Η ανάγνωση του βιβλίου έγινε σε τρεις φάσεις. Η πρώτη όπου καθώς ξεκινούσα την ανάγνωση ένιωθα την ανάγκη να το αφήσω, να το διαβάσω αργά, για να επιτρέψω τη σκέψη του συγγραφέα να λειτουργήσει μέσα μου. Ένιωθα ότι είχα να κάνω με απόσταγμα που θα πρέπει να απολαύσω και να προσεγγίσω χωρία βιασύνη, που είναι τόσο ουσιώδες και διαυγές ώστε δε μπορεί παρά να είναι λίγο.
Άφησα το βιβλίο και τις περιπέτειες του Πήτερ. Είναι η πορεία του προς τη θυσία (;) προς τον αγώνα (;) προς την διέξοδο (;) που καταγράφεται. Ο Καίστλερ φωτίζει τον ήρωά του με διαλόγους και αντιπαραθέσεις καθώς βρίσκεται σε μία ουδέτερη χώρα ενώ ο πόλεμος μαίνεται στην Ευρώπη. Ποιος είναι ο στόχος του ήρωα; Να πολεμήσει; Να διαφύγει μακριά από το σκηνικό του πολέμου;
Για μεγάλο διάστημα το βιβλίο βρισκόταν παρατημένο δίπλα μου ανάμεσα σε μια στοίβα άλλων βιβλίων. Δίσταζα να το ξαναρχίσω. Ο Πήτερ είχε μείνει μετέωρος και σε αναμονή για την αναχώρηση που είχε εξασφαλίσει προς την άλλη μεριά του Ατλαντικού. ΤΑ πρόσωπα του μυθιστορήματος έγιναν αδρά και θάμπωσαν. Η Οντέτ, ο Ουίλσον σχεδόν ξεχάστηκαν, η Σόνια ήταν «πιο ζωντανή» καθώς ο ρόλος της ήταν καθοριστικότερος. Στο δικό της σπίτι είχε βρει καταφύγιο ο Πήτερ.
Το παρελθόν του Πήτερ θα φανεί μέσα από τις συζητήσεις του με τη Σόνια. Σ’ αυτήν θα αποκαλυφθεί, μέσω αυτής θα γνωρίσουμε την προσωπική του ιστορία. Εδώ έχουμε μια σχεδόν ψυχαναλυτική προσέγγιση του ήρωα. Η παιδική του ηλικία, οι ενοχές του, τα συμπλέγματα που κυριαρχούν στον ψυχικό του κόσμο δίνουν μιαν άλλη ερμηνεία της συμπεριφοράς του.
Το μέλλον τίθεται ως ζήτημα με τις συζητήσεις που έχει ο Πήτερ με τον Μπέρναρντ. Αυτός σαφώς αντιπροσωπεύει την ολοκληρωτική εθνικοσοσιαλιστική ιδεολογία και πρακτική που παρουσιάζεται ως λύση στις αντιφάσεις, τα προβλήματα και τα αδιέξοδα της ιστορίας (;). Ο Πήτερ φτάνει στο Λεβιάθαν και επιβιβάζεται για το διάπλου, για τη φυγή προς την Οντετ, προς τον εξωιστορικό χώρο και χρόνο. Εκεί θα συμβεί η μεταστροφή που θα τον οδηγήσει πίσω, μπροστά στον Ουίλσον για να στρατολογηθεί και να στρατευθεί στον πόλεμο εναντίον των Ναζί. Ο Πήτερ πέφτει με αλεξίπτωτο. Έχει πλήρη συναίσθηση ότι ανήκει στους τελευταίους επίγονους του Ανθρώπου της Αναγέννησης, ότι είναι το τέλος και όχι η αρχή...
Διάβασα το τελευταίο ένα τρίτο του βιβλίου σε κατάσταση πυρετού (!) Νομίζω ότι ταιριάζει απόλυτα με την πορεία, την εξέλιξη και το τέλος...
Ο ελληνικός τίτλος συμπυκνώνει το περιεχόμενο του βιβλίου. Εξίσου ενδιαφέρον έχει και ο πρωτότυπος: «arrival and departure».
και άλλες 8 «στάσεις» σε σελίδες του βιβλίου
σελ. 51, «Ίσως να είχε δίκιο η Σόνια: μονάχα όσοι ζούνε για το σήμερα ήτανε
στ’ αλήθεια ζωντανοί, μονάχα το σήμερα είχε φως και μυρουδιά και γεύση».
σελ. 65, Η Οντέτ στον Πήτερ: «Αν είχα βέβαια πέντε ζωές στη διάθεσή μου θα
χάριζα τις δύο στην πατρίδα ή την επανάσταση και τα τοιαύτα. Ίσως και τις
τρεις, αλλά και τις πέντε...»
σελ. 67, Η Οντέτ στον Πήτερ: «Εξαρτάται από σένα αν συναντηθούμε ξανά. Αν
είναι όμως να έρθεις έλα γρήγορα, πριν μεταμορφωθείς στη μνήμη μου έτσι που κι
αν φτάσεις ποτέ να μην αναγνωρίσω τον πραγματικό Πήτερ. Και πάλι αν δε φτάσεις
κράτησε για λίγο στη μνήμη σου τα λόγια μας, τους περιπάτους μας και κείνη τη
δεύτερη αρχαϊκή θωριά του κορμιού μου. Χαίρομαι που σου άρεσε...»
σελ. 88-97, εξαιρετικές σελίδες που αφηγούνται παραστατικά την εξόντωση
άχρηστων Εβραίων.
σελ. 116-120, βασανιστήρια που υπόκειται ο Πήτερ για να μιλήσει.
σελ. 157 κ.ε. Η ολοκληρωτική ιδεολογία δοσμένη με ένα μονόλογο του Μπέρναρντ.
(«Και τι θα είναι τάχα τούτο το δικό σας υπερπαγκόσμιο κράτος;» ρώτησε ύστερα
από λίγο. «Δεν το ξέρω ακόμα. Όπως σου είπα πειραματιζόμαστε...»
σε. 199-206, το διήγημα που γράφει ο Πήτερ με τίτλο η τελευταία κρίση. Καφκικό
στο ύφος και στο περιεχόμενο. Θυμίζει το απόσπασμα «μπροστά στο νόμο» από τη
«Δίκη».
σελ. 210 κ.ε. το παιχνίδι με τα κόκκινα και μπλε τσιγαρόχαρτα πάνω σε ένα
σκίτσο με μπλε και κόκκινες γραμμές. Ανάλογα με το ποιο θα τοποθετηθεί πάνω
στο σκίτσο αποκαλύπτονται μόνο οι μπλε ή μόνο οι κόκκινες γραμμές και βλέπουμε
διαφορετικά πράγματα.