«Τι κρίμα να μην είμαι εκεί!» ήταν το σχόλιο της Κωνσταντίνας καθώς έκλεισε το βιβλιαράκι. «Πού εκεί;» «Μέσα στην ιστορία!»
Αυτός ο μικρός διάλογος στην παραλία «καμινάκια» της Αστυπάλαιας με παρακίνησε να το διαβάσω και ‘γω. Αστυνομική λογοτεχνία για παιδιά στη σειρά «ο μαύρος γάτος» των εκδόσεων Άγρα.
Ο συγγραφέας στήνει μια ιστορία εξαφάνισης γύρω από την οποία πλέκεται η δράση. Το θέμα είναι η προστασία της λίμνης Αράλης της οποίας τα νερά υποχωρούν με καταστροφικές οικολογικές συνέπειες. Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις χαρακτηρίζουν την εξέλιξη της ιστορίας καθώς οι δύο νέοι πρωταγωνιστές προσπαθούν να βρουν τον εξαφανισμένο φίλο τους, ιδρυτή της οργάνωσης «ημίονος» για την Αράλη.
Η γραφή σέβεται την ηλικία στην οποία απευθύνεται, από 10 χρονών, χωρίς να υποτιμά την νοημοσύνη των παιδιών – αναγνωστών και χωρίς να καταφεύγει σε εύκολους εντυπωσιασμούς και διέγερση συναισθημάτων. Απλή και παραστατική περιγραφή, λιτή αφήγηση είναι τα στοιχεία που αφήνουν το περιθώριο στην παιδική φαντασία να συνθέσει την ιστορία και να οικοδομήσει το σκηνικό της στο μακρινό Καζακστάν.
Το βιβλίο συνοδεύεται από ολοσέλιδα σκίτσα που βοηθούν την κινητοποίηση της φαντασίας. Χρησιμοποιείται το μονοτονικό σύστημα γραφής σε αντίθεση με τη συνήθεια των συγκεκριμένων εκδόσεων να εκδίδουν πολυτονικά τα βιβλία του. Οι 130 σελίδες μικρού σχήματος διαβάζονται εύκολα χωρίς διακοπή. Μετά το τέλος υπάρχει το εξής υστερόγραφο: «Αν η περιπέτεια του Αντουάν… είναι καθαρή μυθοπλασία, η κατάσταση της λίμνης Αράλης είναι ακριβώς όπως περιγράφτηκε εδώ. Αυτή η λίμνη που, χθες μόλις, ήταν μεγάλη όση η Πελοπόννησος, ήταν ο μεγαλύτερος ταμιευτήρας πόσιμου νερού του πλανήτη μας. Έχει μείνει η μισή εξαιτίας της τρέλας των ανθρώπων. Και ορισμένοι προβλέπουν ότι σε μερικά χρόνια δε θα έχει μείνει τίποτα…»

 

Θυμίζει κλασσικό αστυνομικό μυθιστόρημα στο στυλ της Αγκάθα Κρίστι ή του Κόναν Ντόυλ.
Μια εξαφάνιση που αποδεικνύεται φόνος είναι ο άξονας της πλοκής. Ήρωας ένα δεκατετράχρονο αγόρι ή ένα δίχρονο σκυλί, ανάλογα με την φιλοζωΐα του αναγνώστη.
Ενδιαφέρον και για ενήλικες, όπως κάθε βιβλίο για παιδιά που σέβεται τη νοημοσύνη και την αναγνωστική κρίση των παιδιών.
Οι φιλόζωοι ήρωες του βιβλίου συναντιόνται καθημερινά καθώς βγάζουν βόλτα τα σκυλιά τους. Όταν ένας από αυτούς βρίσκεται νεκρός ο νεαρός πρωταγωνιστής γίνεται βοηθός του αστυνομικού που αναλαμβάνει την εξιχνίαση του θανάτου. Είναι φόνος; Ποιος είναι ο δράστης; Ποιο το κίνητρο; Οι γνώσεις για τις συνήθειες των σκύλων αλλά και η «βοήθεια» των ίδιων των ζώων είναι καθοριστικοί παράγοντες στην επίλυση του μυστηρίου. Στις 200 σελίδες μικρού σχήματος η ιστορία ξετυλίγεται με ευχάριστο τρόπο χωρίς να γίνεται απλοϊκή. Το πάζλ συμπληρώνεται στο τέλος. Ερμηνεύεται ο τρόπος δολοφονίας, η ύπαρξη του κλειδιού που βρέθηκε κοντά στο νεκρό, καθώς και η ταυτότητα του άγνωστου που την ίδια ώρα κάθε βράδυ περπατά κοντά στις γραμμές του τρένου. Το κοινωνικό στοιχείο είναι εμφανές. Στο τέλος επίσης δίνεται και ιστορική διάσταση για να ολοκληρωθεί η ιστορία. Για παιδιά από 10-11 χρονών συμβουλεύει το οπισθόφυλλο του βιβλίου και νομίζω ότι με καλύπτει το όριο.
 

Μετά από όσα, σύντομα, ειπωθήκαν για τις δύο συγκεκριμένες περιπτώσεις να ξεκαθαρίσω γενικότερα την άποψή μου για το είδος αυτό της λογοτεχνίας. Νομίζω ότι η συγγραφή ενός αστυνομικού μυθιστορήματος απαιτεί περισσότερες τεχνικές δεξιότητες απ’ ότι κάποιο άλλο είδος. (Η ταξινόμηση για προφανείς λόγους γίνεται σχηματικά και δεν είναι του παρόντος να συζητήσουμε τους όρους της διάκρισης της λογοτεχνίας σε είδη).
Πιο συγκεκριμένα, απαιτεί περισσότερη δεξιοτεχνία σχετικά με την πλοκή. Αυτό είναι προφανές. Τα στοιχεία της ιστορίας πρέπει να δοθούν έτσι ώστε να μην έχουμε μια γραμμική απόδοση. Ακόμη θα πρέπει να υπάρχουν τα χαρακτηριστικά της αληθοφάνειας και της λογικής. Κάτι τέτοιο είναι πιο δύσκολο εφόσον πρέπει να συνδυαστεί με το απρόβλεπτο και την ελαχιστοποιημένη πιθανότητα που όμως θα είναι η λύση του μυστηρίου. Βέβαια και υπάρχουν αστυνομικά μυθιστορήματα όπου δεν ακολουθείται το «κλισέ» του μυστηρίου και της εξιχνίασής του. Εκεί όμως οι δυσκολίες μεταφέρονται στην απόδοση της δράσης και της ατμόσφαιρας και αυτό είναι εξίσου σημαντική δεξιότητα. Σε κάθε περίπτωση χρειάζεται μεθόδευση στον έλεγχο των συναισθημάτων αγωνίας.
Επίσης, το αστυνομικό μυθιστόρημα είναι εξορισμού συνδεμένο με το έγκλημα. Έτσι τίθεται αυτομάτως το ζήτημα της αιτίας. Ο συγγραφέας είναι αναγκασμένος να αποφανθεί, έμμεσα ή άμεσα, για την ευθύνη της κοινωνίας. Τα πράγματα γίνονται πιο δύσκολα στην περίπτωση της αστυνομικής λογοτεχνίας για παιδιά. Στις απαιτήσεις προστίθεται και η ευαισθησία με την οποία πρέπει να προσεγγιστεί το αναγνωστικό κοινό