΛΟΓΟΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ
6.2.1. Να σημειώσετε δίπλα στο κάθε είδος λόγου στη στήλη Α τα γράμματα της στήλης Β που αντιστοιχούν.
6.2.2. Να επιβεβαιώσετε ή να απορρίψετε το περιεχόμενο των ακόλουθων προ- τάσεων σημειώνοντας δίπλα στο αντίστοιχο πλαίσιο.
Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ
7.3.1. Να επιβεβαιώσετε ή να απορρίψετε το περιεχόμενο των προτάσεων σημειώνοντας δίπλα στο αντίστοιχο πλαίσιο.
7.3.2. Να επιβεβαιώσετε ή να απορρίψετε το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων σημειώνοντας δίπλα στο αντίστοιχο πλαίσιο:
7.3.3. Να συμπληρώσετε τα κενά στις επόμενες προτάσεις με μία από τις λέξεις: συνέδριο, συνέλευση, συνεδρίαση, συμβούλιο, σύσκεψη, συνδιάσκεψη, συνομιλία, συζήτηση.
� Η νέα οικονομική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα συζητηθεί σε........................... κορυφής, στις Βρυξέλλες. � Τα δεκαπενταμελές μαθητικό ........................................... σε έκτακτη..................................... του αποφάσισε τη συμμετοχή του σχολείου στις εκδηλώσεις του Δήμου για το περιβάλλον. � Στο ετήσιο ........................... της Καρδιολογικής Εταιρείας επισημάνθηκαν οι βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος στη λειτουργία της καρδιάς. � Η γενική ................................ των εργαζομένων αναβλήθηκε, γιατί δεν είχε απαρτία. � Ο υπουργός προσκάλεσε σε .............................. τους αρμόδιους φορείς, προκειμένου να ληφθούν μέτρα για την αντιμετώπιση των συνεπειών μιας νέας ενδεχόμενης πλημμύρας.
7.3.4. Να συμπληρώσετε τα κενά με μία από τις λέξεις: άγονος, εποικοδομητικός, υποκειμενικός, αντικειμενικός, ατέρμονος, διεξοδικός.
� Όταν επιτυγχάνεται η επικοινωνία των συνομιλητών, τότε ο διάλογος είναι........................... . � Το δημοκρατικό κλίμα αποτελεί τη θεμελιώδη ........................... προϋπόθεση του διαλόγου. � Χωρίς τη διάθεση υποχώρησης των ομιλητών ο διάλογος γίνεται ................. � Το ήθος των ομιλητών, ως ........................... προϋπόθεση, μπορεί να ευνοήσει ή να ματαιώσει το διάλογο.
7.3.6. Να επιλέξετε τη σωστή σημασία της λέξης υπογραμμίζοντας την αντίστοιχη ερμηνεία. (Σε κάθε άσκηση υπάρχει μόνο μία σωστή απάντηση). i) κοινοτοπία: α) η ένωση των κατοίκων μιας περιοχής β) γνωστοποίηση μιας είδησης στο κοινό ενός τόπου γ) έντονο ενδιαφέρον του κοινού για τον τόπο του δ) συνηθισμένος λόγος ii) αμετροέπεια: α) η υπερβολική φιλοδοξία β) προβληματική έκφραση γ) πολυλογία δ) λόγος με μέτρο iii) δημοκοπία: α) κουραστική ομιλία β) προσπάθεια προσεταιρισμού του λαού με απατηλές υποσχέσεις γ) στατιστική μέτρηση του πληθυσμού μιας χώρας δ) δημόσια αγορά ή πώληση ενός προϊόντος iv) αθυρόστομος: α) γλυκομίλητος β) βωμολόχος γ) λιγόλογος δ) σιωπηλός
7.3.7. Ποιες από τις παρακάτω προϋποθέσεις ευνοούν τη λειτουργία του διαλόγου; α) μονοπώληση του λόγου από τον ικανότερο ομιλητή β) πειθώ γ) ισχυρογνωμοσύνη δ) διάθεση υποχώρησης ε) διαξιφισμοί στ) προσοχή στα λεγόμενα των ομιλητών Βάλτε σε κύκλο τη σωστή απάντηση: 1. (α, γ, στ) 2. (β, γ, δ) 3. (α, γ, δ) 4. (β, δ, στ) 5. (β, δ, ε)
7.3.11. Ενώστε με μία γραμμή τη λέξη με τη σημασία της:
2 κριτήριο για δεκαπεντάλεπτη δοκιμασία (ΔΙΑΛΟΓΟΣ)
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις επιλέγοντας μία από τις λέξεις που δίνονται στην παρένθεση: Διάλογος είναι, κατά τη δική μου γνώμη, να παραδεχτείς ότι η αλήθεια είναι (μοναδική, πολλαπλή, σπάνια). Ότι είναι (εφικτή, προσιτή, ανέφικτη) η πλήρης αλήθεια. Όταν λες ότι (αναζητάς, βρίσκεις, κατέχεις) εσύ την αλήθεια μόνος σου, είσαι (ισχυρογνώμων, δογματικός, επίμονος), δεν είσαι κριτικός νους. Του διαλόγου η μέθοδος είναι μόνο (η επιμονή, η πειθώ, η αλήθεια). Μονάδες 2
2. Να επιβεβαιώσετε ή να απορρίψετε την ορθότητα των ακόλουθων ορισμών σημειώνοντας σε κάθε περίπτωση: Σωστό - Λάθος:
Μονάδες 4
3. Ελευθερία έκφρασης, έλλειψη προκατάληψης, εριστικότητα, φανατισμός. Να επιλέξετε μία από τις παραπάνω φράσεις και να τη χρησιμοποιήσετε σε ένα κείμενο 5 γραμμών, όπου θα επισημαίνεται η επίδρασή της στο διάλογο. Μονάδες 6
4. Να μετατρέψετε το παρακάτω κείμενο σε διάλογο: Ο γιος καλεί τον πατέρα του να μαντέψει το βαθμό που πήρε στο μάθημα της γλώσσας. Ο πατέρας μαντεύει το 14, αλλά ο γιος του τον πληροφορεί πως πήρε 15. Ο πατέρας δείχνει ευχαριστημένος, αλλά γρήγορα απογοητεύεται, όταν ο γιος του τον πληροφορεί πως ο βαθμός που πήρε είναι πολύ χαμηλός, αφού η επίδοση της τάξης κυμάνθηκε από το 15 έως το 19. Μονάδες 8
1ο κριτήριο για ωριαία δοκιμασία (ΓΛΩΣΣΑ, ΛΟΓΟΣ)
α. ΚΕΙΜΕΝΟ «Γειά σου αγάπη μου» λέει ο σύζυγος στη σύζυγό του. Φωνάζει «γειά σου αγάπη μου» στην καινούργια προϊσταμένη, μόλις εκείνη συστήνεται στον ίδιον και στους συναδέλφους του στο γραφείο. Λέει «γειά σου αγαπητή μου» στη σύζυγό του. Μία ηλικιωμένη κυρία λέει «γειά σου αγαπητή μου» στη γάτα της. Γράφω υπηρεσιακή επιστολή στον έφορο του οικείου τμήματος φορολογίας εισοδήματος και τον αποκαλώ «Αγαπητέ κύριε Χ». Απευθύνομαι σε σας με τη φράση «αγαπητοί αναγνώστες». Γράφω υπηρεσιακή επιστολή στον έφορο και τον αποκαλώ «Αγαπημένε κύριε Χ». Σας αποκαλώ «αγαπημένοι μου αναγνώστες». Μία ηλικιωμένη κυρία λέει «γειά σου αγάπη μου» στη γάτα της. Όλες αυτές οι προσφωνήσεις είναι πολύ φιλικές. Αλλά γνωρίζουμε ότι δεν είναι όλες το ίδιο πιθανές. Κι αυτό επειδή από την εμπειρία μας με διάφορους ομιλητές έχουμε συγκροτήσει ένα πρότυπο γλωσσικών χρήσεων και ένα άλλο πρότυπο περιστάσεων στις οποίες χρησιμοποιούνται οι διάφορες εκφράσεις και έτσι γνωρίζουμε ποια γλωσσική χρήση ταιριάζει σε ποια περίσταση. Βλέπουμε ότι σε πολλές περιπτώσεις μία λέξη μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη θέση μιας άλλης και ότι οι σύζυγοι σε αντίθεση με τους εφόρους, μπορούν να προσφωνηθούν είτε με τη λέξη «αγάπη» είτε με τη λέξη «αγαπητή», αλλά γνωρίζουμε επίσης ότι σε άλλες περιστάσεις μία λέξη μπορεί να είναι περισσότερο κατάλληλη από μιαν άλλη. Οι γνώσεις μας για τη γλώσσα είναι εξαιρετικά σύνθετες. Διαθέτουμε όχι μόνο τη γνώση ενός τεράστιου, περίπλοκα δομημένου κώδικα αλλά και την εμπειρία των ποικίλων περιστάσεων της χρήσης του. Αυτή μας καθοδηγεί να επιλέξουμε ανάμεσα σε περίπου συνώνυμες λέξεις εκείνη που ταιριάζει στη δεδομένη περίσταση. Γνωρίζουμε τι είναι γλώσσα, εφόσον μπορούμε να συνθέσουμε ένα δείγμα της. Θα μπορούσατε να πείτε ότι εγώ τώρα χρησιμοποιώ γλώσσα, παρόλο που, αν το καλοσκεφτείτε, κάτι περίεργο συμβαίνει με τη γλώσσα αυτή. Καθώς κάθομαι σε ένα γραφείο σε ένα προάστιο της Αδελαϊδας στην Αυστραλία, κοιτάζοντας πού και πού έξω από το παράθυρο, μια ημέρα περισσότερο συννεφιασμένη από ό,τι συνήθως και μάλλον ψυχρή για Σεπτέμβριο, εσείς βρίσκεστε στη Νέα Υόρκη, στην Αθήνα ή στο Βερολίνο κάποια άλλη εποχή και σε συνθήκες άγνωστες σε μένα, έτσι ώστε ο τρόπος που εσείς κι εγώ χρησιμοποιούμε τη γλώσσα στη συζήτηση αυτή δεν είναι και ο πιο φυσιολογικός. Μάλλον θα έπρεπε να πω ότι είναι αρκετά αφύσικος, εφόσον το κείμενο που διαβάζετε τώρα το ξανακοίταξα στο Λονδίνο, τον Μάρτιο και διόρθωσα αρκετές από τις λέξεις που είχα γράψει στην Αδελαϊδα λαμβάνοντας υπόψη και τις υποδείξεις του εκδότη του βιβλίου που κρατάτε στα χέρια σας. Ο γραπτός λόγος είναι ένα πιο προσεγμένο, επεξεργασμένο είδος γλώσσας, που βρίσκεται μακριά από τις καθημερινές, αυθόρμητες και απρόβλεπτες περιπέτειες του προφορικού λόγου, ο οποίος αποτελεί και το μεγαλύτερο τμήμα της γλωσσικής δραστηριότητας σε όλο τον κόσμο και είναι, με αυτή την έννοια, η «φυσιολογική γλώσσα». (G. W. Turmer, Stylistics, Penguin, London σ. 7, απόσπασμα μεταφρασμένο και ελαφρά διασκευασμένο για τις ανάγκες του κριτηρίου)
β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Να εξηγήσετε γιατί ο συντάκτης του κειμένου κανονικά δεν θα χρησιμοποιούσε τη φράση «αγαπημένοι μου αναγνώστες». ............................................................................................................................................................. Μονάδες 2
2. Ποια από τα παραδείγματα που δίνονται στην πρώτη παράγραφο θα θεωρούσαμε ότι έχουν κατάλληλο ύφος; ............................................................................................................................................................. Μονάδα 2
3. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για τη σωστή χρήση της γλώσσας; ............................................................................................................................................................. Μονάδες 3
4. Να αναφέρετε τρεις από τους παράγοντες που διαμόρφωσαν το ύφος του κειμένου. ............................................................................................................................................................. Μονάδες 2
5. Ποιες πληροφορίες σχετικά με τον συγγραφέα (μορφωτικό επίπεδο, επάγγελμα, χαρακτήρας) μπορείτε να συναγάγετε από το απόσπασμα που διαβάσετε; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. ............................................................................................................................................................. Μονάδες 4
6. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση σημειώνοντας Χ στο αντίστοιχο πλαίσιο. Να δικαιολογήσετε τις επιλογές σας. i) Ο συγγραφέας αναφέρεται στις καιρικές συνθήκες
Δικαιολόγηση ............................................................................................................................................................. Μονάδες 2 (0,5+1,5)
ii) Σύμφωνα με τον συγγραφέα, ο γραπτός λόγος είναι «αφύσικος» επειδή
Δικαιολόγηση...................................................................................................................................... Μονάδες 2 (0,5+1,5)
7. Για ποιους άλλους λόγους ο συγγραφέας θεωρεί τον προφορικό λόγο περισσότερο «φυσιολογικό» από τον γραπτό; ............................................................................................................................................................. Μονάδες 3
3ο κριτήριο για ωριαία δοκιμασία (ΔΙΑΛΟΓΟΣ)
α. ΚΕΙΜΕΝΟ - Ό,τι άλλο, Παναγιωτάκη μου, αυτό όμως μη μου το ζητάς! - Δεν έχω, δηλαδής, το δικαίωμα να φάω κι εγώ ένα μεζέ σαν άνθρωπος -να, τα χταποδάκια μου- και να πιω το κρασί μου, σα φιλήσυχος πολίτης; - Δε γίνεται, Παναγιωτάκη μου! του είπε ο άλλος κοφτά. Να πας στην Ευταλία να στα μαγειρέψει. Κι άντε τσαμπούκ τσαμπούκ*, άδειαζέ μου το μαγαζί κι έχω δουλειά! Πλακώνει πελατεία. Ο ερίφης σώπασε, Σα να είδε πως τίποτα δε γίνεται, πως έπρεπε να το πάρει απόφαση. Τύλιξε τα χταποδάκι στο στράτσο, τα έβαλε υπομάλης και τράβηξε κατά την πόρτα. Μα η αγανάχτηση τον έπνιξε. Γύρισε, το λοιπόν, κι άρχισε καινούργια δημηγορία: - Στην Ευταλία... Άιντε συ να πεις στην Ευταλία να στα μαγειρέψει! Συ, που δεν είσαι άντρας της... Εγώ, δηλαδή, δεν έχω δικαίωμα να φάω ένα μεζέ, να πιω ένα κρασί; Αργά κατάλαβε πως μιλούσε στα κούφια, ένεκα που ο μαγαζάτορας είχε αποτραβηχτεί στην κουζίνα. Σήκωσε, το λοιπόν, τους ώμους και τράβηξε πάλι κατά την πόρτα. Φαίνεται όμως πως δε βολούσε η ψυχή του να ξεκολλήσει εύκολ’ απ’ το μαγαζί. Περνώντας μπροστά στην παρέα μας κοντοστάθηκε. Ήθελε κουβέντα. - Έχει τσιγάρο; Απόκριση καμιά. Είδαμε τι κολλιτσίδα ήταν, αν του μιλούσαμε ξεκολλημό δε θα ‘χε. Αυτός όμως εκεί! - Θέλω τσιγάρο. - Δεν έχει! του λέει ο Αγλέουρας. - Πώς δεν έχει, αφού καπνίζετε! Ήταν κι αναιδής. - Άιντε στο καλό! του λέει ο υποπλοίαρχος, κι άσε μας ήσυχους. Ακούς:
β. ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να επιβεβαιώσετε ή να απορρίψετε το περιεχόμενο των παρακάτω τεσσάρων προτάσεων σημειώνοντας Χ στο αντίστοιχο πλαίσιο. Σωστό Λάθος
Μονάδες 1,5 (0,25 Χ 6)
2. Να αντιστοιχίσετε κάθε αριθμό (πρόσωπα) με το αντίστοιχο κεφαλαίο γράμμα (φράσεις) και το αντίστοιχο μικρό (ύφος), ώστε να γίνεται φανερό ποιος μιλάει, τι λέει και με ποιο ύφος.
Μονάδες 2 (4 Χ 0,5)
3. Να εντοπίσετε δύο παραδείγματα από το κείμενο που να τεκμηριώνουν τα παρακάτω δεδομένα: 1. Η ιδιόλεκτος του μαγαζάτορα εντοπίζεται στις φράσεις: α) β) 2. Η φυσικότητα του διαλόγου διαπιστώνεται στις φράσεις: α) β) 3. Η αντιπάθεια των άλλων προς τον Παναγιωτάκη εκδηλώνεται με τις φράσεις: α) β) 4. Το μορφωτικό επίπεδο του Παναγιωτάκη διαφαίνεται στις φράσεις: α) β) Μονάδες 4 (8 Χ 0,5)
4. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση υπογραμμίζοντας την αντίστοιχη φράση
1. Τα εξωγλωσσικά στοιχεία της ομιλίας αποδίδονται με τη φράση: α) ήθελε κουβέντα β) κοντοστάθηκε γ) η αγανάχτηση τον έπνιξε δ) του λέει ο Αγλέουρας
2. Ο συγγραφέας στο συγκεκριμένο διάλογο ταυτίζεται: α) με τον Παναγιωτάκη β) με το μαγαζάτορα γ) με ένα μέλος της παρέας δ) με τον υποπλοίαρχο
3. «- Δε γίνεται, Παναγιωτάκη μου!» Με τη φράση αυτή: α) ο συγγραφέας αφηγείται το λόγο ενός ήρωά του β) ακούγεται παράλληλα η φωνή του συγγραφέακαι του ήρωα γ) ο συγγραφέας μιμείται το λόγο ενός ήρωά του δ) ο συγγραφέας σχολιάζει το λόγο ενός ήρωά του
4. Τα παραγλωσσικά στοιχεία της ομιλίας αποδίδονται με τη φράση: α) σώπασε β) τράβηξε κατά την πόρτα γ) σήκωσε τους ώμους δ) γύρισε το λοιπόν
5. Η σκηνή του διαλόγου παρουσιάζεται από την οπτική γωνία: α) του Παναγιωτάκη β) του υποπλοίαρχου γ) του αφηγητή δ) της Ευταλίας Μονάδες 2,5 (5 Χ 0,5) 5. Να αντικαταστήσετε τις υπογραμμισμένες φράσεις με άλλες ισοδύναμες που να εκφράζουν επίσημο ύφος: π.χ. Άιντε συ να πεις στην Ευταλία.... Πήγαινε να προτείνεις
1. του είπε κοφτά 2. άρχισε μια καινούργια δημηγορία 3. μιλούσε στα κούφια 4. Άντε στο καλό! του λέει ο υποπλοίαρχος 5. αν του μιλούσαμε ξεκολλημό δε θα ‘χε 6. Ήθελε κουβέντα Μονάδες 3 (6 Χ 0,5)
6. Στους παρακάτω διαλόγους να επισημάνετε, αν επιτυγχάνεται κάθε φορά η λειτουργία του διαλόγου και να δικαιολογήσετε τη γνώμη σας: Α - Δεν έχω, δηλαδής, το δικαίωμα - Δε γίνεται, Παναγιωτάκη μου!
Β - Έχει τσιγάρο; - Απόκριση καμιά
Γ - Θέλω τσιγάρο - Δεν έχει Μονάδες 3
7. Αφηγηθείτε το παραπάνω επεισόδιο σε ένα φίλο σας εκφράζοντας παράλληλα τη συμπάθειά σας προς το πρόσωπο του ήρωα. Μονάδες 4
|
|
