Για το νέο βιβλίο ιστορίας γενικής παιδείας της γ΄ λυκείου Ιστορία του Νεότερου και του Σύγχρονου Κόσμου.

Για το Μεταξά και τη δικτατορία της 4^ης Αυγούστου. (σελ. 106- 108 και 118-120)

 (πρώτο μέρος) επόμενο

1. Τι λέει για την εγκαθίδρυση και επικράτηση της δικτατορίας:

Σχολικό βιβλίο, αφήγηση (σελ. 106-107).

...εγκαθίδρυση -με συνέργεια του βασιλιά- του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου 1936. Ο Ιωάννης Μεταξάς θα καταλύσει τους δημοκρατικούς θεσμούς και θα κυβερνήσει έκτοτε, ως δικτάτορας, μέχρι τον θάνατό του. Η ελληνική κοινή γνώμη, εμποτισμένη στην πλειονότητά της από αρχές φιλελεύθερες, υπήρξε οπωσδήποτε αντίθετη στην ιδεολογία του αυταρχικού καθεστώτος. Η επικράτηση εντούτοις παρόμοιας υφής αυταρχικών καθεστώτων στο μεγαλύτερο τμήμα της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης και η ισχνότητα των μέσων στήριξης -εσωτερικών και εξωτερικών- μιας ενδεχόμενης αντίδρασης, σε συνδυασμό και με τον θάνατο των σημαντικότερων πολιτικών ηγετών της περιόδου μεταξύ των δύο πολέμων (Βενιζέλου, Τσαλδάρη, Παπαναστασίου και Μιχαλακόπουλου.)... συντέλεσαν ώστε η αντίθεση αυτή να μην οδηγήσει στην πτώση της δικτατορίας.

Τι δε λέει:

1.                  Ούτε κουβέντα για το Μάη 1936 στη Θεσσαλονίκη και τους δώδεκα νεκρούς διαδηλωτές εργάτες από σφαίρες των χωροφυλάκων που έστειλε η κυβέρνηση Μεταξά. (Ιστορία Ελληνικού Έθνους, ΙΕ, σελ. 378) Σύμφωνα με το Βρετανό πρέσβη ο κομμουνιστικός κίνδυνος ήταν πρόσχημα του Μεταξά για την κατάληψη της εξουσίας. (Ιστορία Ελληνικού Έθνους, ΙΕ, σελ.380)

2.                  Για τα βασανιστήρια: ρετσινόλαδο, πάγος, τράβηγμα νυχιών με τσιμπίδα, σιδερένιο στεφάνι που σφίγγει σταδιακά το κεφάλι, φάλαγγα. (Βουρνάς)

3.                  Για τις συλλήψεις, εξορίσεις και φυλακίσεις. Ξεχνάει τον Αϊ Στράτη, τη Γαύδο και πλήθος άλλων νησιών που είχαν γίνει τόποι εξορίας, ξεχνάει την Ακροναυπλία, φυλακή για  όσους θεωρούνταν κομμουνιστές αλλά και πολλούς άλλους που δεν ταυτίστηκαν με το καθεστώς. Οι διώξεις από το καθεστώς Μεταξά αφορούν πλήθος πολιτών,  Αλ. Σβώλος, Δ. Γληνός, Α. Μιχαλακόπουλος, ακόμα και ο Θ. Τσάτσος είναι ονόματα που δείχνουν την έκταση που πήραν οι διώξεις. Ο αριθμός όσων πέρασαν από την Ασφάλεια, όσων εκτοπίστηκαν είναι αδιευκίνιστος επειδή δεν ήταν απαραίτητο να δικαστούν. Υπολογίζονται από 50.000 έως 100.000. Να σημειωθεί ότι, συνολικά στη χώρα, τα μέλη του ΚΚΕ είναι περίπου 15.000. (Βουρνάς, Ιστορικά 3-8-2000, 7 ημέρες Καθημερινής 16-11-2003) Οι εκτοπίσεις και φυλακίσεις ήταν παλαιότερη τακτική του ελληνικού κράτους και κυρίως μετά το Ιδιώνυμο ν. 4229/1929 του Βενιζέλου πήραν περισσότερο πολιτικό χαρακτήρα. Όμως ο αναγκαστικός νόμος 117/18-9-1936 «περί μέτρων προς καταπολέμησιν του κομμουνισμού και των εκ τούτου συνεπειών» ήταν ένας σκληρός νόμος χωρίς προηγούμενο στα ελληνικά χρονικά. (Ιστορία Ελληνικού Έθνους, ΙΕ, σελ. 484)

4.                  Για αντιδράσεις του πολιτικού κόσμου όπως για παράδειγμα η διαμαρτυρία των Θ. Σοφούλη, Γ. Καφαντάρη, Τζ. Θεοτόκη: «Η 4^η Αυγούστου... αποτελεί το μελανώτερο σημείο της νεωτέρας ημών ιστορίας... Το σημερινό μας πολίτευμα, εάν δύναται να ονομασθεί πολίτευμα, είναι και καλείται Τρομοκρατία.... Διά της Τρομοκρατίας υφίσταται το σημερινόν καθεστώς.... Αι αυθαίρετοι συλλήψεις και φυλακίσεις, αι αθρόαι εκτοπίσεις, αι μάλλον απάνθρωποι κακοποιήσεις είναι συνήθη του καθημερινού βίου φαινόμενα. (Ιστορικά, 3-8-2000)

5.                  Ενδεικτικά μία ερμηνεία της φράσης θα καταλύσει τους δημοκρατικούς θεσμούς ώστε να γίνει σαφέστερη. Ας δούμε τι εννοεί: «περί αναστολής των διατάξεων άρθρων του Συντάγματος καθ’ όλην την χώραν.»: 5 ουδείς συλλαμβάνεται ... ανευ ητιολογημένου δικαστικού εντάλματος, 6 ανακοπή προφυλακίσεως επί πολιτικών εγκλημάτων, 10 δικαίωμα συνέρχεσθαι, 11 δικαίωμα συνεταιρίζεσθαι, 12 άσυλο κατοικίας, 14 ελευθερία τύπου, 20 απόρρητο επιστολών, και 95 εκδίκαση πολιτικών εγκλημάτων από ορκωτά δικαστήρια.  (Ιστορία Ελληνικού Έθνους, ΙΕ, σελ.384)

2. Τι λέει για την κοινωνική ασφάλιση και το ΙΚΑ:

Σχολικό βιβλίο, αφήγηση (σελ. 107)

Η λήψη, για πρώτη φορά, σοβαρών μέτρων στον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης -όπως ιδιαίτερα η σύσταση του ΙΚΑ, το 1937- προσφερόταν για να αμβλύνει την κοινωνική αντίδραση, χωρίς όμως να μπορέσει να την εξαλείψει.

Τι δε λέει:

1.                  Η ίδρυση του ΙΚΑ είχε συσταθεί ήδη από το 1934 και υπήρξε αίτημα μαχητικών διεκδικήσεων των εργαζομένων (Λιναρδάτος). ...συσταθέν δυνάμει του Ν. 6298/1934, πρώτος διοικητής υπήρξε ο Κανελλόπουλος Παναγιώτης 1934 – 1935. (επίσημο site του ΙΚΑ.)

2.                  Το 1934 ψηφίστηκε ο βασικός νόμος 6298/1934 «Περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων». Την ίδια περίοδο προωθήθηκαν επίσης νομοθετικά μέτρα για την ίδρυση φορέων κύριας ασφάλισης, όπως του Ταμείου Ασφαλίσεως Εμπόρων (ΤΑΕ) και του Ταμείου Επαγγελματιών και Βιοτεχνών (ΤΕΒΕ), που άρχισαν να λειτουργούν το 1940.

Το 1935 καθιερώθηκε η υποχρεωτική ασφάλιση όλων των μισθωτών στο Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΙΚΑ), που αποτέλεσε το γενικό φορέα κοινωνικής ασφάλισης των μισθωτών. Η λειτουργία του ΙΚΑ άρχισε την 1.1.1937, αλλά η χορήγηση παροχών ρυθμίστηκε το 1951 με τον Αναγκαστικό Νόμο 1846/51, ο οποίος με τις διαδοχικές του τροποποιήσεις συνθέτει και το ισχύον θεσμικό πλαίσιο του φορέα. (Γενική Γραμματεία Κοινωνικών Ασφαλίσεων, http://www.ggka.gr/asfalistikokefI.htm#_Toc26957680)

3.                  Βασιζόταν σε νομοσχέδια των τελευταίων κυβερνήσεων της αβασίλευτης δημοκρατίας, δε χρηματοδοτούνταν και η ασφάλιση γινόταν με πολύ αργό ρυθμό (Ιστορία Ελληνικού Έθνους, ΙΕ, σελ. 390). Προφανώς τα χρήματα διοχετεύονταν αφειδώς στην ΕΟΝ, πώς να περισσέψουν για το ΙΚΑ;

3. Τι λέει για την πολιτική:

Σχολικό βιβλίο, αφήγηση (σελ. 108)

Όταν, το 1936, ανέλαβε ο Μεταξάς τη διακυβέρνηση της χώρας, η πιθανότητα μιας πανευρωπαϊκής σύρραξης είχε ενισχυθεί και τα διλήμματα σχετικά με τον διπλωματικό προσανατολισμό της Ελλάδας ήταν μεγαλύτερα.

Σχολικό βιβλίο, παράθεμα (σελ. 119-120)

(... ο Βρετανός πρεσβευτής ρώτησε αν οι Έλληνες δεν θα θεωρούσαν ότι, μετά την ήττα της Ιταλίας, δεν ήταν σκόπιμη ένοπλη αναμέτρηση με τη Γερμανία· για να πάρει την απάντηση: «Μπορείτε ν’ αφήσετε σ’ εμένα αυτή την ευθύνη.)

Ιωάννης Κολιόπουλος, Η δικτατορία του Μεταξά και ο πόλεμος του ’40, Βάνιας, σελ. 230-231)

Τι δε λέει:

1.                  Για τον προσανατολισμό της Ελλάδας καθοριστική υπήρξε η πολιτική των Άγγλων. Οι συναισθηματικές και ιδεολογικές κλίσεις του Μεταξά (που ήταν γερμανόφιλος από την εποχή που εκπαιδεύονταν στην στρατιωτική ακαδημία Βερολίνου) αντίθετα με τις δεσμεύσεις του Βασιλιά προς την Αγγλία, οι εμπορικές συναλλαγές και οι εξελίξεις στα Βαλκάνια οδήγησαν προς την αντιφατική προσέγγιση στον αγγλικό και γερμανικό παράγοντα. (Ιστορία Ελληνικού Έθνους, ΙΕ, σελ. 397)

2.                  Ο Μεταξάς υπήρξε φιλικός προς την Αγγλία όπως και ο αγγλόφιλος Γεώργιος υπήρξε φιλικός προς το καθεστώς της 4^ης Αυγούστου,  ο Μεταξάς μειονεκτούσε έναντι του Γεωργίου που είχε τη στήριξη του στρατού και της βρετανικής κυβέρνησης (Ιστορία Ελληνικού Έθνους, ΙΕ, σελ. 397). Για τους Άγγλους, αρχικά η Ελλάδα ήταν περισσότερο χρήσιμη ως ουδέτερη χώρα (Ιστορία Ελληνικού Έθνους, ΙΕ, σελ. 403). Τον Ιανουάριο 1940 συνδέθηκε άμεσα και ουσιαστικά με την πολεμική προσπάθεια της Αγγλίας. Τυπικά παρέμενε ουδέτερη. (Ιστορία Ελληνικού Έθνους, ΙΕ, σελ. 408) Το «όχι» είχε ειπωθεί ήδη πριν το ιταλικό τελεσίγραφο και είχε ειπωθεί ως «ναι» στην Αγγλία.

3.                  Σχετικά με το παράθεμα έχουμε τεκμηρίωση της ιστορικής αφήγησης με αναφορά σε κείμενο που περιέχει το σιβυλλικό απόσπασμα ενός εκ των συγγραφέων. Τεκμηριώνουμε τις απόψεις μας με αναφορά στον εαυτό μας! (Με όλο το σεβασμό προς τον Ιωάννη Κολιόπουλο που συμμετείχε και στη συγγραφή της Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους)

4. Τι λέει για την οικονομική πολιτική:

Σχολικό βιβλίο, αφήγηση (σελ. 108)

Υπό τις συνθήκες αυτές η Ελλάδα θα αποφύγει ενσυνείδητα -μόνη κατά την περίοδο αυτή μεταξύ των κρατών της Ανατολικής Ευρώπης- τον ασφυκτικό οικονομικό και, κατ' επέκταση, πολιτικό εναγκαλισμό της χιτλερικής Γερμανίας.

Τι δε λέει:

1.                  Για τις οικονομικές σχέσεις με τη Γερμανία: το ελληνογερμανικό κλήριγκ που εφοδίασε τη Γερμανία με σιδηρομετάλλευμα απαραίτητο για την πολεμική προετοιμασία της. Κατά το πρώτο διάστημα της δικτατορίας η ελληνική εξωτερική πολιτική περιήλθε κάτω από τη γερμανική επιρροή. (Λιναρδάτος, Πετράκη 237)

2.                  Την περίοδο 1930-1938 η γερμανική οικονομική διείσδυση στην Ελλάδα αυξήθηκε σημαντικά. Το 1938 η Γερμανία αγόρασε το 40% των ελληνικών καπνών. (Φοίβος Οικονομίδης, Ιστορικά, 3 Αυγούστου 2000)

3.                  Έχουμε τη «γερμανοποίηση» της Ελλάδας σε επίπεδο καθεστώτος και εξαιτίας των εμπορικών συναλλαγών. Οι εξαγωγές της χώρας στη Γερμανία ήταν 3 ½  φορές περισσότερες απ’  ότι στη Αγγλία και οι εισαγωγές διπλάσιες. Η Αγγλία βέβαια παραμένει κυριότερη πιστώτρια της χώρας και προτιμά τη διείσδυση με τη μορφή εταιριών. (Ιστορία Ελληνικού Έθνους, ΙΕ, σελ. 398) Ενδιαφέρον για τις «οικονομικές» δραστηριότητες του καθεστώτος έχει και η κρυφή ενίσχυση του καθεστώτος του Φράνκο με γερμανικά αεροπλάνα που συναρμολογούνται στο καλυκοποιείο του Μποδοσάκη. (Ιστορία Ελληνικού Έθνους, ΙΕ, σελ. 399)

4.                  Για τα οικονομικά σκάνδαλα. Παράδειγμα το δάνειο από τη χιτλερική Γερμανία που οδήγησε στην παραίτηση του πρώτου υπουργού οικονομικών του Μεταξά, Κ. Ζαβιτσιάνου επειδή έκανε σχετικές δηλώσεις. Παράδειγμα δεύτερο ο «Έρανος υπέρ Αεροπορίας», φράση συνώνυμη με την κατάχρηση δημόσιου χρήματος, χρήματα που συγκεντρώθηκαν για την αγορά αεροσκαφών βρέθηκαν στα θυλάκια στελεχών και φίλων του Μεταξά. (Βουρνάς). Για τις σπατάλες με τη χρηματοδότηση των προπαγανδιστικών εορτών του καθεστώτος. Ο εορτασμός της 2^ης επετείου, 4/8/1938, στοίχισε 200 εκ. δρχ. όταν τα έσοδα ολόκληρου του ιδιωτικού τομέα ήταν 74 εκ. δρχ. Παρόμοια σπάταλες ήταν και οι γιορτές κατά το 1939 και 1940 με αναπόφευκτο ήδη το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (Πετράκη, 90-91 και 197)

Χρησιμοποιήθηκε υλικό από:

Ελευθεροτυπία, Ιστορικά, 3-8-2000

Μακεδονία, Μία περιδιάβαση στον 20^ο αιώνα μέσα από τις σελίδες της Μακεδονίας, 16-12-2001

Καθημερινή, επτά ημέρες, τόποι εξορίας, 16-11-2003

Καθημερινή, επτά ημέρες, η Ελλάδα τον 20^ο αιώνα 1930-1940, 7-11-1999

Καθημερινή, επτά ημέρες, Ελληνικά αναγνωστικά, 7-2-1999

Θέματα νεοελληνικής Ιστορίας, Γ΄ Λυκείου, θεωρητική κατεύθυνση, εκδ. ΟΕΔΒ

Μαρίνα Πετράκη, Ο μύθος του Μεταξά, δικτατορία και προπαγάνδα στην Ελλάδα. εκδ. Ωκεανίδα.

Ημερολόγια του Ιωάννη Μεταξά, εκδ. Γκοβόστη

Τάσος Βουρνάς, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1909-1940, εκδ. αφων Τολίδη

Σπύρος Λιναρδάτος, 4^η Αυγούστου, εκδ. Θεμέλιο

Ιστορία Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΕ΄

το site του ΙΚΑ

το site της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικών Ασφαλίσεων, http://www.ggka.gr/

Μπορείτε να βρείτε το σχολικό βιβλίο στο site του παιδαγωγικού ινστιτούτου. http://www.pi-schools.gr/lessons/history/

(το κείμενο δημοσιεύτηκε σε αποσπάσματα και στο http://istoria3.blogspot.com/, επίσης δημοσιεύτηκε http://www.alfavita.gr/artra/artro20071220a.php)

Βασίλης Συμεωνίδης